Belediyelerin Personel Đstihdamı ve Sözleşmeli Personel Uygulaması

Norm kadro uygulaması, yerel yönetimler reformu kapsamında 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda da yer bulan bir düzenlemedir. Buna göre norm kadro ilke ve standartları Đçişleri Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığı tarafından müştereken belirlenecektir. Belediyenin ve bağlı kuruluşlarının norm kadroları ise bu ilke ve standartlar çerçevesinde belediye meclisi kararıyla belirlenecektir (m.49/1).

Norm, Fransızca bir sözcük olup, “Standart, örnek tip, kural” anlamına gelmektedir (Bilgin ve Aytürk, 2003:158). Kadro kelimesi ise, resmi bir kuruluşun, bir işletmenin işlerini yürüten kimseler ve bunların yüklendikleri vazife, bu vazifenin saygı, nitelik ve derecelerini gösteren tablo manalarını kapsamaktadır (Öner, 2006:178). Söz konusu kadroların nitelik ve nicelik açısından standart hale getirilmesi ise norm kadro kavramı ile karşılanmaktadır.

Günümüzde norm kadro, kamu kuruluşlarının görevlerini, amaca yönelik biçimde, etkin ve verimli olarak yerine getirebilmeleri için, ihtiyaç duydukları optimal kadroların, unvan, sayı ve atanacak personelde aranacak nitelikler yönünden, standart bir şekilde belirlenmesi ve kural haline getirilmesidir (Bilgin ve Aytürk, 2003:159). Örgüte ve insan kaynaklarına ilişkin sorunların çözümlenmesi ve belediyelerin etkin bir hizmet sunabilmelerinde norm kadro uygulaması bir araç olarak görülmektedir (Eken ve Şen, 2004:607). 5393 sayılı Belediye Kanunu’nu, norm kadro çerçevesinde belediyelerin ve bağlı kuruluşların kadrolarının ihdas, iptal ve değiştirilmesine karar verme noktasında belediye meclisini görevli saymak suretiyle bu yetkiyi belediye meclisine vermiştir (m.18/l).

Ancak belirtilmelidir ki 5393 sayılı Belediye Kanunu, bu konuda belediyelerde norm kadro uygulamasına geçilinceye kadar belediyenin memur kadrolarının ihdas ve iptalleri ile boş kadro değişiklikleri, Đçişleri Bakanlığının teklifi, Maliye Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığı’nın uygun görüşü üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile

yapılacağını belirtmiştir (Geçici-m.2). Özetle, norm kadro çalışması yapılıncaya kadar bu konudaki merkezi yönetimin yetkisi devam edecektir.

Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile mahalli idare birliklerinde norm kadro standartlarını belirleyen esaslar, Bakanlar Kurulu Kararı olarak, 22/04/2006 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmış, ancak söz konusu bu esaslar Danıştay tarafından, bu tür bir esası düzenleme yetkisinin Đçişleri Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığına verildiği ancak yetkinin Bakanlar Kurulunca kullanıldığı gerekçesiyle iptal edilmiştir. Daha sonra konu ile ilgili olarak 22 Şubat 2007 tarihinde 26442 sayılı Resmi Gazete’de “Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli Đdare Birlikleri Norm Kadro Standartlarına Dair Yönetmelik” yayımlanmıştır.

3.3.2.2. Belediyelerde Yerleşik Đstihdam Biçimleri ve Sözleşmeli Personel Uygulaması

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4.maddesi, kamu hizmetlerimin, “memur” , “sözleşmeli personel”, “geçici personel” ve “işçiler” eliyle gördürüleceğini belirtmiştir (m.4).

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre memur, devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilen personeldir (m.4/a).

DMK’nın 4/B maddesine göre ise sözleşmeli personel, kalkınma planı, yıllık program ve iş programlarında yer alan önemli projelerin hazırlanması, gerçekleştirilmesi, işletilmesi ve işlerliği için şart olan, zaruri ve istisnai hallere münhasır olmak üzere özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde çalıştırılan kamu görevlileridir. Sözleşmeli personel çalıştırılmasına ilgili kurumun teklifi üzerine Devlet Personel Başkanlığı ile Maliye Bakanlığı’nın görüşleri alınarak Bakanlar Kurulu’nca karar verilir. Teknik hizmetler sınıfındaki görevlerde çalışan sözleşmeli personel için işin geçici olması şartı aranmaz. Sözleşmeli personele ödenecek ücretlerin üst sınırları Bakanlar Kurulu’nca kararlaştırılır.

Diğer istihdam biçimlerine baktığımızda ise DMK geçici personeli, bir yıldan az süreli veya mevsimlik hizmet olduğuna Devlet Personel Başkanlığı ile Maliye Bakanlığı’nın görüşlerine dayanılarak Bakanlar Kurulu’nca karar verilen görevlerde ve belirtilen

ücret ve adet sınırları içerisinde sözleşme ile çalıştırılan ve işçi sayılamayan kimseler olarak (m.4/c) ; işçileri ise, memur, sözleşmeli personel ve geçici personel dışında kalan görevliler olarak tanımladığı görülmektedir (m.4/d).

