Araştırmanın tüketici teknoloji kullanımı üzerine olması ve de hedef örneklemin çok dağınık olması nedeniyle verilerin büyük bir kısmının online olarak toplanmasının çok daha verimli olacağına karar verilmiştir. Araştırma anket formu Google Form üzerinden hazırlanmış ve burada oluşturulan linkin online olarak yayılması sağlanmıştır.Her bir anketin doldurulup, tamamlanması yaklaşık olarak 10- 15 dakika sürmüştür.
Online ortamda ve mağaza içinde yüzyüze gerçekleştirilen anket uygulaması sonucunda 23 Eylül 2017 ile 13 Kasım 2017 arasında toplam 476 anket formu toplanmıştır. Bu anketlerden bir kısmının eksik doldurulması ve bazılarının da düzenli olarak aynı cevapları verdiği tespit edilmiştir. Toplam cevaplanan 476 anket formundan 425 tanesi araştırma kapsamına alınarak analizler yapılmıştır. Veriler frekans analizleri sonrasında, güvenilirlik, AFA ve DFA faktör analizlerine daha sonrada hipotez testlerine tabi tutulmuştur.
3.5.1. Araştırma Ölçeğinin Oluşturulması
Tezin araştırma kısmında, veri toplama yöntemi olarak, kişilerin bir konu hakkındaki düşünce ve tutumlarını öğrenmek amacı ile en çok tercih edilen yöntem olan “anket yöntemi” kullanılmıştır. Katılımcılar, kullanmış oldukları self servis kasaları göz önünde bulundurarak, anketteki ifadeleri cevaplandırmışlardır.
Verilerin toplanması için oluşturulan anket, dört ana bölümden oluşturulmuştur. Anketin ilk giriş bölümünde, çalışmanın Trakya üniversitesi kapsamında yürütüldüğü ve hangi amaç ile yapıldığı, kim tarafından yapıldığı, katılımcıların bilgilerinin gizli tutulacağı, self servis kasaların ne anlama geldiği ve bu
çalışmaya yalnızca self servis kasa kullananların katılması gerektiği belirten filtre soru yer almaktadır.
İkinci bölümde ise tüketicilerin self servis kasaları kulanım nedenleri ve bunların sonucundaki davranışlarını ölçmek için sıralama tipi ölçeklerden 7’li likert ölçek kullanılmış ve bu bölümde 36 ifadeye yer verilmiştir. Bu kısımda yer alan ve soruların oluşturulmasında literatürde yer alan bir dizi geçerli ve güvenilir ölçekten faydalanılmıştır, bunlar Tablo 2’de özetlenmiştir. Üçüncü bölümde ise tüketicilerin süpermarketler ve self servis kasa kullanım alışkanlıkları ile ilgili 5 tane sınıflandırma (nominal) tipi ölçek ile, 1 tanede açık uçlu soru sorulmuştur. Dördüncü ve son bölümde ise, tüketicilerin sahip oldukları demografik özellikleri ölçmek için sınıflandırma (nominal) tipi ölçek ile hazırlanan sorular bulunmaktadır.
İkinci bölümdeki soruların cevaplandırılması için 7’li likert ölçeği kullanılmıştır. İfadeler “1= Hiç Katılmıyorum”, “2= Katılmıyorum”, “3= Pek Katılmıyorum”, “4= Tarafsızım”, “5= Az Katılıyorum”, “6= Katılıyorum”, “7= Çok Katılıyorum” şeklinde değerlendirmeye alınmışdır.
Tablo 2: Araştırmada Kullanılan Ölçekler ve Ölçeklerin Alındığı Kaynaklar
Değişken Ölçek İfadeleri Kaynak
Algılanan Fayda
1- Self servis kasaları kullanarak işlemlerimi daha hızlı yaparım 2-Self servis kasaları kullanmak ödemelerimi daha kolay yapmamı sağlar.
3-. Self servis kasaları kullanmayı öğrenmek benim için kolaydır
(Davis 1989 (A.K. Kaushik vd., 2015) Yakın Çevre Etkisi
1-Self servis kasa üzerinden ödemelerimi yapmamda arkadaş çevremin etkisi vardır
2-Self servis kasa ile ödemelerimi yaparken yakın çevreme danışırım. 3-Benim için önemli olan kişilerin, Self servis kasa ile ödeme yapmaları beni etkiler.
(Ajzen, I., 1991)
Dış Etki 1-Self servis kasaların ödeme yapmak için iyi bir yol olduğunu
söyleyen haberler gördüm.
