Geçerlilik analizleri. Geçerlilik analizi; yüzey, içerik ve yapısal geçerlilik ol-mak üzere üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Yapısal geçerlilik analizleri asıl örneklem üzerinde gerçekleştirilmiştir. Bu aşamada kullanılan ölçeklerin yüzey ve içerik geçerli-liği konusunda dört hakemin görüşleri alınmış, daha sonra elde edilen veriler üzerinde yapısal geçerlilik analizleri yapılmıştır. Örneklem verisi 30 katılımcıyla sınırlı olsa da
bu yönde yapılacak analizlerin asıl araştırmaya belli ölçüde veri ve bilgi sağlayacağı dü-şüncesiyle teşhis amaçlı güvenilirlik ve geçerlilik analizi çalışmaları yapılmıştır.
BFKÖ’nün faktöriyel yapı analizleri. Ölçeğin güvenilirliğini ölçmek için Alfa analizi yapılmış ve ölçeğin 0,73 Cronbach Alfa değerine sahip olduğu tespit edilmiştir.
44 maddeli bir ölçek için 30 kişiden oluşan örneklem yeterli olmadığından, BFKÖ için Kaiser Mayer Olkin (KMO) değeri elde edilememiştir. Beş Faktör Kişilik Ölçeğinde ilgili boyutun altında bulunan; ancak düşük değere sahip 3, 7, 10, 13, 14, 24, 25, 29, 38, 43. maddeler ölçekten çıkarılmıştır. Beş Faktör Kişilik Ölçeğinde her bir boyut olumlu ve olumsuz maddelerden oluşmuştur. Boyutlar arası analiz çalışmasının daha sağlıklı yapılabilmesi için boyutla ilintili olarak bazı maddeler ters kodlanmıştır. Dışadönüklük-te ADD5 (16), ADD7 (23); Duygusal Denge’de AN2 (7), AN7 (26); Yeniliğe Açıklık’ta AYA7 (27), AYA9 (32); Sorumluluk’ta AS2 (6), AS4 (13), AS5 (17); Uyumluluk’ta AY1 (2), AY3 (9), AY6 (20), AY8 (29) maddeleri ters kodlanmıştır.
Tablo 4. Beş Faktör Kişilik Ölçeğinin Faktöriyel Yapı Analizleri
Maddeler (Tabloda 0,40’ın üzerindeki devirler verilmiştir) F1 F2 F3 F4 F5
1. Konuşkan 0,71
2. Başkalarında hata arayan 0,70
3. Bunalımlı, melankolik -0,59
4. Orijinal fikirler ortaya koyan 0,49
5. Ketum, sır saklamasını bilen 0,53
6. Biraz umursamaz 0,53
7. Rahat, stresle kolay baş edebilen -0,75
8. Enerji dolu 0,52
9. Başkalarıyla sürekli tartışma içerisinde olan 0,52
10. Maharetli, derin düşünen 0,54
11. Heyecan yaratabilen 0,59
12. Affedici yapısı olan 0,64
13. Dağınık olma eğiliminde 0,75
14. Çok endişelenen -0,71
15. Hayal gücü yüksek 0,60
16. Sessiz 0,84
17. Kolay güvenebilen 0,46
18. Tembel olma eğiliminde olan 0,60
19. Atılgan kişiliğe olan 0,84
20. Soğuk ve mesafeli olabilen 0,46
21. Görevi tamamlanıncaya kadar sabredebilen 0,80
22. Sanata ve estetik değerlere önem veren 0,66
23. Utangaç, çekingen olabilen 0,73
24. İnsanlara karşı saygılı ve nazik olan 0,73
25. İşini verimli yapan 0,68
26. Gergin ortamlarda sakin kalabilen -0,60
27. Rutin işleri yapmayı tercih eden 0,60
28. Sosyal, girişken 0,76
29. Bazen kaba davranabilen 0,65
30. Kolayca sinirlenebilen -0,70
31. Düşünmeyi seven, fikirler geliştirebilen 0,62
32. Sanata ilgisi az olan 0,65
33. Başkalarıyla işbirliği yapmayı seven 0,46
34. Sanatta, müzikte veya edebiyatta çok bilgili olan 0,62
BFKÖ’nin boyutlar arası korelasyon katsayıları. Tablo 5’te Beş Faktör Kişi-lik Ölçeğinin alt boyutlarının korelasyon katsayıları gösterilmiştir.
Tablo 5. BFKÖ Boyutlar Arası Korelasyon Katsayıları
BFKÖ F1 F2 F3 F4 F5
1. Dışadönüklük 1,00
2. Duygusal Denge -0,34 1,00
3. Yeniliğe Açıklık 0,56 0,03 1,00
4. Sorumluluk 0,14 -0,36 0,07 1,00
5. Uyumluluk 0,35 -0,54 0,21 0,29 1,00
MİTÖ’nün faktöriyel yapı analizleri. Beş Faktör Kişilik Ölçeğinde olduğu gibi Minnesota İş Tatmini Ölçeğinde de ölçeğin genel olarak ortaya koyduğu faktöriyel yapı analizlerinin yeterince güvenilir olmayabileceği düşünülerek alt boyutların her biri tek boyutlu bağımsız ölçekler olarak kabul edilmiştir. Sonrasında boyutların faktör
ağır-lıkları değerlendirilmiş ve faktör ağırlığı 0,40’ın üzerinde olan maddeler asıl araştırma için ölçeğe dahil edilmiştir.
