Doğada görülen her nesne ve varlık farklı biçimlere sahiptir. Geometrik ve organik olarak isimlendirilen biçim; iki boyutlu düzlem üzerinde çizgilerin, renklerin, dokuların kullanılmasıyla, biçim almasıyla oluşur. Üçgen, kare, daire, dikdörtgen, altıgen vb. matematiksel biçimler geometrik biçimler olarak adlandırılırken doğada bulunan ağaç, yaprak, bulut vb. ise organik biçimler olarak ele alınmaktadır. Organik biçimler biomorfik biçimler olarak da isimlendirilmektedir.
Geometrik biçimler bal peteğinde, kar tanelerinde, mineral kristallerinde, deniz kabuklarında vb. yerlerde de görülmektedir.
Form ise biçimin derinlik hissinin verilmesiyle üç boyutlu (yükseklik, genişlik ve derinlik boyutu veya yanılsaması) olarak algılanmasıdır. Hacim, formda kendini göstermektedir. Üçgen
biçiminden piramit, kare biçiminden hacim verilerek küp oluşturulması gibi.
Mekân
Espas, boşluk, uzay, uzam, derinlik, atmosfer, aralık, alan, perspektif kavramlarını karşılayan anlamıyla ele alınan mekân kelimesi, hem kavram olarak hem de sınırlı bir alanı (iç ya da dış) belirleyen anlamıyla da kullanılmaktadır.
Perspektif; nesnelerin, varlıkların iki boyut düzleminde üç boyut yanılsaması yaratacak biçimde yansıtılmasıdır. Resim düzleminde perspektifle derinlik algısı, atmosferik perspektif ya da üst üste binme (örtüşme) yolu ile gerçekleşmektedir.
Sanat eserlerinde, tasarımlarda yoğun şekilde kullanılan perspektif türleri tek kaçış noktalı perspektif, iki kaçış noktalı perspektif ve üç kaçış noktalı perspektif olarak
isimlendirilmektedir. Çevremize baktığımız zaman önde yer alan nesneler ve varlıklar büyük, parlak ve canlı renkli görünürken uzaktakiler küçük, ayrıntıları kaybolmuş ve soluk renkli olarak görünür. Renk perspektifinde rengin ışıklılık derecesi önemlidir. Bir rengin ışıklılık yani parlaklık derecesinin yüksekliği oranında uyarıcı etkisi ön plana çıkmaktadır. Işık etkisi azaltıldığında ise derinlik algısı artmaktadır. Kısacası ışık, renk, ölçü, uzaklık ilişkileri kullanılarak derinlik etkileri
oluşturabilir. Ayrıca ön planda görünenlerin arkadakileri kapatma özelliği sayesinde de perspektif (ön plan-arka plan) etki elde edilmiş olur.
Değer
Işığın bir özelliğidir. Parlaklık veya ton olarak da adlandırılır. Görece parlaklık veya karanlık şeklinde de ifade edilir. Değer kontrastı ışık ve karanlık arasındaki varyasyon derecesine
referans vermektedir. En yüksek değer karşıtlığı sadece siyah ve beyaz kullanılarak elde edilir.
Değer bir şekle hacim eklemek için sıkça
kullanılır. Bir dairede kademeli tonlandırma onu bir küre gibi gösterebilir. Değer alan illüzyonu yaratmak için de kullanılır. Değer vurgu ekleyebilir; yüksek kontrast alanları düşük
kontrast alanlarında belirginleşir. Değer duyguları veya ruh halini uyarabilir. Düşük değer karşıtlığı sessiz ve sakin hissettiren ince ve ölçülü bir etki yaratır. Yüksek değer karşıtlığı heyecan ve çatışma duygularını uyandırır.
• Denge (Balance)
• Ritim (Rhythm)
• Vurgu (Emphasis)
• Kontrast (Contrast)
• Hareket (Movement)
• Bütünlük (Unity)
• Hizalama (Hierarchy)
Tasarım İlkeleri
Denge
Yatay ve dikey eksenin her iki tarafında objenin veya yüzeydeki unsurların birbirlerine olan eşit mesafeleriyle oluşturulur. Çizgilerin, formların renklerin ışıkların bir yüzey üzerinde dengesi vardır. Denge insanda psikolojik olarak
rahatlama ve güven oluşturur. Denge simetrik, asimetrik ve merkezi (radyal-ışınsal) denge olarak üçe ayrılabilir .bir kompozisyonun farklı denge türlerine dayalı olmasının en önemli kriterinin tasarımın konusu ve içeriği olduğu söylemektedir
Simetrik Denge: simetri iyi orantılanmış ve
dengelenmiş parçaların oluşturduğu yapı ve hayali bir çizgi veya düzlemle ayrılmış iki yönlü biçim
benzerliğidir.
