Beslenme tedavisi ilkeler

Enerji: Zayıflamak için yapılan beslenme programlarındaki amaç kişiye günlük

harcadığından daha az enerji vermektir. Kişiye bazal metabolizmasından daha az enerji verilmemelidir. Haftalık olarak 0.5-1 kg aralığında kilo verilmesi

hedeflenmelidir. Günlük enerji alımı 500-1000 kcal azaltılarak bu kilo kaybı

sağlanabilir. Ağırlık kaybı sağlanırken kişinin en az bazal metabolizması kadar enerji alımı sağlayarak kilo verilmesinin uzun süreye yayılımı sağlanmalıdır.

Protein: Günlük diyetin % 12-15’ i proteinlerden sağlanmalıdır. Alınan proteinler

yüksek kaliteli protein kaynaklarından sağlanılmalıdır. Protein alımının % 30-40’ ı hayvansal kaynaklı proteinlerden sağlanmalıdır. Proteinler tokluk hissini sağlamada, yağsız vücut kitlesinin korunmasında, doku yapımında önemli etkiler gösterirler.

Yağ: Sağlıklı bir beslenme programı % 25-30 oranında yağ içermelidir. Yağ tokluk

hissi sağlanması, lezzet alma, önerilen diyet programının uzun süre

uygulanabilirliğinin sağlanması ve yağda eriyen vitaminlerin vücuda alımının sağlanmasında önem arz ettiğinden diyette yağ içeriği % 20’ nin altına

diyetin % 10’ unu geçmemelidir. Alınan kolesterol miktarı ise günlük 300 mg’ı geçmemelidir.

Karbonhidrat: Günlük enerjinin % 55-60’ ı karbonhidratlardan temin edilmelidir.

Şeker gibi basit karbonhidrat tüketimi azaltılmalı yerine kuru baklagiller (nohut, mercimek, kuru fasulye vs. ) ,bulgur, tam tahıl ürünleri gibi kompleks

karbonhidratların tüketimi daha fazla olmalıdır. Özellikle posa içeriği yüksek olan oligosakkarit ve polisakkaritlerin tüketimi tokluk hissini bastırarak obezitenin gelişimini önlemede rol alabilirler. Çocuk ve adolesanların daha sıklıkla tükettiği hamur işleri, tatlılar ve içeceklerde yer alan fruktozun obezite riskini artırdığı gösterilmiştir. Fruktoz hariç diğer karbohidratların tüketimi sonrası iştahı artıran ghrelin hormonu baskılanmakta iştahı baskılayan leptin hormonunu artmakteyken fruktoz alımı sonrası tam tersi bir durumun meydana gelmesi fruktozun obezite ile ilişkisini açıklamaktadır.

Vitamin ve mineraller: Enerji içeriği çok düşük olmayan, dengeli besin öğeleri

içeren bir diyet vitamin ve mineral açısından eksiklik oluşturmaz. Ancak çok düşük enerjili diyetler için vitamin ve mineral desteği gerekebilir.

Posa: Birçok kronik hastalığı olduğu gibi obezite riskini azaltması açısından posa

tüketimi önemlidir. Posa çiğneme süresini uzatması, hacminin genişliğine rağmen kalori miktarının düşüklüğü, mide boşalması süresini uzatarak tokluk hissi sağlaması, yağ asidi ve safra asidi emilimini azaltması, su tutma özelliği ile kabızlığı önlemesi, insülin miktarını çok yükseltmemesi gibi nedenlerden dolayı beslenme programı düzenlenirken eklenmesi gereken bir öğedir. Günlük önerilen posa miktarı 25-35 gramdır. Sebzeler, meyveler, kuru baklagiller, tam tahıl ürünleri, kepekli ürünler doğal posa kaynakları olarak alınabilir. (9)

Glisemik indeks: Bir besin öğesinin elli gram karbonhidrat içeren referans besine

( glikoz veya beyaz ekmek) kıyasla elli gram karbonhidrat içeren miktarının kan şekerini yükseltme oranına glisemik indeks denir (9). Glisemik indeksi 55’ in altında olan besinler ( tam tahıl ürünleri, sebzeler, kuru baklagiller, çavdar ekmeği, süt, yoğurt, meyvelerden elma, armut, şeftali vs.) düşük, glisemik indeksi 56-69 arasında olan besinler ( muz, kiraz, makarna) orta, glisemik indeksi 70’ in üzerinde olan besinler ( rafine tahıl ürünleri, beyaz ekmek, pirinç, patates) yüksek glisemik indeksli grubuna girer. Düşük glisemik indekli ve yüksek karbonhidratlı besinler

doygunluğu uyararak az enerji alımına dolayısıyla kilo vermeye yardımcı olurlar. Yüksek glisemik indekse sahip besinler ise tam tersi etki gösterirler (9).

