2.4. Evde Bakım Hizmetlerini Gerçekleştiren Diğer Kurumlar
2.4.2. Belediyelerin Sağladığı Hizmetler Bakımından Evde Bakım Hizmetleri
Özürlüler Kanununa göre; büyükşehir belediyelerinde özürlü kişiler ile ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermek üzere özürlü hizmetleri birimleri oluşturulur. Bu birimler, faaliyetlerini özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşlarıyla işbirliği halinde sürdürürler 21.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, özürlü dostu sosyal politikaların oluşturulmasına yönelik olarak en somut açılımını, “Büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkileri” kısmında göstermektedir. Ayrıca aynı kanunun ek 1’inci maddesinde “Büyükşehir belediyelerinde engellilerle ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermek üzere engelli hizmet birimleri oluşturulur. Bu birimler, faaliyetlerini engellilere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşlarıyla işbirliği hâlinde sürdürürler. Engelli hizmet birimlerinin kuruluş, görev, yetki, sorumluluk ve işleyişine ilişkin usûl ve esaslar Özürlüler İdaresi Başkanlığının görüşü alınarak İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.” Buna göre Büyükşehir Belediye Başkanı, bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, özürlülerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere engelli merkezleri oluşturmak, engelliler için
bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermekle görevlidir
Buna binaen “Özürlü Hizmet Birimleri” kurulmasına dair bir yönetmelik de yürürlüğe girmiştir22. 2005 tarihli Belediye Kanunu da, belediye başkanlarına bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak ve engellilere yönelik hizmetleri yürütmek üzere özürlüler merkezi açma görevini vermektedir21. Diğer taraftan aynı kanun, “Belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur.” derken hizmet sunumunda başta engelliler olmak üzere, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin durumuna uygun yöntemler uygulanılması gerektiğinin altını çizmektedir21 (Seyyar; 2013).
21 Aile Ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü Ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bilgilendirme Rehberi
http://eyh.aile.gov.tr/data/544f6149369dc328a057cfc1/bilgilendirmerehberi2.pdf (11.08.2015)
22Büyükşehir Belediyeleri Özürlü Hizmet Birimleri Yönetmeliği (2006)
26
Denizli Büyükşehir Belediyesi’nin 2015 yılı performans değerlendirme raporunda ise engellilere yönelik yaptıkları hizmetleri; bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, engellilerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere engelli merkezleri oluşturmak, gençlere, kadınlara, yaşlılara ve engelli vatandaşlarımıza yönelik hizmetler, engellilere yönelik ulaşım kolaylıkları sağlanması ile yaşlı ve engellilere yönelik sosyal faaliyetlerin düzenlenmesi olarak saymış kendilerini 5378 sayılı engelliler kanun, engellilere hizmet sunumu (içişleri bakanlığı) genelgesi ve engelli hakları izleme ve değerlendirme kurulu hakkında başbakanlık genelgesi ile bağlamışlardır23
Ayrıca Denizli Büyükşehir Belediyesinin evde bakım hizmetleri birimi olup ihtiyaç sahibi ailelerini ev temizliği, kişisel bakımları vb. gereksinimleri konusunda hizmet vermektedir.
23Denizli Büyükşehir Belediyesi 2015 yılı Performans Programı (2015)
27
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ENGELLİ EVDE BAKIM HİZMETLERİNDE AİLENİN YETERLİLİĞİ: DENİZLİ MERKEZ İLÇE ÖRNEKLERİYÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
3.1. Araştırma Metodoloji
Araştırmanın konusu, engelli bireye sahip olan ailelerin, engelli bireyine evinde bakması konusunda yeterli olup olmadığını tespit etmektir. Bu kapsamda evde bakım aylığı alan kişilerle görüşülmüştür.
Bununla birlikte evde bakım hizmetinin aile üyeleri tarafından gerçekleştirilmesinin yeterli olup olmadığı konusu, bu hizmeti kurumsal olarak yerine getiren Denizli Belediyesi, Sivil Toplum Kuruluşları, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlüğü ve Halk Sağlığı Müdürlüğü Engelli Bakım Hizmetleri Birimi ile yapılan görüşmelerle de tartışılmıştır.
Kişi seçiminde Denizli Merkez İlçeleri olan Pamukkale ve Merkezefendi ilçe sınırları içerisinde yaşayan engelli birey ve aileleri göz önüne alınmıştır.
Bu projenin amacı; engelli bireylerin bakımında ailenin ne kadar engelliye bakma konusunda yeterli olduğunu anlamaktır. Bu kapsamda çeşitli eğitim düzeylerine sahip aileler ve çeşitli engellere sahip bireyler seçilmiştir.
Değişken çeşitliliği çok olup engelli bireylerin eğitim, sağlık, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarının karşılanması konusunda incelemeler yapılmıştır. Araştırma yapılırken engelli bireylere sahip olan ailelerin engelli bireyleri ile kendilerinin toplumdaki durumları, hissettikleri ve engelli bireye sahip olmanın aile üzerindeki etkileri yan amaç olarak bakılmıştır.
Araştırma engelli bireylerin temel ihtiyaçlarının karşılanması konusun ailesi tarafından evde bakılması ve ailenin bu konumda engelli bireyi için ne derece uygun olduğunun ortaya konulması konusunda önem taşımaktadır.
Çalışmada nitel araştırma teknikleri kullanılmıştır. Engelli evde bakım konusu ile ilgili kavramsal literatür taraması yapılmıştır. Engelli bireylerine evlerinde bakan ailelerle ile görüşülmüştür.
Bu kapsamda, engelli evde bakım parası alan yirmi aileyle, derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Görüşmede kapalı ve açık uçlu olmak üzere toplam kırk dört
28
soru sorulmuştur. Görüşme tekniği beş bölümden oluşmuştur. Görüşmenin ilk bölümünde on soruluk demografik sorulara yer verilmiştir. İkinci bölümünde hangi evde bakım hizmetlerinden ne ölçüde yararlandıkları ile yasal haklarını bilip bilmedikleri bilgileri on sekiz adet soru ile öğrenilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde dört adet soru ile katılımcıların ailelerin kendi bakış açılarından engelli bireylerine bakma konusunda yeterli görüp görmedikleri öğrenilmeye çalışılmıştır. Son iki bölümde toplam on iki soru sorulmuş olup dördüncü bölümde genele çerçevede Denizli’de Evde Bakım Hizmeti Sunan Kurumların ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Faaliyetleri ifade edilmiş, son bölümde ise kurum yetkililerinin; engelli aileleri açısından engelli evde bakım konusundaki görüşlerine yer verilmiştir.
Görüşme süreci ortalama 25 - 30 dakika sürmüş, bu görüşmeler 1 Ağustos 2015 ile 01 Kasım 2017 tarihleri arasında kişilerle yüz yüze görüşerek gerçekleşmiştir. Elde edilen veriler değerlendirilerek metin olarak aktarılmıştır. Araştırmanın bilimsel olmasına özen gösterilmiştir.
Görüşme sırasında kişilerin bazı sorulara çekimser cevap vermeleri ve tedirgin davranmaları, doğru bilgilere ulaşmamızı zorlaştırmıştır.