Bilişsel gelişim perspektif ve kuramı geniş ölçüde Piaget ve Vygotski’nin çalışmalarıyla gelişmiş, günümüzün Yapılandırmacı Eğitim sistemini başlatan ana kuram olmuştur. Bruner’in çalışmalarıyla da Davranışçı Yaklaşım’ın uyarıcı-tepkiye bağlı öğrenme açıklamasının öğrenmenin sadece bir yönü olduğu ve gerçek öğrenmenin daha kompleks bir yapıda olduğu açıklanmıştır.189
Öğrenen bir birey kendisine ulaşan bilgileri aynen almamaktadır. Bu bilgileri kendine göre yorumlamakta ve kendi dünyasında çeşitli anlamlar yükleyerek kategorize etmektedir. Birey bilgileri zihninde organize eder. İlk önce bilgiyi kısa süreli belleğine atar; sonra da eğer bilgi tekrar kullanılırsa uzun süreli belleğe aktarılır.190
Davranışçı yaklaşımda öğretme metot ve stratejileri, öğretmen ve öğretilen konular ön plana çıkarılmakta; öğretmen merkezli, konu odaklı ve her öğrenciden aynı davranışın beklendiği bir eğitim sunulmaktadır. Oysa bireyler özgür ve birbirlerinden farklıdır. Öğrenirken duyum, dikkat, algılama, kavrama, düşünme, anlamlandırma, sorgulama,
188
http://www.pdrciyiz.biz/ogrenme-kuramlari-sosyal-ogrenme-kurami-t5915.html, 20/10/2008, 14:32. 189
Birol Vural, a.g.e., s. 198. 190
hatırlama örgütleme, kodlama, eleştirme, sentez, yorumlama ve değerlendirme gibi birçok bilişsel süreç de öğrenmenin içine katılmaktadır.
Öğrenmeye duyuşsal ve bilişsel süreçler de katıldığı için aynı uyarıcıya farklı bireyler farklı tepkiler verebilirler. Bu yüzden herkesin öğrenme süreci birbirinden farklıdır. Öğrenme her uyarıcıya zihnin verdiği çeşitli anlamlara göre gerçekleşir. Öğrenme sürecine bundan dolayı birey aktif olarak katılır.191
Piaget’e göre bireylerin çevre üzerinde işbirliği yaptıklarında sosyal ortam içerisinde birey ve çevresindeki insanlar arasında sosyo-bilişsel bir çatışma ortaya çıkar. Yani sosyal ortamda insanlar bir tartışma ortamı içerisine girerler. Bu işbirlikçi ortamda grup üyeleri bilgilerini ve fikirlerini birbirleriyle paylaşırlar. Birbirlerinin zayıf ve eksik yanlarını keşfederek düzeltmeye çalışırlar.192
Eğitim öğretimde bilişsel öğrenmenin sağlanmasında en önemli yardımcı mültimedya olanaklarıdır. Çünkü mültimedya olanakları öğrencileri daha iyi motive ederek konu üzerinde toplamakta ve onlara kendi dünyalarında anlamlı örnekler oluşturarak konuları daha iyi benimsetmektedir. Ayrıca öğretmen merkezlilikten kurtararak öğrenci merkezli bir eğitim öğretime yön vermekte ve öğretmenlerin derste daha az yorulmalarını sağlamaktadır. Bu yönleriyle mültimedya olanakları bilişsel öğrenmede vazgeçilmez bir özelliğe sahiptir.
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinde dini kavram ve motiflerin öğrencilerin kendi zihinlerinde kendi dünyasına göre kategorize edilmesi öğretmenleri çok dikkatli olmaya yöneltmektedir. Çünkü dini konularda oluşabilecek yanlış anlamalar ilerde öğrencilerin hayatında onulmaz yaralara ve yanlış uygulamalara yol açabilir. Bu yüzden konuyu öğrenciye en iyi ve en doğru şekilde anlatmayı sağlayan metot ve materyaller kullanmak her Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmeninin vazgeçilmez görevlerinden biri olmalıdır. Bu bağlamda mültimedya olanakları ve bilgisayar teknolojileri onlara çok önemli yardımcılar olacaktır.
