Beş odaklanma adımı

Teorinin bu alt bileşeni sürekli gelişim süreci ve kısıtların yönetilmesi şeklinde bilinmekte ve bu amaca hizmet etmektedir.

Bir zincirin en zayıf halkası, zincirin gücünü sınırlandırmaktadır. Toplam kalite yönetimi ve tam zamanında üretim anlayışında, sistem içinde her yerde sürekli bir iyileştirme çabası hâkimdir bu durumda sistemin en zayıf halkası kadar güçlü olduğu göz ardı edilir. Bütün halkaların güçlendirilmesi ile sistemde maksimum performans sağlanacağına inanılır. Aslında, lokal çabaların bir sistemin bütünü açısından her zaman gelişme sağlayacağının düşünülmesi doğru değildir. Adeta her iki felsefeyi de tamamlayan kısıtlar teorisi felsefesine göre, sürekli iyileştirme çabalarının odak noktası en zayıf halka olmalıdır. Çünkü en zayıf halkaya odaklanmadıkça, sistemin bir bütün olarak iyileştirilmesi mümkün değildir. En zayıf halka güçlendirildiği zaman, sistemin amacına ulaşma performansını engelleyen yeni bir halka en zayıf halka olacaktır. Bu nedenle kısıtlar teorisine göre sistemden maksimum performans sağlayabilmek için, beş odaklanma adımı olarak adlandırılan sürekli iyileştirme süreci aşamaları yinelenen bir şekilde izlenmelidir. Kısıtlar teorisinin sürekli yenilenen sürekli iyileştirme süreci döngüsü Şekil 2.14’de verilmiştir.

Şekil 2.14: Sürekli İyileşme Süreci Döngüsü [4]

Kısıtlar teorisinin beş odaklanma adımı başlıklar halinde aşağıda açıklanmıştır.

2.5.3.1.1. Birinci adım: sistem kısıtlarının belirlenmesi

Üretim faaliyetlerinin uyumlu hale getirilmesi yani üretim sürecinin daha etkin ve akıcı hale getirilmesi için ilk yapılması gereken, üretim ortamındaki kısıtların tanımlanması ve belirlenmesidir [26]. Bir sistemi etkin bir şekilde yönetmenin yolu kısıtlarını etkin bir şekilde yönetmekten geçmektedir. Kısıtlar sistemin içinde olabileceği gibi sistemin dışında da yer alabilir [21]. Bu aşamada kısıt, işletme için içsel veya dışsal olabilecek kısıt türleri anlamına gelmektedir. Bu kısıtlardan yalnızca biri işletme de var olabileceği gibi bir kaçı aynı zamanda işletme için geçerli olabilir. Ayrıca bu aşamada sadece kısıtın tespit edilmesi değil aynı zamanda kısıtın işletmenin hedeflerine etkisinin de belirlenmesi gerekmektedir [4]. İşletme hedeflerine etkisi olan birden çok kısıt var ise, hangi kısıta öncelik verileceği belirlenmeli ve öncelik verilen kısıtın etkisini azaltmaya ya da ortadan kaldırmaya yönelik stratejiler geliştirilmelidir.

2.5.3.1.2. İkinci adım: kısıtların nasıl düzeltileceğine karar verilmesi

Sistemin ana kısıtları belirlendikten sonra çalışmaların tamamı, sistemin genelinin performansını arttırabilmek için, kısıtların nasıl işletileceğine karar verilmesi üzerinedir [19]. Eğer kısıtlar fiziksel ise amaç, ek vardiyalar koymak, tam kapasite üretim için ekipmanları hep hazırda bulundurmak, kalite kontrol noktalarını kısıtlardan önceye koyarak kaliteli parçalarla çalışmak gibi yöntemlerle, kısıtları mümkün olduğunca işe yarar hale getirmektir [39]. Fakat sistem içerisinde karşılaşılan kısıtlar, fiziksel kısıtlar olabileceği gibi yönetsel kısıtlar da olabilir, karşılaşılan kısıtın yönetsel kısıt olması durumunda sürekli iyileştirme sürecinin 2. ve 3. adımları uygulanmaksızın bu yönetsel kısıtın yeni ve etkili bir politikayla değiştirilerek ortadan kaldırılması gerekmektedir. Ancak bu şekilde maksimum süreci sağlayacak en uygun ürün karması belirlenebilir.

2.5.3.1.3. Üçüncü adım: ilgili her şeyin ikinci aşamanın uygulaması için seferber edilmesi

Bir sistemin performansını o sistemdeki kısıtlar belirler varsayımından hareketle, bir sistemin performansını artırabilmek için öncelikle kısıtların performansının arttırılması gerekmektedir. Aksi takdirde diğer kaynakların performansını artırmaya yönelik hiç bir faaliyet sonuca ulaşamayacak ve kaynakların israf edilmesine neden olacaktır. Böylece mevcut sistem daha da kötüleşecektir. Bu nedenle sistemin diğer tüm bileşenleri (kısıt olmayan) kısıtlı kaynağın performansını maksimum yapmaya odaklanmalıdır. Ancak bu sayede sistemin tamamında bir artış meydana getirilebilmektedir [4,32]. Başka bir ifadeyle; sistemi oluşturan tüm bileşenler, kısıtların en iyi şekilde yönetilmesi doğrultusuna geliştirilen stratejiyi desteklemelidir. Kısıtların olduğu yerde, kısıtların sınırlayıcı etkisini azaltmaya yönelik bir hareket tarzı belirlenmeli ve sonraki aşamaya odaklanılmalıdır [34].