Tablo 6. Minnesota İş Tatmini Ölçeğinin Faktöriyel Yapı Analizleri
Maddeler (Tabloda 0,40’ın üzerindeki devirler verilmiştir) F1 F2
1. İstediğimi bana veriyor olmasından dolayı 0,75
2. Tek başıma çalışma olanağı verdiğinden dolayı 0,69
3. Ara sıra değişik şeyler yapabilme şansım olduğundan dolayı 0,79
4. Toplumda “saygın” bir kişi olma şansını bana verdiğinden dolayı 0,70
5. Yöneticimin yönetim tarzından dolayı 0,66
6. Yöneticimin karar verme yeteneğinden dolayı 0,62
7. Vicdanıma aykırı olmayan şeyler yapabilme şansım olduğundan dolayı 0,52
8. Bana güvence sağladığından dolayı 0,63
9. Başkaları için bir şeyler yapabilme olanağımdan dolayı 0,72 10. Kişilere ne yapacaklarını söyleme şansına sahip olduğumdan dolayı 0,83 11. Yeteneklerimi kullanarak bir şeyler yapabilme şansım olduğundan dolayı 0,69 12. İşle ilgili alınan kararlar uygulamaya konulduğundan dolayı 0,84
13. Aldığım ücretten dolayı 0,60
14. Terfi olanağımın olduğumdan dolayı 0,63
15. Kararlarımı uygulama serbestliğini verdiğinden dolayı 0,75 16. İşimi yaparken kendi yöntemlerimi kullanabilme şansını verdiğinden
dolayı
0,75
17. Çalışma şartlarından dolayı 0,61
18. Çalışma arkadaşlarımın birbiriyle iyi anlaşmasından dolayı 0,79
19. Yaptığım iyi iş karşılığında takdir edildiğimden dolayı 0,56
20. Duyduğum başarı hissinden dolayı 0,75
MİTÖ’nün boyutlar arası korelasyon katsayıları. Yapılan analiz çalışmaları sonrasında Minnesota İş Tatmini Ölçeğinin KMO Barlett değerleri 0,60 olarak bulun-muştur. Bu durumda yapılan iki boyutlu faktör analizi sonuçlarına göre; Barlett Küre-sellik Testi 551, 74, sd ise 190’dır.
Tablo 7. Minnesota İş Tatmini Ölçeğinin Boyutlar Arası Korelasyon Katsayıları
MİTÖ F1 F2
1. İçsel Tatmin 1,00
2. Dışsal Tatmin 0,85 1,00
Ölçeklerin boyutsal analizi SPSS ortamında faktör analizi yapılarak incelenmiştir. Bu sorgulamada faktörlerin öncül yapılarını doğrulama durumu, faktör sayısı serbest bırakılarak ve faktör sayısı sabit tutularak yapılmıştır. Faktör yükleri düşük olan maddeler ölçeğe alınmayarak asıl araştırmaya dahil edilmemiştir. Böylece boyutların yapıyı temsil etme gücü arttırılmaya çalışılmıştır.
Güvenilirlik analizleri. Güvenilirlik analizi çalışması kapsamında 30 kişilik pilot araştırma grubunda üç düzeyde inceleme yapılmıştır: Cronbach alfa, yarıya bölme güvenilirliği ve maddeler arası korelasyon katsayıları ortalamasıdır.
Tablo 8. Güvenilirlik Analizi Sonuçları
Yapılar ve Boyutları
Madde
Sayısı N Cronbach
Alfa
Maddeler Arası Korelasyon Değerler Ort.
Yarıya Bölme Güvenilirliği
BFKÖ 34 30 0,73 0,08 0,83
Dışadönüklük 8 30 0,81 0,35 0,82
Duygusal Denge 5 30 0,73 0,35 0,77
Yeniliğe Açıklık 8 30 0,78 0,33 0,75
Sorumluluk 5 30 0,50 0,14 0,62
Uyumluluk 8 30 0,63 0,17 0,62
MİTÖ 20 30 0,95 0,46 0,97
İçsel Tatmin 12 30 0,91 0,46 0,91
Dışsal Tatmin 8 30 0,89 0,50 0,94
Yapılan analiz çalışması sonrasında BFKÖ ve MİTÖ’nün Cronbach alfa değerle-rinin iyi düzeyde olduğu anlaşılmıştır. Dışadönüklük boyutu dışındaki maddeler arası korelasyon değerleri ortalamasının kabul edilebilir seviyede yer aldığı görülmüştür. Ya-rıya bölme güvenilirliği değerlerine bakıldığında ise ölçüm araçları ve alt boyutlarının güvenilirlik katsayılarının yüksek olduğu tespit edilmiştir.
olma-yan maddeler ölçekten çıkarıldıktan sonra AFA çalışması birkaç kez daha tekrarlanmış-tır.
1. Beş Faktör Kişilik Ölçeğinin Boyutsallığı
Factor programı ile yapılan analiz çalışmaları sonrasında her bir boyut bağımsız birer ölçek olarak değerlendirilmiş ve Açıklayıcı Faktör Analizi çalışması bu çerçevede ger-çekleştirilmiştir.
Dışadönüklük boyutu. Dışadönüklük boyutu başlığı altında değişkenlerin gü-ven aralığı ve varyans değerleri, boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterliliği, de-ğişkenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yük-leri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Tablo 9’da Dışadönüklük bo-yutunun tüm değişkenlerinin güven aralığı ve varyans değerlerine yer verilmiştir.