Yukarıda belirttiğimiz ve uygulamada DMK’nın ilgili hükümlerini esas alan istihdam biçimlerinin dışında, 5393 sayılı Belediye Kanunu personel konusunda DMK’da belirtilen sözleşmeli personel kapsamından farklı olarak belediyelerde sözleşmeli personel çalıştırılmasının yolunu açan düzenlemeye yer vermiştir. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda yer alan düzenleme şu şekildedir:

“Belediye ve bağlı kuruluşlarında, norm kadroya uygun olarak çevre, sağlık, veterinerlik, teknik, hukuk, ekonomi, bilişim ve iletişim, plânlama, araştırma ve geliştirme, eğitim ve danışmanlık alanlarında avukat, mimar, mühendis, şehir ve bölge plâncısı, çözümleyici ve programcı, tabip, uzman tabip, ebe, hemşire, veteriner, kimyager, teknisyen ve tekniker gibi uzman ve teknik personel yıllık sözleşme ile çalıştırılabilir. Sözleşmeli personel eliyle yürütülen hizmetlere ilişkin boş kadrolara ayrıca atama yapılamaz. Bu personelin, yürütecekleri hizmetler için ihdas edilmiş kadro unvanının gerektirdiği nitelikleri taşımaları şarttır. Bu fıkra uyarınca sözleşmeli olarak istihdam edileceklere ödenecek net ücret, söz konusu kadro unvanı için birinci derecenin birinci kademesi esas alınmak suretiyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre tespit edilecek her türlü ödemeler toplamının net tutarının yüzde 25 fazlasını geçmemek üzere belediye meclisi kararıyla belirlenir. Genel hükümlere göre birinci dereceden kadro ihdas edilemeyen kadro unvanları için ise o kadro unvanından ihdası yapılmış en yüksek kadro derecesinin birinci kademesi esas alınır ve yapılacak ödemenin azami tutarı yukarıda belirtilen usule göre tespit olunur. Bu fıkra hükümlerine göre çalıştırılacak personel için Đçişleri Bakanlığı unvanlar itibarıyla sınırlama getirebilir” (m.49/1).

Söz konusu madde de belediyelerde hangi unvanlarda sözleşmeli personel istihdam edileceği ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Öte yandan adı geçen Kanunda belirtilen unvanlarda kadrolu personel istihdamına ihtiyaç duymayan belediyeler, bu hizmetlerin yürütülmesi amacıyla, haftanın ya da ayın belirli gün veya saatlerinde kısmi zamanlı olarak sözleşme ile personel çalıştırılabileceklerdir (m.49/2).

Yukarıda belirtilen ve belediyelerde sözleşmeli personel çalıştırılmasına imkan veren bu düzenlemelere bakıldığında 1580 sayılı eski Belediye Kanunu döneminde yaşanan bir takım sıkıntıların giderilmesinin amaçlandığı görülmektedir. Zira siyasi yönü ağır basan belediye kurumlarında belediye başkanlarının çoğu zaman eski yönetici ve personelle çalışmak istememesi ve diğer yandan nitelikli personel temininde yaşanan sıkıntılar sözleşmeli personel istihdamı ile çözüme kavuşturulmaya çalışılmıştır (Eken ve Şen, 2005:119).

Geçmiş dönem uygulamalarına bakıldığında, nitelikli personelin bulunmadığı belediyelerde geçici işçi kadrolarına alınan bu tip personelin idari kadrolarda görevlendirilerek lokal çözümlerle başvurulduğu bilinmektedir (Şanlı, 2005:164). Esasen kamu hizmetleri daha öncede değinildiği üzere 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na bağlı olarak memurlar üzere işçiler sözleşmeli personeller ve geçici personeller eliyle yürütülmektedir (m.4). Yani Mahalli idareler için ayrı bir personel rejimi yoktur. Ancak yeni düzenleme ile getirilen sözleşmeli personel statüsü 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4/B maddesinde tanımlanan “sözleşmeli personel” statüsünden farklılıklar göstermekte ve belediyelere personel istihdamında oldukça esnek ve serbest bir alan bırakmaktadır.

Getirilen bu düzenleme ile belediyelerde sözleşmeli personel olarak çalıştırılacak kişilerin uzmanlık alanlarına ve ihtiyaca göre önceden belirlenebilmesi ve ihtiyaçların değişmesi ile personel yapısının bu değişime ayak uydurması hususunda ilerleme sağlanmıştır (Odabaş, 2007:29). Öte yandan 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun sözleşmeli personel uygulamasına ilişkin bu düzenlemeleri, AYYÖŞ’ün yerel yönetimlerdeki görevlilerin çalışma koşullarının liyakat ve yeteneğe göre yüksek nitelikteki eleman istihdamına imkan verecek ölçüde olmasını öngören düzenlemesi ile de paralellik arz etmektedir (m.6).

3.3.3. Belediyelerin Personelinin Atanması ve Görevlendirilmesi