I. PROBLEM ÇÖZMEYE DAYALI ÖĞRENME KURAMI
XXI. Yüzyılın bilgi toplumu bireye okuma, yazma, konuşma ve hesaplama gibi temel yeteneklerin yanında karşılaştıkları problemleri tanımlama ve onlara mantıklı ve etkili çözümler üretme becerisi kazandırma arayışı içindedir. Bu arayışa cevap olarak ortaya çıkan problem çözmeye dayalı öğrenme modeli, temel amaç olarak bireylerin analiz, sentez ve
191
http://e-cozum.net/hayata-dair/bilissel-ogrenme-yaklasimi, 23/11/2008, 12:11. 192
değerlendirme gibi yüksek düzey bilişsel ve düşünsel becerilerinin geliştirilmesine yardım etmeyi öngörmektedir.193
Birey bir problemle karşılaşınca onda hemen düşünme mekanizmaları çalışmaya başlar. Bilişsel olarak olayı anlamaya, problemi araştırıp öğrenmeye ve sonunda bir çözüme kavuşturmaya çalışır. Problemi çözüme kavuşturunca da öğrenme gerçekleşmiş olur.194 Bu bir bakıma hayat deneyimi kazanmaya benzetilebilir.
Problem çözmeye dayalı öğrenme, karmaşık ve gerçek hayat problemlerinin araştırılması ve çözümü etrafında organize edilmiş ve bireylerin hem zihin hem de beceri yönünden aktif katılımlarını gerektiren, tecrübeye dayanan öğrenmeyi temsil eder. Buna göre, bir öğretim stratejisi olarak problem çözmeye dayalı öğrenme, önce öğrencileri sorumluluk sahibi bireyler olarak bir problem durumuna sokar, sonra uygulanmakta olan öğretim programını bütüncül ve karmaşık yapılı bir problem etrafında organize eder ve sınıfta öğrencilerin öğretmenler tarafından düşünmeye yönlendirildiği, araştırmalarında rehberlik edildiği ve derin anlayışlar geliştirmelerine yardım edildiği bir öğrenme çevresi meydana getirir.195
Problem çözmeye dayalı öğrenme sürecinde öğretmenin öncelikle karmaşık yapılı bir problem tasarlaması lazımdır. Sonra sınıfta bu problem açıklanarak öğrenciler problem durumuna dahil edilir. Öğrenciler problemin çözümü için görev dağılımı yaparlar ve kaynaklar araştırılmaya başlanır ve çözüm için çeşitli fikirler ortaya atılmaya başlanır, istişareler yapılır. Öğrenciler ortaya atılan birkaç çözüm önerisini tartışarak nihayetinde birinde karar kılarlar. Öğretmen bu arada öğrencilerine bu süreçte rehberlik eder. Sonuçta öğrenme de gerçekleşmiş olur.196
Problem çözmeye dayalı öğrenme öğrencilerin derse karşı motivasyonlarını arttırmaya yardımcı olur. Çünkü problemi çözmeye çalışma isteği aynı zamanda öğrenmeye çalışma isteğidir. Ayrıca öğrencilerin öğrenmelerini gerçek hayatla ilişkilendirir. Öğrencilerin düşünce dünyalarını zenginleştirerek yüksek ve ileri düzeyde düşünmelerini sağlar. Öğrencileri öğrenmeye teşvik eder ve samimî olarak öğrencilerin öğrenmeye katılımlarını sağlar. Ayrıca işbirlikçi öğrenmeye destek olarak öğrenciler arasındaki işbirliğini kuvvetlendirir.197
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinde öncelikle ahlak konulu ünitelerde çeşitli problemleri öğretmenlerin oluşturarak öğrencilere sunması ve beyin fırtınasıyla onlardan bilgi
193
Ahmet Saban, a.g.e., s. 212. 194
Linda Torp-Sara Sage, Problems as Possibilities: Problem-Based Learning for K-12 Education, Association for Supervision and Curriculum Development, Alexandria, 1998, s 48.
195
Linda Torp-Sara Sage, a.g.e., s. 55. 196
Ahmet Saban, a.g.e., s. 213-215. 197
toplaması ahlak kurallarının öğrencilere benimsetilmesinde oldukça yarar sağlar. Bu faaliyetleri mültimedya olanaklarının kullanıldığı bilgisayar ortamındaki sunu ve filmlerle yapmak dersi daha eğlenceli ve işlevsel hale getirir ve sıkıcılıktan uzaklaştırır.