Tablo 9. Dışadönüklük Boyutunun Güven Aralığı ve Varyans Değerleri
Değişken Ortalama Güven Aralığı Varyans
V1 3,81 ( 3,60 4,02) 1,02
V3 4,07 ( 3,89 4,24) 0,68
V4 3,78 ( 3,60 3,97) 0,79
V5 3,65 ( 3,42 3,88) 1,20
V6 3,76 ( 3,55 3,97) 1,03
V7 3,22 ( 2,99 3,46) 1,27
V8 3,95 ( 3,76 4,14) 0,83
Dışadönüklük boyutunun çoklu normallik testi. Kullanılan Factor programına göre Dışadönüklük boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çar-pıklık ile basıklık değerlerinin anlamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir (Erdoğan, Bay-ram ve Deniz, 2007, s. 4). Yapılan çalışma sonrasında 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşıla-madığı için polikorik korelasyon analizi yöntemi uygulanmıştır.
Tablo 10. Dışadönüklük Boyutunun Çok Değişkenli Normallik Testi
Katsayı İstatistik Ser. Derecesi p
Çarpıklık 9,08 229,97 84 1,00
Basıklık 72,87 5,42 0,00
Örneklem yeterliliği. KMO ve Barlett küresellik istatistiklerinin yapılma sebebi, verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için yeterli olup olmadığını belir-lemektir. Barlett istatistik testi sonucunda 477,1 (df = 21; p = 0,00) değerine ulaşılmış-tır. Barlett küresellik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. Açıklayıcı Faktör Analizi çalışması sonrası KMO test sonucu olarak 0,83 değerine ulaşılmıştır. Bu değer örnek-lem büyüklüğünün faktöriyel boyut için iyi düzeyde yeterli olduğunu göstermiştir. Bar-lett küresel istatistik test sonucunun 0,05 anlamlılık düzeyinde olması ve KMO değe-rinin 0,60’ın üzerinde olması, BFKÖ’nün Dışadönüklük boyutunun faktör analizi yap-mak için uygun olduğunu göstermiştir (Yıldırım, 2015, s. 36).
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan AFA çalışması sonrasında korelasyon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Dışadönüklük boyutunda yer alan maddeler arasındaki korelasyon katsayılarının 0,20 ve üzerinde ol-duğu görülmüştür (Bkz. Tablo. 11).
Tablo 11. Dışadönüklük Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişken F1 F3 F4 F5 F6 F7 F8
V1 1,00
V3 0,56 1,00
V4 0,33 0,54 1,00
V5 0,76 0,49 0,20 1,00
V6 0,56 0,69 0,46 0,45 1,00
V7 0,38 0,24 0,09 0,54 0,39 1,00
V8 0,68 0,71 0,55 0,55 0,74 0,44 1,00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Dışadönüklük boyutunda özdeğerlere da-yalı varyans oranları Tablo 12’de gösterilmiştir. Tek faktörün varyans değerinin 0,58’ini açıkladığı görülmüştür.
Tablo 12. Dışadönüklük Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Yüzdeleri
Değişkenler Özdeğerler Varyans Yüzdeleri Kümülatif
V1 4,05 0,58 0,58
V2 1,14 0,16
V3 0,62 0,09
V4 0,48 0,07
V5 0,31 0,04
V6 0,23 0,03
V7 0,16 0,02
Faktör yükleri tablosu. Dışadönüklük boyutunun faktör yükleri Tablo 13’te gös-terilmiştir. Dışadönüklük boyutunda 2 numaralı maddenin faktör yükü 0,02 olarak tespit edilmiş ve 2 numaralı maddenin faktör yükü 0,40’ın altında kaldığından bu madde öl-çekten çıkarılmıştır. 0,40 değerinin üzerinde kalan maddelerle, boyutunun faktör yükleri yeniden hesaplanmıştır.
Tablo 13. Dışadönüklük Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler F1 Ortak Faktör Ağırlığı
V1 0,78 0,62
V3 0,78 0,61
V4 0,51 0,26
V5 0,66 0,49
V6 0,79 0,63
V7 0,47 0,23
V8 0,91 0,82
Duygusal denge boyutu. Duygusal Denge boyutu başlığı altında değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri, boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterliliği, değişkenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yükleri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Tablo 14’te Duygusal Denge boyutunun tüm değişkenlerinin güven aralığı ve varyans değerlerine yer verilmiştir.
Tablo 14. Duygusal Denge Boyutunun Güven Aralığı ve Varyans Değerleri
Değişkenler Ortalama Güven Aralığı Varyans
V1 1,83 ( 1,63 2,03) 0,96
V2 2,68 ( 2,46 2,91) 1,20
V3 2,70 ( 2,49 2,92) 1,09
V4 2,33 ( 2,11 2,55) 1,14
V5 2,59 ( 2,36 2,82) 1,24
Değişkenlerin çoklu normallik testi. Kullanılan Factor programı ile Duygusal Denge boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ile ba-sıklık değerlerinin anlamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan çalışma sonrasında 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşılamadığı için polikorik korelasyon analizi yöntemi uygu-lanmıştır.
Tablo 15. Duygusal Denge Boyutunun Çoklu Normallik Testi
Katsayı İstatistik Ser. Derecesi p
Çarpıklık 3,90 98,72 35 1,00
Basıklık 39,53 3,34 0,00
Örneklem yeterliliği. KMO ve Barlett küresel istatistik testlerinin yapılma sebi, verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için yeterli olup olmadığını be-lirlemektir. Barlett küresel istatistik testi sonucunda 112,5 (df = 10; p = 0,00) değerine ulaşılmıştır. Barlett küresel istatistik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 oldu-ğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test so-nucu 0,73 olup örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut için iyi düzeyde yeterli olduğu belirlenmiştir.
