Secord ve Jourand tarafından 1953 yılında geliĢtirilen beden kateksinin araĢtırmacılara göre tanımları aĢağıdaki gibi verilmiĢtir;
Beden kateksi kavramını ortaya çıkaran Secord ve Jourard “beden kateksini bedenin farklı bölümleri ve iĢleyiĢleri ile ilgili memnuniyet derecesi” olarak tanımlarlar(Kaiser, 1997: 108).
Chattaraman ve Rudd ise ; “Beden kateksi, vücut imajının ölçüsel değerlendirmesi anlamına gelir ve birisinin vücuduna karĢı olumlu ve olumsuz hisleri ” ( 2006: 24 ) olarak ifade etmiĢlerdir. Kendini olduğundan daha ĢiĢman ya da daha zayıf hissenden kadınların beğeni noktasında sıkıntı çektikleri ve olumsuz beden imajı profiline sahip oldukları düĢünülmektedir.
“Beden kateksi daha çok kiĢilerin o anki beden ölçüleri ile ideallerindeki beden ölçülerinin birbirine uygunluk derecesidir. Beğenilen beden ile kiĢinin sahip olduğu arasındaki fark kiĢilerin beğenilerini belirler. Sapma arttıkça beğeni azalacaktır” (Jourard ve Secord 1955; Jung Vd., 2001).
2.4.1 Beden Kateksi Ölçümü
Beden kateks ölçeği bedene karĢı duyulan memnuniyetin ölçülmesinde var olan ölçeklerin ilk ve halen en çok kullanılanıdır (Curagon, 1999). 1953‟te Secord ve Jourard tarafından geliĢtirilen beden kateks ölçeğinde amaç; bireyin kendi bedenine olan tutumunu değerlendirebilmek için bir metod geliĢtirmekti.
Ölçek bedenin çeĢitli bölümleri ve özellikleri hakkındaki memnuniyetin ve hoĢnutsuzluğun derecesini belirliyor. 1” güçlü negatif” den 5, “ güçlü pozitif” e uzanan 5 li likert türü ölçeğe özelliklerini değerlendiriyorlar (Robinson, 2003: 14).
Bu test 45‟i erkek 43‟ü bayan olan kolej öğrencilerine uygulandı. Sonuç ise beden kateksinin kesin olarak kiĢinin memnuniyetle alakalı olduğunu gösterdi (Robinson, 2003: 17).
Brodie ve Slade‟ in (1988) 100 bayan üzerinde yaptıkları çalıĢmada ĢiĢmanlığın ileri seviyesine ulaĢmıĢ bayanlarda kendini beğenmeme ve kilo kontrolüne istekli olma eğilimine daha sıklıkla rastlanmıĢtır (Robinson, 2003: 20)
AĢırı kilolu olmak bedenini beğenmemeyle sonuçlanırken, bedenlerini beğenmeyen kadınlarda kendilerini olduklarından “daha ĢiĢman” hissettikleri belirtilmiĢ. Striegel- Moose, McAvay ve rodin (1986) bayanların ĢiĢmanlık hissini artıran extra faktörler olduğunu bulmuĢlar. Mükemmeliyetçilik, toplumun zayıf olunması konusundaki baskısı ve kendi bedenini diğer kadınların bedeniyle karĢılaĢtırma bu faktörlerdir. Kendini ĢiĢman hisseden bayanlar toplumun standart zayıflık seviyesine ulaĢma konusunda üzerlerinde daha çok baskı hissetmektedirler (Robinson, 2003: 20).
3.YÖNTEM 3.1 Araştırmanın Modeli
Bu araĢtırma da son yıllarda kullanma sıklığı gittikçe artan yapısal eĢitlik modellemesi (structural equation modeling) kullanılmıĢtır.