Sıvı: Yemek öncesi ve sonrası sıvı alımı doygunluğu sağlayıp, kabızlığı önleyerek

kilo alımını kısıtlamaktadır. Günlük 2-3 litre sıvı alımı önerilmektedir. Bunun 1-1,5 litresi su olmalıdır. Şeker ilaveli içeceklerden kaçınılmalıdır.

Tuz: Kalp yetmezliği, hipertansiyon vs. yoksa günde 5 gramı aşmamak kaydı ile tuz

kısıtlamasına gerek yoktur (9).

Öğün düzeni: Beslenme programı günde 4-6 defa beslenme önerilecek şekilde

hazırlanmalı, beslenme aralıkları 3-4 saatte bir olmalıdır. Sık aralıklarla beslenme fazla besin tüketimini azaltır, acıkmayı geciktirir. Öğün atlama ise vücut yağ miktarını artırır (9).

Günümüzde obezitenin yaygınlaşması ile beraber televizyon, internet, gazete vs. yerlerde birçok sağlıksız diyet önerilerine rastlamaktayız. Bu diyet önerileri kişilerin sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Sağlıklı diyet uygulamanın yolu diyetisyen, beslenme uzmanları gibi alanında uzman kişilerin yardımıyla diyet uygulamaktan geçer. Ayrıca obez bireylere yönelik sağlıklı beslenme davranışlarının kazandırılmak için yapılacak öneriler verilen kiloların uzun süreli olarak

korunmasında çok önemlidir. Öneriler her birey için farklılık arz eder. Bu önerileri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

Alışverişe yönelik öneriler

-Besin alışverişini tok karınla yapmak ve enerji içeriği yüksek besinleri satın almamak.

-Alışverişe bir liste hazırlayarak çıkmak. -Alışveriş yaparken kredi kartı kullanmamak. -Yenmeye hazır besinleri satın almamak.

-Alışveriş yaparken aynı tür besinin enerjisi düşük olanından satın almak. -Özellikle tatlı ve unlu gıdalarda düşük enerjili gıda tuzağına düşmemek.

Planlı olmaya yönelik öneriler

-Boş zamanlarda bir şeyler atıştırmanın yerine egzersiz yapmak ve egzersiz için uygun alanlar oluşturmak.

-Sabah uyanınca her öğün öncesi, sırası ve sonrasında bir bardak su içmek. -Öğün atlamamak, ikramları reddetmek.

-Düzenli dışkılama alışkanlığı edinmek.

-Her hafta aç karna ve aynı kıyafetlele tartılmak ve ağırlığı kaydetmek.

Yemekle ilgili öneriler

-Göz önünde yiyecek bulundurmamak. -Mutfakta çok vakit geçirmemek.

-Enerji içeriği yüksek besinleri evde bulundurmamak.

-Yemek servisinde küçük, salata da büyük tabak kullanmak, yemek servisinde küçük kepçe kullanmak.

-Yemek bitince sofrada oturmaya devam etmemek. -Servis kabını sofrada tutmamak.

-Lokmaları yavaş ve iyi çiğneyerek yemek. -Akşam yemekten sonra bir şeyler yememek. -Yemek yerken başka aktivitelerle uğraşmamak. -Akşam yemeğini çok geç saatte yememek.

-Yemek enerji içeriği yüksek içecek ve soslardan kaçınmak.

Özel günlere yönelik öneriler

-Her koşulda beslenme programına uygun besinlerden yemek. -Enerji içeriği yüksek besinlerden kaçınmak.

-Davetlere çok açken gitmemek.

-Davetlere gitmeden önce enerji içeriği düşük sebze ve meyvelerle iştahı baskılamak. -İkramları reddetmekten kaçınmamak.

Aktivitelere yönelik öneriler

-Egzersiz için uygun zaman ve mekan belirleyerek uygulamak. -Taşıt kullanımını minimuma indirmek.

-Asansör kulanmamak.

-Spor ayakkabı kulanımını artırmak.