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan Açıklayıcı Faktör Analizi sonrasında ko-relasyon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Duygu-sal Denge boyutunun değişkenler arası korelasyon değerlerine Tablo 16’da yer verilmiş-tir.
Tablo 16. Duygusal Denge Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişkenler F1 F2 F3 F4 F5
V1 1,00
V2 0,37 1,00
V3 0,40 0,48 1,00
V4 0,23 0,43 0,27 1,00
V5 0,25 0,37 0,39 0,42 1,00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Duygusal Denge boyutunun özdeğerlere dayalı varyans oranlarına Tablo 17’de yer verilmiştir. Tek boyutun varyans değerinin 0,49’unu açıkladığı görülmüştür.
Tablo 17. Duygusal Denge Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişkenler Özdeğerler Varyans Yüzdeleri Kümülatif
V1 2,46 0,49 0,49
V2 086 0,17
V3 0,63 0,13
V4 0,60 0,12
V5 0,45 0,90
Faktör yükleri tablosu. Duygusal Denge boyutunda 0,40 faktör yükünün altında kalan madde olmadığından tüm maddeler araştırmaya dahil edilmiştir (Bkz. Tablo 18).
Tablo 18. Duygusal Denge Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler F1 Ortak Faktör Ağırlığı
V1 0,50 0,25
V2 0,72 0,52
V3 0,65 0,43
V4 0,55 0,31
V5 0,58 0,34
Yeniliğe açıklık boyutu. Yeniliğe Açıklık boyutu başlığı altında değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri ile boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterlili-ği, değişkenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yükleri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Tablo 19’da Yeniliğe Açıklık boyutunun tüm değişkenlerinin güven aralığı ve varyans değerleri yer almaktadır.
Tablo 19. Yeniliğe Açıklık Boyutunun Güven Aralığı ve Varyans Değerleri
Değişkenler Ortalama Güven Aralığı Varyans
V1 3,88 (3,72 4,05) 0,62
V2 4,03 (3,85 4,21) 0,75
V3 3,79 (3,60 3,98) 0,86
V4 4,09 (3,90 4,29) 0,87
V5 4,27 (4,10 4,44) 0,64
V6 3,89 (3,66 4,11) 1,15
V7 3,31 (3,08 3,54) 1,23
Değişkenler arası çoklu normallik testi. Kullanılan Factor programına göre Ye-niliğe Açıklık boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ve basıklık değerlerinin anlamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan analiz çalış-ması sonrasında basıklık değerinde çoklu normallik koşulunun sağlandığı; ancak çarpık-lıkta sağlanamadığı görülmüştür. Yapılan çalışma sonrasında 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşılamadığı için polikorik korelasyon analizi yöntemine başvurulmuştur.
Tablo 20. Yeniliğe Açıklık Boyutunun Değişkenler Arası Normallik Testi
Katsayı İstatistik Ser. Derecesi p
Çarpıklık 12,86 325.68 84 1,00
Basıklık 82,51 10.72 0,00
Örneklem yeterliliği. KMO ve Barlett küresel istatistik testlerinin yapılma sebi, verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için yeterli olup olmadığını be-lirlemektir. Barlett küresel istatistik testi sonucunda 342,4 (df = 21; p = 0,00) değerine ulaşılmıştır. Barlett küresel istatistik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğun-dan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu 0,80 olup örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut için iyi düzeyde yeterli olduğu gö-rülmüştür.
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan Açıklayıcı Faktör Analizi sonrasında ko-relasyon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Yenili-ğe Açıklık boyutunun değişkenler arası korelasyon deYenili-ğerleri Tablo 21’de gösterilmiştir.
Tablo 21. Yeniliğe Açıklık Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişkenler F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7
V1 1,00
V2 0,54 1,00
V3 0,52 0,44 1,00
V4 0,42 0,44 0,44 1,00
V5 0,57 0,67 0,45 0,44 1,00
V6 0,27 0,29 0,24 0,68 0,46 1,00
V7 0,33 0,30 0,23 0,55 0,34 0,52 1,00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Yeniliğe Açıklık boyutunun özdeğerlere dayalı varyans oranları Tablo 22’de gösterilmiştir. Tek boyutun varyans değerinin 0,52-sini açıkladığı görülmüştür.
Tablo 22. Yeniliğe Açıklık Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişkenler Özdeğerler Varyans Yüzdeleri Kümülatif
V1 3,63 0,52 0,52
V2 1,17 0,17
V3 0,64 0,09
V4 0,55 0,08
V5 0,42 0,06
V6 0,35 0,05
V7 0,22 0,03
Faktör yükleri tablosu. Yeniliğe Açıklık boyutunun faktör yükleri Tablo 23’te gösterilmiştir. Yeniliğe Açıklık boyutunda tüm maddeler 0,40 değerinin üstünde kaldı-ğından hiçbir madde ölçekten çıkarılmamıştır.