Kullanılan YEM‟in temelinde, kuramsal olarak oluĢturulan yapısal modellerin hipotez testleri yoluyla çözümlenmesi yatmaktadır. Bu yapısal modeller değiĢkenler arasındaki nedensellik bağlarına dayalıdır. Nedensellik denklemleri Ģematik gösterimlerle daha anlaĢılır ve kavramsal hale getirilebilmektedir (Tezcan, 2008: 3). Bir araĢtırma yöntemi olarak da kolaylıkla adlandırılabilecek olan yapısal eĢitlik modellemesi araĢtırmacılara oldukça değiĢik avantajlar sağlamakla birlikte uygulama da oldukça zorluk çekilen bir analiz yöntemi olarak algılanmaktadır. Yapısal eĢitlik çalıĢmalarının en temel özelliği tamamen teoriye dayalı olmalarıdır. Aslında her araĢtırma giriĢimi araĢtırmacının daha önceden kendi kafasında oluĢturmuĢ olduğu teorik temel çerçevesinde yapılan bir sorgulama giriĢiminden baĢka bir Ģey değildir ( ġimĢek, 2007: 1).
Yapısal eĢitlik analizlerinin amacı, önceden belirlenen bu iliĢki örüntülerinin veri tarafından doğrulanıp doğrulanmadığını ortaya koymaktır. Bu nedenle YEM çalıĢmaları genel olarak oldukça spesifik hipotezlerin test edilmesinde kullanılır. Yapısal eĢitlik çalıĢmaları özü itibari ile doğrulayıcı bir karaktere sahiptir. BaĢka bir ifadeyle araĢtırmacının modeli veri ile test etmeden önce kesin olarak teorik temelini oluĢturmuĢ olması gerekmektedir (ġimĢek, 2007: 1).
Yapısal eĢitlik modelleri özellikle psikometri, psikoloji, sosyoloji, pazarlama ve eğitim bilimlerinde, değiĢkenler arasındaki iliĢkilerin değerlendirilmesinde ve kuramsal modellerin sınanmasında kullanılmaktadır (Tezcan, 2008: 3). Bu noktadan hareketle bu çalıĢmanın gerçekleĢtirilmesin de yapısal eĢitlik modellemesi (structural equation modeling) kullanılmıĢtır.
Bu araĢtırmanın oluĢturulması sürecin de beden imajı ve beden kateksinin kadınların giysi seçimi ve beğenisine etkisi var mıdır? Sorusu araĢtırılmıĢ ve Ģekil 1‟de gösterilen değiĢkenler arası iliĢki ve uyum modeli geliĢtirilmiĢtir.
ġekil 3.1. DeğiĢkenler arası iliĢki ve uyumun modeli
ġekil 1‟de gösterilen modelde YEM‟ in temelini oluĢturan iliĢki ve uyumluluk analizleri temel alınmıĢtır. DeğiĢkenlerin sürekli, sınıflama ve sıralama düzeyinde olmasına göre iliĢki katsayıları ve iliĢki düzeyleri belirlenirken; Pearson korelasyon katsayısı, ki-kare değeri ve gamma değeri kullanılmıĢtır. Modelin çözümlenmesine iliĢkin iliĢki ve uyum analizlerinde kullanılacak yöntemler Bölüm 3.4‟ te verilmiĢtir.
GeliĢtirilen model de iki tane bağımlı değiĢken, 4 tane doğrudan bağımsız ve 5 tane de dolaylı bağımsız değiĢken vardır. Bağımlı değiĢkenlerden bir tanesini görsel giysi tercihleri oluĢtururken diğerini ise sözel giysi tercihleri oluĢturmaktadır. Doğrudan bağımsız değiĢkenleri ise görsel ve sözel ifade Ģekilleri ile belirtilen imaj ve kateks kavramları oluĢturmaktadır. Dolaylı bağımlı değiĢkenler ise demografik özellikler ile oluĢturulmuĢtur. Bu demografik değiĢkenler ise yaĢ, yaĢadığı yer, öğrenim düzeyi, çalıĢma durumu ve BKI dir.