2-Basın, Self servis kasaları kullanmaya yönelik olumlu bir bakış açısına sahiptir.
3-Medyadaki Self servis kasa haberleri, bu kasaları denemem konusunda beni etkilemiştir.
(Hsiu- Fen Lin, 2007)
Çalışanların Varlığı
1-Self servis kasalarda işlemlerimi çalışanlar ile birlikte tamamlamayı tercih ederim.
(J.E. Collier, 2015)
2-Self servis kasalar ile işlemimi tamamlarken bir çalışanın yakın olmasını önemserim.
3-Çalışanların Self servis kasaların yakınında olması, Self servis kasa deneyimimi kolaylaştırır.
4-Çalışanların Self servis kasaların yakınında olması, beni ödeme konusunda daha güvende hissettirir.
Konum 1-Self servis kasaların konumu benim için önemlidir.
2-Self servis kasaların görünür yerde olması önemlidir. 3-Self servis kasaların kolayca ulaşılabilir olması önemlidir.
(J.E. Collier, 2015)
Alım Miktarı
1-Fazla sayıda ürün geçiriyorsam, Self servis kasa kullanmaktan kaçınırım.
2-Fazla sayıda ürünü taratmam gerekiyorsa, Self servis kasa kullanmak istemem.
3-Self servis kasayı az sayıda ürün almışsam, kullanmayı tercih ederim.
4-Çok sayıda ürün satın aldıysam, Self servis kasayı kullanmayı tercih etmem.
(J.E. Collier, 2015)
Kalabalık 1-Self servis kasayı daha az sıra beklediğim için tercih ederim.
2-Normal kasalar kalabalık ise, Self servis kasayı kullanmayı tercih ederim.
3-Self servis kasalar kalabalık ise kullanmaktan kaçınırım.
(J.E. Collier, 2015)
Tutum 1-Self servis kasaları kullanırken çok mutlu olurum.
2-Self servis kasaları kullanmaktan keyif alırım.
3-Self servis kasaların içeriğinin ilginç olduğunu düşünürüm.
(E. C.S. Ku, C.-D. Chen, 2013) Algılanan Davranışsal Kontrol
1-Self servis kasaları kullanırken karşılaşacağım aşamaların ne olacağını biliyorum.
2-Self servis kasalar ile ödeme İşlemimi tamamlamanın ne kadar süreceğini biliyorum
3-Self servis kasalar ile her aşamada hangi bilgilerin verileceğini biliyorum.
(D.X. Ding vd., 2011)
Fili Kullanım
1-Ödemelerimi daha çabuk tamamlamamı sağlayan self servis kasaları kullanma niyetindeyim.
2- Alışverişlerimde etkinliğimi arttıran self servis kasaları kullanma niyetindeyim.
3-Fırsatını her bulduğumda self servis kasaları kullanırım.
4-Ne zaman ödeme yapmam gerekirse, self servis kasaları kullanırım.
(Yun et al., 2011) (E.C.S. Ku, C.- D. Chen, 2013) Tavsiye Etme
1-Self servis kasalar hakkında diğer insanlara olumlu şeyler söylerim. 2-Self servis kasalar hakkındaki görüşlerimi soranlara bu hizmeti tavsiye ederim.
3-Arkadaşlarım ve akrabalarımı Self servis kasaları kullanmaları için teşvik ederim.
(Zeithaml, Berry ve Parasuraman, 1996)
3.5.2. Pilot Çalışma
Araştırmanın ölçeği sahaya sürülmeden 1 ay önce anketin ilk taslağında yer alan 54 ifadenin uygulanabilirlik düzeyini saptamak ve kontrol amaçlı olarak bazı akademisyen ve kullanıcılara gönderilmiştir. Bu aşamada cevaplanan 35 anketin incelenmesi ve ifadelerin doğruluk ve anlaşılırlık düzeyi ile ilgili görüş ve öneriler doğrultusunda gerekli düzeltme ve değişiklikler yapılmış ve bazı ifadelerin değiştirilmesi suretiyle ifade sayısının 52’ye düşürülmesine karar verilmiştir. Bunu yaparken hem maddeler arasında tutarlılık ve anlaşılırlık düzeyinin arttırılması hem de anketin daha kolay ve hızlı bir şekilde cevaplandırılabilmesi amaçlanmıştır. Pilot çalışma sonrasında mevcut ölçeklerden konuma ait 4.soru ve kalabalık algısına ait 3.soru çıkartılmıştır.