Tablo 23. Yeniliğe Açıklık Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler F1 Ortak Faktör Ağırlığı
V1 0,67 0,45
V2 0,69 0,47
V3 0,58 0,34
V4 0,75 0,56
V5 0,76 0,58
V6 0,62 0,38
V7 0,55 0,31
Sorumluluk boyutu. Sorumluluk boyutu başlığı altında değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri, boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterliliği,
değiş-kenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yükleri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Tablo 24’te Sorumluluk boyu-tunun tüm değişkenlerinin güven aralığı ve varyans değerleri gösterilmiştir.
Tablo 24. Sorumluluk Boyutunun Güven Aralığı ve Varyans Değerleri
Değişken Ortalama Güven Aralığı Varyans
V1 3,77 ( 3,54 4,00) 1,24
V2 3,55 ( 3,28 3,82) 1,65
V4 4,18 ( 3,99 4,37) 0,83
V5 4,41 ( 4,27 4,56) 0,49
Değişkenlerin çoklu normallik testi. Kullanılan Factor programına göre Sorum-luluk boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ve basık-lık değerlerinin anlamlıbasık-lık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan çalışma sonrasında 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşılamadığı taktirde polikorik korelasyon analizi yönteminin uygulanması gerekir. Analiz çalışması sonrasında Sorumluluk boyutunun çoklu normal-lik testi, Factor programı kullanılarak gerçekleştirilmiş ve Sorumluluk boyutunun an-lamlılık düzeyine ulaştığı görülmüştür (Bkz. Tablo 25).
Tablo 25. Sorumluluk Boyutunun Çoklu Normallik Testi
Katsayı İstatistik Ser. Derecesi p
Çarpıklık 7,42 188,08 20 1.00
Basıklık 34,69 9.51 0.00
Örneklem yeterliliği. KMO ve Barlett küresel istatistik testlerinin yapılma sebi, verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için yeterli olup olmadığını be-lirlemektir. Barlett küresel istatistik testi sonucunda 118,9 (df = 6; p = 0,00) değerine ulaşılmıştır. Barlett küresel istatistik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğun-dan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu 0,60 olup örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut için ortalama düzeyde yeterli olduğu görülmüştür.
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan Açıklayıcı Faktör Analizi sonrasında ko-relasyon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Sorum-luluk boyutunun değişkenler arası korelasyon değerleri Tablo 26’da gösterilmiştir
Tablo 26. Sorumluluk Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişkenler F1 F2 F4 F5
V1 1,00
V2 0,46 1,00
V4 0,16 0,20 1,00
V5 0,27 0,27 0,68 1,00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Sorumluluk boyutunun özdeğerlere dayalı varyans yüzdeleri Tablo 27’de gösterilmiştir. Tek boyutun varyans değerinin 0,51’ini a-çıkladığı görülmüştür.
Tablo 27. Sorumluluk Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişkenler Özdeğerler Varyans Yüzdeleri Kümülatif
V1 2,04 0,51 0,51
V2 1,11 0,28
V4 0,54 0,13
V5 0,31 0,08
Faktör yükleri tablosu. Sorumluluk boyutunun faktör yükleri Tablo 28’de göste-rilmiştir. Sorumluluk boyutunda 3 numaralı madden, faktör yükü 0,40’ın altında kaldı-ğından ölçekten çıkarılmıştır. 0,40 değerinin üzerinde kalan maddelerle boyutunun fak-tör yükleri yeniden hesaplanmıştır.
Tablo 28. Sorumluluk Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler F1 Ortak Faktör Ağırlığı
V1 0,40 0,16
V2 0,40 0,16
V4 0,69 0,48
V5 0,86 0,75
Uyumluluk boyutu. Uyumluluk boyutu başlığı altında değişkenlerin güven ara-lığı ve varyans değerleri ile boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterliliği, değiş-kenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yükleri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Tablo 29’da Uyumluluk boyu-tunun tüm değişkenlerinin güven aralığı ve varyans değerleri yer almaktadır.
Tablo 29. Uyumluluk Boyutunun Güven Aralığı ve Varyans Değerleri.
Değişkenler Ortalama Güven Aralığı Varyans
V1 4,00 (3,79 4,21) 1,05
V2 4,33 (4,14 4,52) 0,81
V3 4,12 (3,90 4,34) 1,09
V6 4,49 (4,33 4,65) 0,59
V7 3,73 (3,50 3,96) 1,17
V8 4,14 (3,96 4,32) 0,74
Değişkenler arası çoklu normallik testi. Kullanılan Factor programına göre Uyumluluk boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ve basıklık değerlerinin anlamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan çalışma sonra-sında 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşılamadığı için polikorik korelasyon analizi yöntemi-ne başvurulmuştur.
Tablo 30. Uyumluluk Boyutunun Çoklu Normallik Testi
Katsayı İstatistik Ser. Derecesi p
Çarpıklık 15,31 387,78 56 1,00
Basıklık 74,33 16.57 0,00
Örneklem yeterliliği. KMO ve Barlett küresel istatistik testlerinin yapılma sebi, verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için yeterli olup olmadığını be-lirlemektir. Barlett küresel istatistik testi sonucunda 222,1 (df = 15; p = 0,00) değerine ulaşılmıştır. Barlett küresellik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu 0,79 olup örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut için iyi düzeyde yeterli olduğu gö-rülmüştür.
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan Açıklayıcı Faktör Analizi sonrasında ko-relasyon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Uyum-luluk boyutunun değişkenler arası korelasyon değerleri Tablo 26’da gösterilmiştir.