3.2 Evren ve Örneklem
Bu çalıĢma 18-50 yaĢ arasında Konya il sınırları içerisinde yaĢayan kadınları kapsamaktadır. Yığınımız il merkezi, ilçeler ve köyler olarak 3 tabakaya ayrılmıĢtır. Her tabakadan 50‟Ģer kadın örneğe seçilmesi planlanmıĢtır. Bu çalıĢma 1 il merkezi 5 ilçe ve
5 köyde tesadüfü olarak belirlenmiĢ ve her bir yerleĢim biriminden 10‟ar kadına anket yapılmıĢtır. ÇalıĢmada öğrenim düzeyi, meslek, yaĢ grubu ve en uzun yaĢadığı yere göre ağırlıklandırma yapılmıĢtır.
Tablo 3.1 Demografik özellik verilerinin toplandığı grupların dağılımı
N %
Yaş Genç yaĢ 59 39.3
Orta yaĢ 48 32.0 Orta yaĢ üstü 43 28.7 Toplam 150 100.0 Yaşadığı yer Ġl 57 38.8 Ġlçe 34 22.7 Köy 59 39.3 Toplam 150 100.0 Öğrenim Düzeyi Okur-yazar değil 3 2 Ġlköğretim 72 48 Lise 21 14 Üniversite 54 36 Toplam 150 100.0 Çalışma Durumu ÇalıĢıyorum 45 30 ÇalıĢmıyorum 105 70 Toplam 150 100.0 3.3 Verilerin Toplanması
Bu araĢtırmanın oluĢturulması sürecinde beden imajı ve beden kateksinin kadınların giysi seçimi ve beğenisine etkisi var mıdır? Sorusuna cevap bulmak için geliĢtirilen ölçekte imaj, kateks ve giysi tercihine dair hem sözel hem görsel ifadelere yer verilmiĢtir. Çünkü görsel algı ile sözel algının farklı olduğu düĢünülmektedir.
Ġmaj ve kateksin görsel ve sözel ölçümü;
Bağımsız bir değiĢken olan imaj ve kateksin görsel ölçümün de silüet tekniği kullanılmıĢtır. Silüet tekniği bedensel hoĢnutsuzluğun yönünü ve derecesini ölçmekte kullanılan en yaygın tekniktir. Bu tekniğin kullanımın da zayıf olandan ĢiĢman olana kadar birçok görüntü kiĢiye sunulur ve ondan o anki beden ölçüsü ile idealindeki beden ölçüsünü temsil eden görüntüyü seçmesi istenir. Seçtiği iki figür arasında ki fark kiĢinin
görüntüsü ile ilgili hoĢnutsuzluğun iĢareti olarak görülür (Falohan ve Rozin, 1985). Ġmaj ve kateksin sözel ölçümün de ise beden bölümlerinden memnuniyet durumlarını ifade eden sözel ifadelere yer verilmiĢtir. Bireylere uyum ya da uyumsuzluk derecesini belirlemek için beden konusundaki beğenileri ile ilgili cümlelerden oluĢan anket sunulur (Robinson, 2003: 15). Bu bilgilerden hareketle imaj ve kateks görsel ve sözel olarak ölçülmüĢtür.
Giysi tercihinin görsel ve sözel ölçümü;
Bağımlı bir değiĢken olan giysi tercihinin belirlenmesinde de yine görsel ve sözel ifadelere yer verilmiĢtir. Kadınlara görsel olarak çizimlerle ifade edilen giysiler sunulmuĢ ve bunlardan kendisine uygun olduğunu düĢündüğü bir tanesini seçmesi istenmiĢtir ve böylece görsel giysi tercihinin nasıl olduğunun ölçülmesi amaçlanmıĢtır. Giysi tercihinin sözel ölçümün de ise giysi seçimine dair cümleler den oluĢan bir bölüm hazırlanmıĢ, iĢaretledikleri cümlelerden yola çıkarak sözel giysi tercihinin nasıl olduğunun ölçülmesi amaçlanmıĢtır.
GeliĢtirilen ölçekte Konya il sınırları içerisinde 60 kadın üzerinde yapılan pilot çalıĢmaya göre anketin ve soruların geçerliliği ve güvenirliliği ölçülmüĢtür. görüldükten sonra, araĢtırmaya geçilmiĢtir. AraĢtırma 150 kadın üzerin de gerçekleĢtirilmiĢtir. Veriler, görsel (resimli), 5‟li likert ölçeği ve demografik sorulardan oluĢmuĢtur.
