Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Kullanımı

Bilgi edinme başvurularında; başvuru sahibinin adı, soyadı, imzası, oturma yeri veya iş adresi, başvuru sahibinin tüzel kişi olması durumunda tüzel kişinin unvanı ve adresi ile yetkili kişinin yetki belgesi bulunmalıdır. Başvurunun yapılacağı makam, istenilen bilgi veya belgenin bulunduğu kurum veya kuruluştur. Başvuru dilekçesinde istenilen bilgi veya belgelerin açık ve ayrıntılı olarak belirtilmesi ve başvuru dilekçesinin anlaşılır olması gereklidir. Başvurunun yazılı olması esas olmakla birlikte bu yazılı başvuru, başvuru sahibinin kimliğinin ve imzasının veya yazının kimden çıktığının tespitine yarayacak başka bilgilerin yasal olarak belirlenebilmesi kaydıyla posta, elektronik posta, mektup, faks, teleks gibi iletişim araçlarıyla yapılabilmektedir (Yılmazoğlu, 2009:47).

Elektronik ortamda bilgi edinme taleplerinin yapılabilmesi için, öncelikle gerçekleştirilmesi gereken idare tarafından belirli formatta hazırlanan dilekçe ile başvuruda bulunulması gerekmektedir. Bu dilekçede Kanun’un 6. maddesindeki bilgileri içerecek alanlar tanımlanmalı ve dosya biçiminde ilgili kurumun internet sayfasında yayınlanmalıdır. Elektronik ortamda bilgi edinme başvurusunu yapmayı kolaylaştıran düzenleme 23.01.2004 tarih ve 25355 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Elektronik İmza Kanunu’dur. Elektronik imzanın bilgi edinme başvurularında kullanılmaya başlanması, başvuru sürecini kısaltma açısından kolaylıklar sağlayacaktır (Yılmazoğlu, 2009:47).

III.3.2. İstenecek Bilgi veya Belgenin Niteliği

Başvuru konusu, başvuru hakkının sadece bilgilerle sınırlı kalmamış olması belgelerin de buna dâhil edilmesi, hem resmi hem de resmi olmayan bilgi ve belgelere erişim imkânı getirilmesi, başvuru yapılabilecek bilgi ve belgeler için herhangi bir zaman sınırlaması getirmemesi nedeniyle geniş tutulmuştur. Dolayısıyla başvuru konusu, tarihine bakılmaksızın idarenin elinde bulunan bütün bilgi ve belgelerdir (Kaya, 2005:235).

BEHK’nın 7. maddesinde bilgi edinme hakkına konu olacak bilgi ve belgenin niteliği belirtilmektedir. Buna göre, bilgi edinme başvurusu, başvurulan kurum veya kuruluşun elinde bulunan veya görevi gereği bulunması gereken bilgi veya belgelere ilişkin olmalı, ayrı veya özel bir çalışma, araştırma, inceleme veya analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bir bilgi ya da belgeler ile tamamlanmamış bir işleme ilişkin olmamalıdır.

III.3.3. Başvuruların Cevaplandırılması

Kanunun 12. maddesinde “Başvuruların Cevaplandırılması” başlığı altında “Kurum ve kuruluşlar, bilgi edinme başvurularıyla ilgili cevaplarını yazılı olarak veya elektronik ortamda başvuru sahibine bildirirler. Başvurunun reddedilmesi halinde bu kararın gerekçesi ve buna karşı başvuru yolları belirtilir” denilerek başvuruların cevaplandırılması özel bir maddeye konu olmuştur. Bu konuda BEDK, sadece kanun ya da yönetmeliğin ilgili maddesinin adının yazılmasının yeterli bir gerekçe oluşturmadığını, ilgili kanun ve yönetmeliğin hangi fıkrasının esas alındığının ve kararın gerekçesinin ve buna karşı gidilebilecek başvuru yolları ve sürelerinin de belirtilmesi gerektiğine karar vermiştir (BEDK, 2004).