Asimetrik Denge: Parçalar arasında benzerlik, eşitlik yoktur. Asimetrik dengenin duygular üzerindeki etkisi cesaret, hayat, eğlence ve özgürlük olarak
belirtilmektedir. Asimetrik bir düzenlemede her bir ögenin görsel ağırlığı ve gücüne dikkat edilmelidir.
Merkezî (Radyal-Işınsal) Denge: Sanat elemanlarının merkezî bir nokta veya eksen etrafında düzenlenmesi ile oluşturulur. Bir merkezî dayanak noktasından
yayılan oluşumlar güneş ışınları gibi dağılım gösterirler ve birbirine benzeyen bu düzen küresel bir yapıdadır.
Ritim
Ritim tekrarlama temeli üzerine bir tasarım prensibidir. Elemanların-renklerin, şekillerin, formların, mekanların-boşlukların ve dokuların görsel hareketlerinin tekrarıdır. Bütün içindeki parçaların, renk, çizgi, şekil, doku veya desen gibi elemanlarla birlikte sağladığı uyumlu tekrarlardır.
Herhangi bir hareket için düzenli veya düzensiz aralıklarla nesnelerin dizilişiyle de ritim
sağlanabilir. Ritim gözün bir objeden diğerine rahatlıkla kayabilmesidir. Birbirinden kopuk
yerleştirilmiş tasarım elemanları arasında bağlantı zor kurulur. Algılama istenen şekilde olmaz.
Ritim oluşturma şekilleri;
• Aynı sanat elemanlarının tekrarı ile oluşturulan düzenli ritimler.
• Birbirinden farklı sanat elemanlarının birbirini sıralı takip etmesiyle oluşan değişken ritimler.
• Tekrar edilen elemanların düzenli değişimi ve geçişi ile oluşan oluşumcu ritimler.
• Belli bir yüzey üzerinde akıcı bir şekilde sanat
elemanlarının ani ve keskin değişiklikler göstermeden, yumuşak geçişli tekrarlarla yapılan ritimler.
• Gözün normal hareketine uyacak şekilde tasarlanan ritimler. Çünkü “insan gözü soldan sağa, yukarıdan aşağıya, büyükten küçüğe, koyudan açığa,
renkliden renksize, alışılmamış olandan, alışılmış olana doğru bir algılama izlemektedir.
Vurgu
Vurgu bir tasarımda odak noktası yaratır. o en önemli olana nasıl dikkatleri çekeceğimizdir.
Vurgu olmaksızın, gören kişinin resme bakışını çekmeksizin iletişim gerçekleşmez. Ön plana çıkması gereken unsur ile ikinci planda kalması gereken unsur arasında gerçekleştirilen yön, biçim, doku, renk, ton ya da çizgi kontrastı ile sağlanabilir. Bazı özellikler vurgulanırken bazı özellikler daha pasif konuma getirilir ki bu sayede dikkat vurgulanan noktaya yönlenir.
• İzolasyon: Bir bölümün diğerlerinden ayrılmasıdır.
• Yerleşim: En çok merkez konum kullanılır fakat başka bir konum çevreye bağlı olarak baskın olabilir.
• Yön: Odağı çeken harekettir.
• Ölçek: Alışılmadık ölçü ve oranların kullanılmasıdır.
• Karakter: Genel görünümden çarpıcı, belirgin bir fark zıtlık yaratılmasıdır. Örneğin çizgi, renk, doku vb.lerinin benzerleri içinde zıtlıklarının artırılmasıdır.
Kontrast / Zıtlık
Aynı alanda farklı özelliklere sahip elemanların kullanılması ile oluşturulan karşıtlık,
benzeşmezliktir. Tasarımlarda zıtlıkların kullanılması ile uyum yaratılabilir. Tasarımı ilgi çekici hale getiren güçlü bir ilkedir. Kontrastlık okuyucunun dikkatinin dağılmasını engeller.
Çizgiler, şekiller ve grafikler kontrastlık oluşturur.
Kontrastlık ayrıca vurgulamak istediğimiz alan veya biçimi ön plana çıkarır. İki kontrast renk, üründe veya tasarımda dikkat çeker ve vurgu oluşturur.
Hareket
Tasarımcının, gözü bir kompozisyonun içine, çevresine yada kompozisyona doğru
yönlendirmesinin yoludur. Görsel bir imajda hareket, objeler imajın içinde hareket ediyormuş hissiyatı uyandırdığında ortaya çıkar. Hareket genellikle yöne bağlı olarak oluşur. Tasarımcı, çalışmasında kullandığı aynı veya benzer figür, form, şekil veya renk gibi unsurlarla bir
kompozisyonun içine, çevresine yada bir bölgeye doğru hareket oluşturur.