Tablo 3.2 Pilot çalıĢma
Pilot çalışma
Varyans n Ortalamanın standart
hatası
Görsel giysi tercihi 38.265 60 0.798
Sözel giysi tercihi 35.714 60 0.771
Duyarlılık, D=1 olmak üzere ve %95 güvenilirlikte en yüksek varyanslı ya da değiĢimli değiĢken görsel giysi tercihi olduğundan;
147 1 265 . 38 96 . 1 2 2 2 2 2 2 D Z
n
olarak hesaplanmıĢ ve 150 kiĢi olarak çalıĢmayapılmıĢtır (Semiz, 2007: 85).
GeliĢtirilen ölçekte bulunan görsel, sözel ve demografik ölçümlere dair bulunan sorular ve bu soruların sonuçlarında kullanılan kategorik sınıflandırmalar aĢağıda verilmiĢtir.
3.3.1 Demografik Sorular
Yaş: Bu soru yaĢın kadınların giyim tercihlerindeki özgüvenlerinin hangi düzeyde
olduğunu belirlemek için sorulmuĢtur ve yaĢ tablo belirtilen gruplara göre sınıflandırılmıĢtır. Alt sınır 18 yaĢ olarak belirlenmiĢtir. Çünkü kadınların 18 yaĢından itibaren karekteristik özgüvenlerinin oluĢtuğu ve giysi tercihi yaparken bağımsız oldukları varsayılmıĢtır. Üst sınır ise kadının ortalama menopoza girme yaĢı 49.3 ±5 olarak kabul edildiği için 50 yaĢ oluĢturmaktadır(www.menopoz.net , Dr. K.Kocatepe).
Tablo 3.3 YaĢ grupları
Yaş Gruplaması Kategorisi Yaş aralığı
1.Genç yaĢ 18 – 28
2.Orta yaĢ 29 – 39
3.OrtayaĢ üstü 40 – 50
En uzun yaşadığı yer: En uzun yaĢadığı yerleĢim birimi il, ilçe ve köy olarak üç
kategoride gruplandırılmıĢtır. Bu soru il, ilçe ve köylerde yaĢayan kadınların giyim tercihlerindeki öz güvenlerini yaĢadıkları yerlerin hangi düzeyde etkilediğini belirlemek amacıyla sorulmuĢtur.
Öğrenim düzeyi: Öğrenim düzeyi okur-yazar değil, ilköğretim, lise, üniversite ve üstü
olmak üzere dört kategoride belirlenmiĢtir. Bu soru öğrenim düzeylerinin kadınların giyim tercihlerindeki öz güvenlerini hangi düzeyde etkilediğini belirlemek amacıyla sorulmuĢtur.
Çalışma durumu: ÇalıĢma durumu çalıĢıyor, çalıĢmıyor olmak üzere iki kategoriye
ayrılmıĢtır. Bu soru resmi kuruluĢta çalıĢan kadınlar ile çalıĢmayan kadınların giyim tercihlerindeki özgüvenlerini çalıĢma durumunun hangi düzeyde etkilediğini belirlemek amacıyla sorulmuĢtur.
3.3.2 Kullanılan Değişkenler
Boy: Kadınların boy uzunlukları cm cinsinden kendilerinin belirttiği Ģekilde
kaydedilmiĢtir. Boyları beden kitle indekslerini hesaplayabilmek amacıyla sorulmuĢtur.
Kilo: Kadınların ağırlıkları kg olarak kendi belirttikleri Ģekilde kaydedilmiĢtir. Kiloları
beden kitle indeksleri hesaplayabilmek amacıyla sorulmuĢtur
Beden kitle indeksi : (BKI) vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun metre cinsinden
karesine bölünmesiyle hesaplanır. BKI : ağırlık (kg) / boy2 (metre)
Tablo 3.4 Beden kitle indeksine göre ĢiĢmanlık derecesi
BKI Kilo değeri
20 ve altı Zayıf
20-25 Normal
26-29 Normalin biraz üstü
30-39 Kilolu
40 ve üzeri AĢırı kilolu
Prof.Dr.Emel Alphan‟ın BKI kategorilemesi kaynak alınmıĢtır (http://arsiv.ntvmsnbc.com/).
