Belha Avanos’un Özkonak beldesine 10 km uzaklıkta küçük bir derenin suladığı mevkîdir. Bu derenin bulunduğu yer ile ilgili Belha efsanesi şöyledir:
Şimdi “Urumsa” diye anılan bu bölgeye asırlar önce bir kabile gelmiştir. Reisleri zekî ve iyi bir idareci idi. Reisin çok güzel fakat talihsiz bir kızı varmış. Bu talihsiz kızın tek tesellisi tabiat idi. Ayazman’ın serin sularında yıkanır ve kendi kendine şarkılar söylermiş. İşte bu kızın adı Belha imiş. Yine bir gün, banyodan çıkmış ve elbisesini giymişti ki yanında bir erkeğin belirdiğini gördü. Erkek: “Ziyaret Dağı’nın ardından geliyorum, oranın reisiyim. Günlerdir seni yıkanırken seyrediyorum, sana gönül verdim.” der. Belha önce kaçmak istese de zamanla birbirlerini severler. Güzel Belha’nın hayranları ise günden güne çoğaldığı için zekî baba kurnazca bir karar verir. Kızını alamayanların ilerde kendisine düşman olmamaları için; yok olmaları gerekmektedir. Sarayın önünde yapılacak cirit oyununda rakipler çarpışacak ve sağ kalabilen Belha’yı alacaktır. Mücadele sonunda, Ziyaret Dağı’nın reisi ile Aliyli Beyi karşı karşıya kalmıştır. Kız Ziyaret Dağı’nın reisine âşıktır. Ya karşısına Aliyli Beyi çıkarsa ne yapacaktır? Son anda Aliyli Beyinin okunun sevgilisine saplandığını
817Tekin, 34.
gören kız, büyük bir çığlık atarak kendini taraçadan okun üzerine atar. Ve oda aynı okun kurbanı olur. Bu duruma çok üzülen Belha’nın babası; “Onları sarayımın önündeki bahçeye beraber gömün” der. İki sevgiliyi ölüm bile ayıramamıştır. Bundan böyle de bu yere Belha adı verilir.818
3.43. Altıpınar Köyü
Altıpınar, Nevşehir’in Avanos ilçesine bağlı bir köydür. Köyün yerleşim yeri hâline gelmesi ve adını almasıyla ilgili olarak kaynaklarda şu bilgilere rastlıyoruz:
Altıpınar’da henüz yerleşim yokken köyümüz arazisi komşu Özkonaklılar tarafından mera ve tarla olarak kullanılmaktaymış. Özkonaklılar bahar aylarında köyümüz arazisine gelir eker biçer, hayvanlarını otlatıp sonbaharın sonunda da köylerine dönerlermiş. Yılın birinde kış aylarında da Altıpınar’da kalmaya karar vermişler. İşte ilk bu olaydan sonra Altıpınar yerleşim yeri olmaya başlamış. Ardından değişik yerlerden diğer göçlerle beraber Altıpınar bir köy hâline gelmiş. Altıpınar ismine gelince, adından da anlaşıldığı üzere köyün ismi su ile ilgilidir. Bu konuda iki rivayet vardır. Birinci rivayete göre, köye ilk gelenler barınmak için çadır kurmaya başlarlar. Çadırların direklerini diktikleri her yerden su çıkar. Bunun üzerine “Buranın da hep altı pınarmış.” derler ve köyün adı “Altıpınar” kalır. İkinci rivayete göre, yine ilk gelenler atlarının yayılması için atların bir zincirle bağlı olduğu zikke adı verilen ucu sivri demir çubuklar otlağa çakılır. Bu zikkelerin altısının dibinden su çıkar. Bunun üzerine köyün adı “Altıpınar” kalır.819
3.44. İsmail Sivrisi
Altıpınar köyünün doğusunda yer alan bu tepe, adını burada mezarı bulunan ve köyün kurucusu olup, Anadolu’nun Türkleşme döneminde savaşan önemli komutanlardan biri ve keramet sahibi olduğuna inanılan İsmail Baba/Dede’den almaktadır. Köy halkı için kıymetli bir kişinin mezarının bulunması sebebiyle kutsal
818 http://www.nevsehirkultur.gov.tr/belge/1-45607/anlatmalar.html, 03 Mart 2012. 819 Öger, 100.