İdare, istenilen bilgi ve belgeleri on beş iş günü içerisinde vermekle yükümlüdür. Ancak başvuru konusu bilgi veya belgenin başvurunun yapıldığı kurum veya kuruluş içindeki başka bir birimden sağlanması, başka bir kurum veya kuruluşun görüşüne ihtiyaç duyulması, başvurunun birden fazla kurum veya kuruluşu ilgilendiriyor olması hallerinde bilgi ve belgelere erişim sağlama süresi otuz işgünüdür. Söz konusu sürelerin uzaması halinde sürenin uzatıldığı ve bunun gerekçesi başvuru sahibine yazılı olarak ve on beş günlük sürenin bitmesinden önce bildirilmesi gerekmektedir. Belirtilen süreler içerisinde başvurunun kamu görevlilerinin ihmali veya kusuru neticesinde cevaplandırılamaması, başvurulan idarenin cevaplandırma yükümlülüğünü ortadan kaldırmamaktadır (Akşener, 2004:30). İdarenin bütün başvurulara olumlu veya olumsuz

cevap verme zorunluluğu bulunmaktadır (BEDK, 2004/56). Nitekim BEDK, bilgi edinme başvurularının reddi halinde dahi idarenin başvuru sahibine süresi içinde cevap verme zorunluluğunun bulunduğuna karar vermiştir. On beş veya otuz günlük süreler başvurunun idareye ulaştığı tarihten itibaren işlemeye başlamaktadır.

III.3.4. Başvuru Ücreti

Yönetmeliğin 22. maddesinde başvuru ücreti ile ilgili olarak şu düzenleme getirilmiştir. “Kurum ve kuruluşlar, erişimine olanak sağladıkları bilgi veya belgeler için başvuru sahibinden, bilgi veya belgelere erişimin gerektirdiği inceleme, araştırma, kopyalama, postalama ve diğer maliyet unsurları ile orantılı ölçüde ücret tahsil edebilir. Kurum ve kuruluşlar bu amaçla her yıl bütçe kanununda belirlenecek ilkelere göre bilgiye erişim ücret tarifesi belirler. Kurum ve kuruluşlar elektronik posta yoluyla erişimine olanak sağladıkları bilgi ve belgeler için de, erişimin gerektirdiği inceleme, araştırma ve diğer maliyet unsurlarıyla orantılı ölçüde ücret tahsil edebilir” (RG, 2004). Maddeye göre ücret alıp almamak kurum veya kuruluşun insiyatifine bırakılmaktadır. Eğer ücret alacaksa bunun bir ölçüsü bulunmaktadır. Ücretin ölçüsü, bilgi veya belgeye erişimin kurum veya kuruluşa maliyetidir. Maliyeti aşan ve kar amacı güden bir şekilde ücret alınmaz. Zaten bu da bilgi edinme hakkının gereğine aykırıdır (Eken, 2005:161).

Kurum ve kuruluşlarca uygulanacak bilgiye erişim ücret tarifesi Maliye Bakanlığınca belirlenir. Ancak erişimine olanak sağlanan bilgi veya belgelerin ilk on sayfalarının kopyaları için, postalama maliyeti dâhil her hangi bir ücret alınmaz. Ayrıca

kurum ve kuruluşlar erişimini sağlayacakları bilgi veya belgelerin, erişim maliyet tutarı ve ödemenin nereye yapılacağı hakkında başvuru sahibini, başvuru tarihinden itibaren on beş gün içinde bilgilendirir. Ancak, istenen bilgi veya belgenin, başvurulan kurum veya kuruluş içindeki başka bir birimden sağlanması; başvuru ile ilgili olarak bir başka kurum ve kuruluşun görüşü alınmasının gerekmesi veya başvuru içeriğinin birden fazla kurum ve kuruluşu ilgilendirmesi durumunda, kurum ve kuruluş maliyet tutarını ve nereye yatıracağını otuz gün içinde başvuru sahibine bildirir (Akşener ve Çakmakçı, 2004:101).