3.3.3 Görsel Sorular
Soru 6: Görsel olarak fiziksel imajı değerlendirmek için sorulmuĢtur. Soru zayıftan
aĢırı kiloluya kadar 9 beden görüntüsünden oluĢmaktadır. 1 en zayıf ve 9 aĢırı kilolu beden yapısını göstermek üzere; kadınların kendi düĢündükleri beden yapılarını bu 9 figürden biriyle değerlendirmeleri istenmiĢtir.
ġekil 3.2 Görsel imaj değerlendirme tablosu
Bu figürler 5 kategoriye ayrılmıĢ ve kategori gruplanması aĢağıdaki tabloda gösterilmiĢtir.
Tablo 3.5 Görsel imajın sınıflandırılması
1-Zayıf 1-2
2-Normal 3-4
3-Normalin biraz üstü 5-6
4-Kilolu 7-8
5-AĢırı kilolu 9
Bu kategorileme Marmara üniversitesi sağlık eğitimi bölüm baĢkanı Prof. Dr. Emel Alphan‟ ın BKI kategorilemesi kaynak alınarak figürlere uyarlanmıĢtır (http://arsiv.ntvmsnbc.com/).
Soru 7: Görsel ideali belirlemek için sorulmuĢtur. Bu soru kadınların kendilerine uygun
ideallerindeki beden görüntüsünü belirlemeleri için sorulmuĢtur. 7. soru ve 6. soru ile görsel kateks aĢağıdaki eĢitlikle hesaplanmıĢtır. Beğenilen beden ile kiĢinin gerçekte sahip olduğu arasındaki fark, kiĢinin bedeninin bölümleriyle ilgili beğenisini belirler(Jourard ve Secord, 1955; Jung vd. 2001). Bu açıklamalardan yola çıkarak araĢtırmacı tarafından kiĢinin görsel kateksinin sınıflandırılmasının yapılabilmesi için aĢağıdaki formül geliĢtirilmiĢtir.
Görsel imaj ve görsel ideal ölçütleri 1-5 aralığın da değiĢtiğinden görsel kateks ölçütü -4 ve +4 aralığında gözlemlenebilir. Pozitif değerler görsel kateksi idealinden daha kilolu kadınları, görsel kateksi negatif olanlar idealinden daha zayıf kadınları ve görsel kateksi 0 olan kadınların görsel imajı ve idealinin aynı olduğunu ifade eder. Sapma arttıkça beğeni azalacaktır (Jourard ve Secord, 1955; Jung vd.2001). Bu ifade tarzının memnuniyetin bir ölçüsü olduğu düĢünülmektedir. AraĢtırmacıya göre kadınlar zayıf ya da kilolu oldukları için memnun değil ya da memnun olma durumundadırlar. Bu yüzden 3 kategori belirlenmiĢtir.
Tablo 3.6 Görsel kateksin sınıflandırılması (-4, -3, -2, -1) - Memnun değil (ZAYIF)
(0) 0 Memnun
(1, 2, 3, 4) + Memnun değil(KĠLOLU)
Soru 11:Görsel giysi tercihini belirlemek için sorulmuĢtur. Etek ve pantolon kullanımı
ile giysilerde kullanılan yaka ve omuz açıklığı ile kol boyu ve sırt dekoltesi tercihlerini özgüvenlerine ve fiziksel yapılarına bağlı olarak giysi tercihleri görsel olarak ölçülmüĢtür. 4‟lü çoktan seçmeli ölçek kullanılarak 6 farklı giysi tercihi 6-24 puan üzerinden ölçülmüĢtür. DüĢük puanlar fiziği daha düzgün ve özgüveni daha yüksek olan kadınların giysi tercihini ve puanlar yükseldikçe kadınların daha kapalı, bol ve dekoltesi daha az giysileri tercih ettikleri Ģeklinde değerlendirilir. Bu sorunun puanlama sistemi 4 kategoriden oluĢmaktadır. Çünkü soruda 4‟lü çoktan seçmeli ölçek kullanılmıĢtır. Belirlenen figürlere bakarak yapılan seçimlerde üst sınırı 6-10 puan arasında tercih yapan kadınlar belirlerken alt sınırı ise 21-24 puan arasında tercih yapan kadınlar belirlemektedir.