Tablo 31. Uyumluluk Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişkenler F1 F2 F3 F6 F7 F8
V1 1,00
V2 0,61 1,00
V3 0,35 0,25 1,00
V6 0,53 0,63 0,50 1,00
V7 0,32 0,44 0,23 0,45 1,00
V8 0,36 0,35 0,46 0,37 0,28 1,00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Uyumluluk boyutunun özdeğerlere dayalı varyans yüzdeleri Tablo 32’de gösterilmiştir. Tek boyutun varyans değerinin 0,51’ini a-çıkladığı görülmüştür.
Tablo 32. Uyumluluk Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişkenler Özdeğerler Varyans Yüzdeleri Kümülatif
V1 3,08 0,51 0,51
V2 0,94 0,16
V3 0,70 0,12
V4 0,59 0,10
V5 0,42 0,07
V6 0,28 0,05
Faktör yükleri tablosu. Uyumluluk boyutunun faktör yükleri Tablo 33’de göste-rilmiştir. Uyumluluk boyutunda 4 ve 5 numaralı maddeler faktör yükü 0,40’ın altında kaldığından ölçekten çıkarılmıştır. 0,40 değerinin üzerinde kalan maddelerle boyutunun faktör yükleri yeniden hesaplanmıştır.
Tablo 33. Uyumluluk Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişkenler F1 Ortak Faktör Ağırlığı
V1 0,69 0,48
V2 0,74 0,56
İçsel tatmin boyutu. İçsel tatmin boyutu başlığı altında değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri ile boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterliliği, de-ğişkenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yük-leri tablosuna yer verilmiştir.
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Minnesota İş Tatmini Ölçeği-nin İçsel Tatmin boyutunun güven aralığı ve varyans değerlerine Tablo 35’te yer veril-miştir.
Tablo 35. İçsel Tatmin Boyutunun Güven Aralığı ve Varyans Değerleri
Değişkenler Ortalama Güven Aralığı Varyans
V1 3,87 (3,67 4,08) 0,99
V2 3,53 (3,29 3,77) 1,31
V3 3,74 (3,52 3,96) 1,12
V4 3,74 (3,51 3,96) 1,17
V5 4,09 (3,86 4,32) 1,19
V6 4,01 (3,80 4,21) 0,98
V7 4,25 (4,07 4,43) 0,78
V8 3,40 (3,17 3,63) 1,23
V9 3,95 (3,72 4,18) 1,21
V10 3,47 (3,25 3,70) 1,17
V11 3,81 (3,60 4,02) 1,00
V12 3,91 (3,69 4,13) 1,10
Değişkenler arası normallik testi. Kullanılan Factor programına göre MİTÖ’nün İçsel Tatmin boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ve basıklık değerlerinin anlamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan çalışma son-rasında 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşılamadığı için polikorik korelasyon analizi yönte-mine başvurulmuştur.
Tablo 36. İçsel Tatmin Boyutunun Değişkenler Arası Normallik Testi
Katsayı İstatistik Ser. Derecesi p
Çarpıklık 38,05 964,06 364 1,00
Basıklık 217,27 16.57 0,00
Örneklem yeterliliği. KMO ve Barlett küresel istatistik testlerinin yapılma sebi, verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için yeterli olup olmadığını be-lirlemektir. Barlett istatistik testi sonucunda 1918,0 (df = 190; p = 0,00) değerine ula-şılmıştır. Barlett küresel istatistik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğundan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu 0,92 olup örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut için çok iyi düzeyde yeterli olduğu görülmüştür. Barlett küresel istatistik sonucunun 0,05 anlamlılık düzeyinde olması ve KMO değerinin 0,60 değerinin üzerinde olması, BFKÖ’nün İçsel Tatmin boyutunun faktör analizi yapmak için uygun olduğunu gösterir (Yıldırım, 2015, s. 36).
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan Açıklayıcı Faktör Analizi çalışması son-rasında korelasyon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmış-tır. İçsel Tatmin boyutunun değişkenler arası korelasyon değerlerine Tablo 37’de yer verilmiştir.
Tablo 37. İçsel Tatmin Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişken F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F11 F12
V1 1,00
V2 0,45 1,00
V3 0,62 0,48 1,00
V4 0,63 0,52 0,62 1,00
V5 0,59 0,29 0,40 0,51 1.,00
V6 0,61 0,42 0,55 0,67 0,48 1,00
V7 0,53 0,24 0,52 0,47 0,54 0,46 1,00
V8 0,28 0,38 0,32 0,43 0,11 0,37 0,25 1,00
V9 0,70 0,34 0,58 0,55 0,54 0,55 0,59 0,45 1,00
V10 0,55 0,47 0,70 0,53 0,45 0,45 0,40 0,41 0,61 1,00
V11 0,65 0,53 0,68 0,56 0,50 0,48 0,52 0,37 0,62 0,81 1,00
V12 0,61 0,45 0,65 0,62 0,52 0,65 0,49 0,39 0,72 0,64 0,64 1,00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. İçsel Tatmin boyutunun özdeğerlere daylı varyans yüzdelerine Tablo 38’de yer verilmiştir. Tek faktörün varyansın 0,56’sını a-çıkladığı görülmüştür.
