BESNİ: HAWK’S CHEST
YAZI/ARTICLE,
DOÇ. DR./ASSOC. PROf. İBRAHİM HALİL TUĞLUK *Sadr-ı Baz: Doğan Göğsü
Sofraz Anıt Mezar Tümülüsü
Şehir
biraz insandır. Şehir hayatı da bizatihi insanın kendi hayatıdır. Ömürlerinin uzunluğu, belki de bu iki kader arkadaşını ayıran çizgidir. Kadim şehirlerin hikâyeleri, birçok kimse gibi hep merakı mucip olmuştur. Bilinmezlikle büyülenen hikâyeleri, zamanın yıpratıcı keskin bıçağı altında şekillenirken; donup kalmış kalıplar gibi günümüze emanet bıraktıkları, güzelliğini âşığından saklayan naz ve cilve muamması altında, gönül fetheden bir sevgili gibi durur karşımızda şehir. Yırtık peçesi altında zengin ve mağrur günlerin akislerini, geçmişten günümüze bulutların arkasındaki ay gibi parıldatırlar; göz kırparlar. O kadar etkileyicidirler.Anadolu’da her şehrin anlatılacak nice hikâyesi vardır. Özellikle medeniyete beşiklik eden şehirlerin hikâyeleri anlatmakla bitmez. Her şehrin Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Ankara, Erzurum, Konya, Bursa ve İstanbul gibi bahtiyar sanatkârları olsa da, şehirdeki saklı şehri, yani şehir insan ilişkisini bütünüyle anlatsa. Bizim kültür ve edebiyat tarihimizde bu tür temennilerin çok olduğu ve bitmeyeceği de aşikâr. Bu susamışlık buhranına, medeniyet ırmağında yıkanmış Anadolu coğrafyasında her sanatkârın dudakları değmelidir.
Besni’yi Ahmet Hamdi Tanpınar gibi anlatmayı arzulardım. İnsanın hayat yolunda karşılaştığı, uğradığı mekânları herkesten farklı bir gözle, kendi tecrübelerinin pergeli ile ölçüp tartarak dile getirmesi hem kendisi hem de kültür tarihi açısından değerlidir. Hayat yolumun Besni durağını mufassal bir şekilde anlatmak, şimdilik sadece bir temenni olarak kalacak. Belki ilerde, hayatımın bir dönüm noktasıyla kesişen bu kadim şehrin, bir vefa borcu anlamında hikâyesini yazmaya muvaffak olacağım. Bu yazı sadece bir niyet göstergesidir. Her yönüyle bir hazine olan bu şehir için birkaç kelime serdetmek yazımın mütevazı hedefidir.
Apart
of the city is human. City life itself is actually a human being’s own life. The length of their lives is maybe the point that separates these two friends of shared destiny. The stories of old cities have always caused many people to be curious. While its stories that have been enchanted with obscurity are shaped under the sharp corrosive knife of time; with what has been left entrusted to our present day like frozen molds, the city stands in front of us like a beloved person who captures the heart by hiding her beauty from her lover under mysterious coquetry. These stories reflect the rich and proud days from under their worn-out cloth and show us what is behind the clouds from the past to the present like moonlight. They are that impressive.Every city in Anatolia has a story to be told. Especially the stories of the cities that have been a cradle of civilization can never finish being told. I wish every city such as Ankara, Erzurum, Konya, Bursa and Istanbul had fortunate writers like Ahmet Hamdi Tanpınar who could describe the hidden city within the city, in other words, depict the human-city relation as a whole. It is obvious that there are and will always be many of these kinds of wishes in our history of culture and literature. Every writer should quench this thirst with the river of civilization running on the Anatolian geography.
I would have desired to depict Besni the way Ahmet Hamdi Tanpınar does. Him expressing the places he has encountered and stopped by on the path of life with a different perspective from everyone else and pondering on it by taking his own experiences into consideration is valuable in terms of himself, as well as cultural history. Depicting my stop at Besni on the journey of life in detail will only remain a wish for now. Maybe in the future, I will succeed in writing the story of this old city that intersects a turning point in my life as a debt of gratitude. This writing is
>>>
34 Akademi AdıyamanEKİM / 12
makale
article34 Akademi AdıyamanEKİM / 12
BESNİ, CENNET, GÜZELLİK…
Besni, dünü bugüne bir nöbetçi ama yorgun bir nöbetçi, bir şahit bırakarak yarınlara, uçmaklara göçmüş bir yarı canlı, bir tarz heyûla gibi zamana ve mekâna arz-ı endam etmektedir. Belki de Cennet, güzellik gibi anlamlarının çağrışımlarıyla (Arapça: Bahansa, Suriye Dilinde: Bet Hesna veya Behesna, Ermenice: Behesni, Behesdin, Behisni,
Osmanlıca: Behisni, Behesne, Besne, Besni) ismiyle müsemma bir belde olduğu için…
Tarih ve ticaret, bütün tedaileriyle bize Besni’yi anlatmaktadır. Bugünün Besnisinin tarihini mezarlarından izleyen Besnililer, eski ile yeni arasında ayakta kalan birkaç kemerin yay bakışından, mekânlarına, torunlarına nazar etseler de, bugüne ve geleceğe bıraktıkları şahitlerin dışında söyleyebilecekleri bir şey kalmamış ki, konuşmak yerine onlar da tarihle birlikte herşeyi sinelerine çekmeyi daha uygun bulmuşlardır. Dinleri, kültürleri ve ırkları farklı olan birçok medeniyetin beşiği olan Besni, evladı olduğu bu medeniyetlerin birkaç eserinden başkasını bu beşikte uyutamamış, ancak onu toprağın derinliklerinde uyutmuştur. Kalesi, mezar taşları, höyükleri, Tümülüsleri, camileri, kemerli köprüleri,
hamamları, pazarları, kiliseleri, darphanesi ve bütün bunlarla birlikte zengin ticaret ve sosyal yaşamıyla ile bu kadim şehir, Anadolu medeniyetini yetiştiren, olgunlaştıran önemli yerleşim yerlerinden biridir. Besni, aynı zamanda Yıldırım Bayezid tarafından ödüllendirilmiş bir şehirdir.
Besni kalesi, muhkem oluşu, stratejik konumu ile kaynakların değinmeden geçemedikleri önemli bir yapıdır. Evliya Çelebi, seyahatnamesinde Besni Kalesi’nin tünemiş bir doğanın göğsüne benzetildiğini belirtir.
Besni’nin sokaklarında,
caddelerinde geceler boyu yükselen dokuma tezgâhları, tabakhane gürültüleri; bugünün modern dünyaya tekstil ve mobilya ihraç eden bir
ilçenin ilk tokmak sesleridir. Bugün belli bir yaşın üstünde olan herkesin hatırladığı bu manzara, eski Besni için tarih olmuş; ancak yeni Besni için bir ilham kaynağı, bir gurur ve övünme vesilesi olmuştur.
Besni’nin milattan önce çok eski dönemlere dayanan tarihi ve bunun doğal sonucu olarak birçok milletin, kavmin uğrak ve yerleşme yeri olması, aynı zamanda burada zengin bir kültür mozaiği de oluşturmuştur.