ġekil 3.3 Görsel giysi tercihini değerlendirme tablosu (Zhumagaziyeva, 2009: 189-190). Tablo 3.7 Görsel giysi tercihinin sınıflandırılması
Görsel Giysi Tercihinde Özgüven Kategorisi Puanları: 1.Çok yüksek 6 - 10 2.Yüksek 11 - 15 3.Orta 16 - 20 4.DüĢük 21 - 24
3.3.3.1 Görsel giysi tercihindeki özgüven sorusunun geçerlilik güvenirliliği
Görsel giysi tercihindeki özgüven 11. bölümdeki 6 soru ile görsel resimlere dayalı olarak 6-24 puan aralığında ölçülmüĢtür. Görsel giysi tercihini ölçmedeki baĢarısı için Cronbach‟ın alfası=0.921 olarak hesaplanmıĢ ve güvenilir bir ölçek olduğu belirlenmiĢtir.
3.3.2 5’li Likert Soruları
Soru 8: Sözel imajı değerlendirmek için 8. sorunun içerisinde 15 soru 5‟li likert
ölçeğine göre sorulmuĢtur. Sözel imaj 6-30 puan aralığında belirlenmiĢ ve aĢağıdaki Ģekilde 9 kategoriye ayrılmıĢtır. DüĢük puanlar veya düĢük kategori kadınların fiziğinin daha düzgün dolayısıyla vücut imajının normalden daha zayıf yüksek puanlar ya da yüksek kategorideki kadınların beden imajının daha kilolu olduğu değerlendirilir.
Tablo 3.8 Sözel imajın sınıflandırılması
Sözel İmaj Kategorisi Puanları: 1.Zayıf 15 – 26 2.Normal 27 – 38 3.Normalin biraz üstü 39 – 50 4.Kilolu 51 – 62 5.AĢırı kilolu 63 – 75
Bu kategorileme Marmara üniversitesi sağlık eğitimi bölüm baĢkanı Prof.dr
Emel Alphan‟ ın BKI kategorilemesi kaynak alınarak figürlere uyarlanmıĢtır ( http://arsiv.ntvmsnbc.com/).
3.3.2.1 Fiziksel imajın sözel ifadesi sorusunun geçerlilik güvenirliliği
Sözel imaj 8. Bölüm‟deki 15 soru ile fiziksel görüntüsünü belirlemek amacıyla 5‟ li likert ölçeğine dayalı olarak 15-75 puan aralığında ölçülmüĢtür. Bu bölümdeki 15 soruluk ölçeğin sözel imajı ölçmedeki baĢarısı Cronbach‟ın alfası ile 0.851 olarak hesaplanmıĢ ve güvenilir bir ölçek olduğu belirlenmiĢtir.
Soru 9: Sözel ideali değerlendirmek için soruldu. Bu soru ve 8. soru arasındaki fark
aĢağıdaki gibi değerlendirilerek sözel kateks hesaplandırılmıĢtır. Soru 9, 15 – 75 arasında puan aralığında ölçülmüĢtür.
Tablo 3.9 Sözel idealin sınıflandırılması Sözel İdeal Kategorisi Puanları: 1.Zayıf 15 – 26 2.Normal 27 – 38 3.Normalin biraz üstü 39 – 50 4.Kilolu 51 – 62 5.AĢırı kilolu 63 – 75
Bu kategorileme baĢkanı Prof. Dr. Emel Alphan‟ ın BKI kategorilemesi kaynak alınarak figürlere uyarlanmıĢtır ( http://arsiv.ntvmsnbc.com/).