Tablo 38. İçsel Tatmin Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişken Özdeğerler Varyans Yüzdeleri Kümülatif
V1 6,74 0,56 0,56
V2 1,07 0,09
V3 0,79 0,06
V4 0,72 0,06
V5 0,54 0,04
V6 0,50 0,04
V7 0,39 0,03
V8 0,37 0.03
V9 0,30 0,02
V10 0,24 0,02
V11 0,19 0,01
V12 0,14 0,01
Faktör yükleri tablosu. İçsel Tatmin boyutunun faktör yükleri Tablo 39’da gös-terilmiştir. İçsel Tatmin boyutunda tüm maddeler 0,40 değerinin üstünde kaldığından hiçbir madde ölçekten çıkarılmamıştır.
Tablo 39. İçsel Tatmin Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişken F1 Ortak Faktör Ağırlığı
V1 0,80 0,64
V2 0,57 0,32
V3 0,79 0,62
V4 0,77 0,60
V5 0,63 0,39
V6 0,72 0,52
V7 0,63 0,40
V8 0,46 0,22
V9 0,80 0,64
V10 0,77 0,60
V11 0,82 0,67
V12 0,82 0,67
Dışsal tatmin boyutu. Dışsal Tatmin boyutu başlığı altında değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri ile boyutun çoklu normallik testi, örneklem yeterliliği, de-ğişkenler arası korelasyon değerleri, özdeğerlere dayalı varyans oranları ve faktör yük-leri tablosuna yer verilmiştir
Değişkenlerin güven aralığı ve varyans değerleri. Minnesota İş Tatmini Ölçeği-nin Dışsal Tatmin boyutunun güven aralığı ve varyans değerlerine Tablo 40’ta yer veril-miştir.
Tablo 40. Dışsal Tatmin Boyutunun Güven Aralığı, Varyans Değerleri
Değişken Ortalama Güven Aralığı Varyans
V1 3,76 (3,50 4,01) 1,50
V2 3,68 (3,42 3,94) 1,53
V3 3,72 (3,52 3,93) 1,00
V4 3,43 (3,20 3,66) 1,19
V5 3,37 (3,13 3,62) 1,39
V6 3,84 (3,62 4,05) 1,08
V7 4,16 (3,97 4,36) 0,90
V8 3,76 (3,51 4,00) 1,39
Değişkenler arası normallik testi. Kullanılan Factor programına göre iş tatmini ölçeğinin Dışsal Tatmin boyutunun çoklu normallik değerlerinin kabul edilebilmesi için çarpıklık ve basıklık değerlerinin anlamlılık düzeyinin 0,05 olması gerekir. Yapılan ça-lışma sonrasında 0,05 anlamlılık düzeyine ulaşılamadığı için polikorik korelasyon ana-lizi yöntemine başvurulmuştur.
Tablo 41. Dışsal Tatmin Boyutunun Değişkenler Arası Normallik Testi
Katsayı İstatistik Ser. Derecesi p
Çarpıklık 17,24 436,70 120 1,00
Basıklık 112,87 16,02 0,00
Örneklem yeterliliği. KMO ve Barlett küresel istatistik testlerinin yapılma sebi, verilerin ve örneklem büyüklüğünün faktör çıkarmak için yeterli olup olmadığını be-lirlemektir. Barlett küresel istatistik testi sonucunda 638,9 (df = 28; p = 0,00) değerine ulaşılmıştır. Barlett küresel istatistik testi sonucunda anlamlılık değeri p<0,05 olduğun-dan ölçek için örneklemin faktör analizine uygun olduğu görülmüştür. KMO test sonucu olarak 0,86 değerine ulaşılmış olup örneklem büyüklüğünün faktöriyel boyut için iyi düzeyde yeterli olduğu görülmüştür.
Değişkenler arası korelasyon. Yapılan Açıklayıcı Faktör Analizi sonrasında ko-relasyon değeri olarak 0,20 üzeri değere sahip olan maddeler dikkate alınmıştır. Dışsal Tatmin boyutunun değişkenler arası korelasyon değerlerine Tablo 42’de yer verilmiştir.
Tablo 42. Dışsal Tatmin Boyutunun Değişkenler Arası Korelasyon Değerleri
Değişken F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8
V1 1,00
V2 0,94 1,00
V3 0,72 0,74 1,00
V4 0,36 0,37 0,41 1,00
V5 0,58 0,65 0,65 0,46 1,00
V6 0,54 0,52 0,50 0,56 0,48 1,00
V7 0,40 0,44 0,26 0,30 0,36 0,45 1,00
V8 0,75 0,73 0,70 0,42 0,65 0,56 0,47 1,00
Özdeğerlere dayalı varyans oranları. Dışsal Tatmin boyutunun özdeğerlere da-yalı varyans yüzdeleri Tablo 43 üzerinden gösterilmiştir. Tek faktörlü olduğu varyansın 0,60’ını açıkladığı görülmüştür.
Tablo 43. Dışsal Tatmin Boyutunun Özdeğerlere Dayalı Varyans Oranları
Değişken Özdeğerler Varyans Yüzdeleri Kümülatif
V1 4,84 0,60 0,60 V2 0,93 0,12
V3 0,77 0,10 V4 0,48 0,06 V5 0,36 0,04 V6 0,30 0,04 V7 0,26 0,03 V8 0,05 0,01
Faktör yükleri tablosu. Dışsal Tatmin boyutunun faktör yükleri Tablo 44’te gös-terilmiştir. Dışsal Tatmin boyutunda tüm maddeler 0,40 değerinin üstünde kaldığından hiçbir madde ölçekten çıkarılmamıştır.