kabul edilen bu tepe, köyün yüksek bir tepesi olması nedeniyle de “sivri” olarak kabul edilir. Bu sebeple de bu tepeye köy halkı “İsmail Sivrisi” adını vermiştir.820
3.45. Kurban Pınarı
Altıpınar köyünde eskiden özellikle çobanlar ve bazı köylülerin Kurban Pınarı adını verdikleri çeşmeye, köyün doğusunda “İsmail Sivrisi” adıyla bilinen tepenin en uç noktasında mezarı bulunan ve köyün kurucusu olduğu kabul edilen İsmail Baba/Dede’nin bu tepeden inip, çeşmeden su aldığını gördüklerini anlatırlarmış. Ayrıca orada bulunan ağaçlardan kesenin, evine getirenin ve yakanın zarar göreceğine de inanılıyormuş. İşte, eskiden burada çeşme varken köy halkı kurbanlarını, adak kurbanlarını burada keser ve dağıtırlarmış. Bu yüzden de o pınarın olduğu yere “Kurban Pınarı” denilmiş. Pınarın suyu kesilip köye alınınca, burada kurban kesme geleneği de yavaş yavaş sona ermiş. 821
3.46. Bozca Köyü
Köyün adının Bozca olmasının sebepleri çeşitli şekillerde açıklanır. Rivayete göre, eskiden köyün yerleşim alanı boz çalılarla kaplıdır. Zamanla yöre halkı yakacak ihtiyacını karşılamak için bu çalıları söker ve böylece artık boz çalılar kalmaz. Bu çalılardan dolayı buraya halk “Bozçalı” demiş ve zamanla değişerek “Bozca” şekline dönüşmüştür. (K.K.22)
Bir başka rivayete göre ise çok eskiden bir kabile varmış ve bu kabilenin develeri şimdi Bozca’ya yakın bir köy olan Karakaya’nın bahçelerinde otlarmış. Karakaya’nın halkı bunlara kızarmış; ama bunlarla da baş edemezmiş. Karakaya’nın imamı bu kabileye “Yer yurt tutmayın emi!” diye beddua etmiş. Kısa bir zaman sonra da bu kabile oradan Bağlıdere’ ye göç etmiş. Oradan da Asımönü’ne gitmişler. Oralarda da barınamayıp Camiönü’ne gelmişler. Ardından Çağıllı’ya gitmişler; ancak orada da bir türlü barınamayıp yer yurt tutamamışlar. Her gittikleri yerde başlarına türlü işler gelmiş. Bu yüzden de soluğu bu kez Karakaya imamının yanında
820 Kozan, 35.
almışlar. İmama yalvarmışlar. Nereye gittilerse yer yurt tutamadıklarını ve imamdan kendilerine ettikleri bedduayı geri almasını, onlara yurt göstermesini istemişler. “İmam Efendi, bize bir yer göster orada kalalım artık.” demişler. İmam da onlara boz çalılarla kaplı bir alanı göstermiş ve orada kalıp, oraya yerleşebileceklerini söylemiş. Onlar da boz çalıların olduğu yere gidip orada yaşamaya başlamışlar. Civar köylerde yaşayanlar onlara “Bozçalılılar” der olmuşlar. Bunu söylemek dile zor geldiğinden, uzun olduğundan herkes kısaca “Bozca” demiş ve köyün adı böylece verilmiş. (K.K.17 ve K.K.23)
3.47. Çavuşin Köyü
Göreme eskiden merkezmiş, şimdinin vilayeti. Çavuşin de önceden “in” yani mağara olup burada yerleşim yokmuş. Bir gün Göreme’de bir çavuşun oradakilerle arası açılmış. Göreme’den buraya bu çavuş gelmiş ve burada saklanmış. Aramışlar, “Çavuş nerde, çavuş nerde? Çavuş “in”de.” demişler. Buranın adı ondan sonra hep “Çavuşin” diye anılır olmuş. (K.K.5 ve K.K.13)