3.3.2.2 Fiziksel idealin sözel ifadesi sorusunun geçerlilik güvenirliliği
Sözel ideal 9. Bölüm‟deki 15 soru ile fiziksel olarak sahip olmak istediği görüntüyü belirlemek amacıyla 5‟ li likert ölçeğine dayalı olarak 15-75 puan aralığında ölçülmüĢtür. Bu bölümdeki 15 soruluk ölçeğin sözel ideali ölçmedeki baĢarısı için Cronbach‟ın alfası ile 0.813 olarak hesaplanmıĢ ve güvenilir bir ölçek olduğu belirlenmiĢtir.
Beğenilen beden ile kiĢinin gerçekte sahip olduğu arasındaki fark, kiĢinin bedeninin bölümleriyle ilgili beğenisini belirler(Jourard ve Secord, 1955; Jung vd. 2001). Bu açıklamalardan yola çıkarak araĢtırmacı tarafından kiĢinin sözel kateksinin sınıflandırılmasının yapılabilmesi için aĢağıdaki formül geliĢtirilmiĢtir.
Sözel kateks = sözel imaj(s8) – sözel ideal(s9)
Sözel imaj ve sözel ideal ölçütleri 1-5 aralığın da değiĢtiğinden sözel kateks ölçütü -4 ve +4 aralığında gözlemlenebilir. Pozitif değerler sözel kateksi idealinden daha kilolu kadınları, sözel kateksi negatif olanlar idealinden daha zayıf kadınları ve sözel kateksi 0 olan kadınların sözel imajı ve idealinin aynı olduğunu ifade eder. Sapma arttıkça beğeni azalacaktır.(Jourard ve Secord, 1955; Jung vd.2001) Bu ifade tarzı memnuniyetin bir ölçüsüdür. Bize göre ise kadınlar zayıf ya da kilolu oldukları için
memnuniyetsiz ya da memnun olma durumundadırlar. Bu sebeple 3 kategori belirlenmiĢtir. Sözel kateks -4, +4 aralığın da tablodaki gibi değerlendirilecektir.
Tablo 3.10 Sözel kateksin sınıflandırılması (-4, -3, -2, -1) - Memnun değil (ZAYIF)
(0) 0 Memnun
(1, 2, 3, 4) + Memnun değil(KĠLOLU)
Soru 10: Sözel olarak giysi tercihini belirlemek için sorulmuĢtur. Soru 11 ile ölçekte
uyum göstermesi açısından puanlar 4 kategoride belirlenmiĢtir. Tablo 3.11 Sözel giysi tercihinin sınıflandırılması
3.3.2.3 Sözel giysi tercihinde özgüven sorusunun geçerlilik güvenirliliği
Sözel giysi tercihindeki özgüven 10. bölümdeki 9 seçeneklik kısımlar 5 li likert ölçeğine dayalı olarak 15-75 puan aralığında ölçülmüĢtür. Bu bölümdeki 9 seçeneklik ölçeğin sözel giysi tercihini ölçmedeki baĢarısını yükseltmek için 2,4,5,8 ve 9. Seçeneklerin puanları hesaplanırken puanlama yönü değiĢtirildikten sonra, Cronbach‟ın alfası ile 0.676 olarak hesaplanmıĢ, ölçeğin güvenirliliğini artırmak için programın belirlediği 6. seçenek değerlendirmeden çıkarılmıĢtır. Bu bölümün sözel giysi tercihini ölçmedeki baĢarısı için Cronbach‟ın alfası ile 0.703 olarak hesaplanmıĢ ve güvenilir bir ölçek olduğu belirlenmiĢtir.
Sözel Giysi Tercihinde Özgüven Kategorisi Puanları: 1.Çok yüksek 8 – 15 2.Yüksek 16 – 23 3.Orta 24 – 31 4.DüĢük 32 – 40
3.4 Verilerin Analizi
Bu bölümde kullanılan bütün formüller ve örnekler değiĢkenler arasındaki iliĢki veya uyum düzeyinin belirlenmesi için kullanılır. ĠliĢki ve uyum düzeylerinin belirlenmesi YEM in temel amacıdır.