2.5.3.1.4. Dördüncü adım: kısıtların ortadan kaldırılması

Bir önceki aşamadaki uygulama ve tedbirlere karşın kısıt hala sistem performansını etkiliyorsa kısıtlayıcı elemanın kapasitesini arttırarak ya da sistemin bu eleman

üzerindeki yüklerini azaltacak yatırımlar yaparak bu kısıt ortadan kaldırılmaya çalışılır [10].

Sistem kısıtlarının ortadan kaldırılması olan bu aşamanın, neden ikinci adımda olmadığı sorusu akla gelebilir. Goldratt, kısıtların kaldırılması konusunda acele edilmemesi gerektiğini söylemektedir. Çünkü bazı durumlarda, işletmelerde başlangıçta belirlenen darboğazlı kısıtın ikinci ve üçüncü adımlar tamamlandıktan sonra gerçekten darboğazlı kısıt olmadığının anlaşıldığını ifade etmektedir. Bu nedenle, ikinci ve üçüncü adımlar tamamlandıktan sonra kısıt hâlâ darboğazı oluşturuyor ise, o zaman kısıtın kaldırılması adımına geçilebileceğini özellikle vurgulamaktadır [34].

Bu noktada kısıtın kaldırılması ile ikinci adımdaki kısıtın işletilmesi arasındaki farkın anlaşılması gerekmektedir. İkinci adımdaki kısıtın işletilmesinden anlaşılması gereken, hiç para harcamadan kısıt üzerinde yapılacak iyileştirmelerdir. Dördüncü adım ise, bir para harcayarak yapılan iyileştirmeleri içermektedir [40].

Darboğazlı bir kısıtın kapasitesinin artırılması işlemine devam edildiğinde, en sonunda kısıt ortadan kalkar. Bundan sonra, işletmenin kârı elbette sonsuz olmayacaktır. İşletmenin para kazanma amacını engelleyen yeni bir kısıt ortaya çıkacaktır [16]. Bu nedenle, sürece beşinci adımla devam edilmelidir.

2.5.3.1.5. Beşinci adım: kısıtlar kaldırıldığında ilk aşamaya geri dönülmesi Kısıtların ortadan kaldırılması aşamasından sonra, ilk aşama olan kısıtların tanımlanmasına geri dönülmesi aşaması gerçekleşecektedir. Bu aşama, yeni kısıtın belirlenebilmesi ve dolayısıyla sürekli gelişim sağlanabilmesi için gereklidir. Sürekli gelişim modeli dikkate alındığında bu döngü, kısıtlar teorisinin ve işletmenin başarıya ulaşabilmesi için gereklidir [6]. Ancak mevcut kısıt ortadan kaldırıldıktan sonra tekrar başa dönüp bir sonraki belirlenen kısıt ile uğraşılırken önceki çözümün olumsuz etkilenme olasılığına dikkat edilmesi gerekir [10]. Şekil 2.15’te beş adımlı odaklanma süreci gösterilmektedir.

AMAÇ

BELİRLENMESİ BELİRLENMESİ ÖLÇÜMLERİN

ADIM 1 Kısıtların tanımlanması ADIM 4 Yeni politikalar geliştir, davranışlarını değiştir. Kısıt fiziksel mi?

Şekil 2.15: Beş Adımlı Odaklanma Süreci [13]

ADIM 2 Kısıtın nasıl düzenleneceğine karar

ver

ADIM 3 Her şeyin 2. Adım için

seferber edilmesi Kısıt yok oldu mu? Kısıt ötelensin mi? ADIM 3 Eski Kuralları kaldır

Adım 1’e dön

ADIM 4 Fiziksel kısıtları ortadan kaldır kapasite

ekle Performans iyi mi? Kısıtlı kaynakları kısıtsıza çevir (H) (E) (E)  (H)  (H)  (H)  (E)

Kısıt teorisinin bu beş adımı kısıt teorisi mantık ağaçları düşünme süreçleri ile birlikte kullanılır. Kısıt teorisi mantık ağacı düşünme süreçleri en karmaşık problemlere bile sistematik yaklaşım sağlarlar. Böylece bu beş adıma etkin prosedürsel destek sağlarlar. Mantık ağacı düşünme süreçlerinin etkin ve doğru kullanımı kök nedenlere kaçınılmaz olarak ulaşımı sağlar ve kök problemlerin çözümüne etkin çözümler sağlar [10].