Tablo 44. Dışsal Tatmin Boyutunun Faktör Yükleri Tablosu
Değişken F1 Ortak Faktör Ağırlığı
V1 0,88 0,77
V2 0,90 0,80
V3 0,80 0,64
V4 0,53 0,28
V5 0,74 0,55
V6 0,67 0,45
V7 0,49 0,24
V8 0,85 0,73
MİTÖ’de boyutların çarpıklık ve basıklık katsayıları. MİTÖ’nün çarpıklık ve basıklık değerlerine Tablo 45’te yer verilmiştir. Uygulamalarda çarpıklık ve basıklık ölçüsü olarak -3 ile +3 arasındaki değerler normal kabul edilmiştir (Özüdoğru ve Çakır, 2014, s. 214).
Tablo 45. MİTÖ’nün Boyutlarının Çarpıklık ve Basıklık Katsayıları
Değişkenler N
Çarpıklık Basıklık
İstatistik Std. Hata z İstatistik Std. Hata z
İT_O 151 -0,44 0,20 -2,2 0,02 0,39 0,05
DT_O 151 -0,43 0,20 -2,15 -0,49 0,39 -1,26
MİT_O 151 -0,35 0,20 -1,75 -0,44 0,39 -1,13
B. GÜVENİLİRLİK ANALİZLERİ
Bilimsel araştırmalarda kullanılan ölçme araçlarında olması gereken özelliklerden biri de ölçeğin güvenirliğidir. Bunun nedeni güvenilir olmayan ölçeğin kullanışsız kabul edilmesidir. Ölçme aracının aynı koşullarda tekrarlanması sonucu elde edilen değerlerin kararlılığı ölçeğin güvenilirliğine işaret eder. Güvenilirlik sadece ölçüm aracında değil, ölçüm aracın sonucunda da aranılan bir özelliktir. Ölçekle sağlanan bilgilerin hatadan arındırılmış olması ve aynı amaçla yapılacak ikinci bir ölçüm sonrasında aynı değerlerin elde edileceğine inanılması ölçeğin güvenilirliğini gösterir (Ercan ve Kan, 2004, s.
212).
İstikrarlılık güvenilirliği. Ölçüm aracının iç tutarlılık güvenilirliğini tespit ede-bilmek için alt boyutların Cronbach alfa güvenirlik katsayıları hesaplanarak istikrarlılık güvenirliği hesaplanır (Şişman, 2012, s. 13).
İç tutarlılık güvenirliği. Ölçeğin katılımcılar üzerinde bir defa uygulanması sonucu yapılan güvenilirlik tahmini ile diğer güvenilirlik tahmini yöntemlerine kıyasla daha az hata oranına ulaşılır (Ercan ve Kan, 2004, s. 213). Ölçüm aracındaki maddelerin her defasında aynı tutumu ölçmesi beklenir. Bu nedenle Likert tipi bir ölçeğin gelişti-rilme sürecinde güvenilirlik düzeyini belirlemek için iç tutarlılık ölçütü olan Cronbach alfa (α) katsayısının kullanılması gerekir. Ölçüm aracının Cronbach alfa katsayısı ne kadar yüksek ise ölçekteki maddelerin o oranda birbiriyle tutarlı olduğu sonucuna varılır (Bircan ve Bardakçı, 2017, s. 951).
Cronbach alfa yöntemi. Faktörlerin Cronbach alfa güvenilirlik katsayısı, madde iptal edildiğindeki alfa katsayısı, madde - toplam puan korelasyonları ve bu korelasyon-ların ortalaması ölçeğin Cronbach alfa katsayısını oluşturur. Ölçeğin güvenilir olduğunu gösteren alfa katsayı değerleri şu şekildedir: 0,00≤a<0,40 = ölçek güvenilir değildir;
0,40≤a<0,60 = ölçek düşük güvenilirliktedir; 0,60 ≤a<0,80 = ölçek oldukça güvenilirdir;
Ölçeğin genel güvenilirlik analizi. Beş Faktörlü Kişilik Ölçeğinin Cronbach alfa değeri 0,68’tir. Alan yazına göre 0,60 ≤a<0.80 arasındaki alfa katsayı değeri ölçeğin güvenilir olduğuna işaret ettiğinden BFKÖ güvenilirdir.
Tablo 46. BFKÖ Madde Toplam İstatistikleri
Değişken
Madde İptali Halinde Ölçek
Ortalaması
Madde İptali Halinde Ölçek
Varyansı
Düzeltilmiş Madde Toplam Korelasyon
Madde İptal Edilirse Cronbach Alfa Değerleri
ADD1 103,23 67,29 0,50 0,65
AY1 103,04 74,73 0,03 0,69
AN1 105,22 76,47 -0,07 0,68
AYA1 103,16 70,73 0,40 0,67
AS2 103,27 70,96 0,22 0,67
AN2 104,36 77,50 -0,13 0,67
ADD3 102,97 69,51 0,48 0,66
AY3 102,71 73,77 0,12 0,68
AYA3 103,01 69,35 0,46 0,66
ADD4 103,26 69,46 0,43 0,66
AY4 102,92 70,77 0,26 0,67
AS4 103,49 70,20 0,21 0,68
AN4 104,34 74,75 0,02 0,67
AYA4 103,25 69,46 0,40 0,66
ADD5 103,39 69,83 0,29 0,67
ADD6 103,28 68,84 0,39 0,66
AS6 102,86 71,89 0,25 0,67
AYA6 102,95 68,17 0,50 0,65
ADD7 103,82 73,45 0,08 0,68
AY7 102,55 71,97 0,32 0,67
AS7 102,62 71,57 0,41 0,67