3.4.1 İlişki Katsayıları
Ġki kategorik değiĢken arasındaki iliĢkinin veya bağıntının belirlenmesinde ve düzeyinin hesaplanmasında iki temel nokta vardır. Bu değiĢkenlerin her ikisinin sınıflama veya sıralama ölçme düzeyinde olmasına göre kullanılacak yöntem ve analizler farklılık göstermektedir.
3.4.1.1. Sınıflama düzeyindeki değişkenler arasında ilişki katsayıları 3.4.1.1.1 Ki – kare katsayıları
Sınıflama düzeyindeki iki kategorik değiĢken arasındaki I x J boyutlu çapraz tablodan hesaplanan
değeri ile temelde “iliĢki yoktur”
yokluk hipotezi test edilir.
Örnek*
:
Tablo 3.12 Cinsiyete göre renk tercihi
Bayan
Beyaz Siyah Toplam 60
Bay 40
Toplam 50 50 100
Ho (Temel hipotez): Cinsiyet ile pantolon giyimindeki renk tercihi arasında iliĢki yoktur.
Ha (Alternatif hipotez): Cinsiyet ile pantolon giyimindeki renk tercihi arasında iliĢki vardır.
ve ise Ho ret edilir.
Temel hipotez ret edildiğinden cinsiyetin pantolon rengi üzerinde etkili ya da iliĢkili olduğu söylenir.
3.4.1.1.2 Farklı hacimdeki tablolarda ki-kare katsayıları
Aynı düzeyde iki değiĢken arasındaki iliĢki farklı yerlerde veya farklı zamanlarda farklı büyüklükteki araĢtırmalara konu olabilir. Bu durumda doğrudan değerinin hesaplanması uygun olmayacağından aĢağıda belirtilen katsayılardan uygun olanlar kullanılır.
Örnek*
:
Tablo 3.13 Konya‟da cinsiyete göre renk tercihleri KONYA
Bayan
Beyaz Siyah Toplam
40 20 60
Bay 10 30 40
Toplam 50 50 100
, iliĢki vardır.
Tablo 3.14 Ġstanbul‟da cinsiyete göre renk tercihleri ĠSTANBUL
Bayan
Beyaz Siyah Toplam
4 2 6
Bay 1 3 4
, Ho ret edilemez. ĠliĢki yoktur. ÇalıĢma hacmi hipotez testini
etkilemektedir. Bu durumu düzeltmek için çapraz katsayı kullanılır.
Çapraz Katsayı (ÇK) :
Çapraz katsayı araĢtırma hacmi farklı fakat değiĢkenleri ile boyutları aynı olan tablolardaki iliĢkileri karĢılaĢtırmak için Ģu eĢitlikle hesaplanır.
ÇK= Örnek* : Ġller arasında iliĢki vardır ama farklılık yoktur.
PHI KATSAYISI (PK) :
Benzer Ģekilde PHI katsayısı da hacmi farklı çalıĢmalarda elde edilmiĢ tablolar içindeki iliĢkiyi karĢılaĢtırmak için kullanılır ve aĢağıdaki gibi hesaplanır.
PK=
Örnek*
:
= =
Ġller arasında cinsiyet ile pantolondaki renk tercihi arasındaki iliĢkilerin aynı düzeyde olduğu söylenir.
3.4.1.1.3 Farklı hacim ve boyuttaki tablolarda ki – kare katsayıları
Cramer‟in V katsayısı ise hem farklı hacimdeki ve hem de farklı boyutlu (satır ve kolon sayısı farklı) olan tablolardaki iliĢkilerin değerlendirilmesinde ve karĢılaĢtırılmasında belirli bir norm sağlar.
CV=
Örnek*
:
Tablo 3.15 Ġstanbul‟da cinsiyete göre renk tercihleri