Bankalarda Risk Yönetimi ve Önemi

Risk sade bir tanımla belirli bir zaman döneminde etkisi net olarak kestirilemeyen zarara uğrama ihtimalidir. Bu ihtimalin önemli özellikleri tam ve net olarak belirlenememesi, zamanla değişiklik göstermesi, olumsuz sonuçlar doğurabilmesi ve yönetilebilir nitelikte olmasıdır.101 _{Küreselleşmenin doğurduğu} sonuçlar ve teknolojik gelişmelerin getirdiği değişim bankaların faaliyetlerine ilişkin belirsizliği ve bankaların maruz kaldığı risklerin doğasını büyük ölçüde değiştirmektedir. Genellikle istenmeyen bir durum olarak algılanan risk, iyi ve doğru bir şekilde yönetilebildiğinde kârlılığı artıran bir araç vazifesi de görebilmektedir. Bu anlamda risk yönetimi işletmelerin kârlılığını olumsuz yönde etkileyecek risk faktörlerinin belirlenmesi, ölçülmesi ve maruz kalınacak zararın olabildiğince azaltılması veya kârlılığın artırılması sürecidir.

Risk yönetimi temelde dört faaliyetten oluşmaktadır.102 o Risklerin tanımlanması ve belirlenmesi

o Risklerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi o Risklerin yönetimi

o Risklerin raporlanması

101 _{Nikolaou, 2009:15; Bessis, 2015:1-3}

60

Risk yönetimi süreci, riskin tanımlanması ile başlamaktadır. Riskin tanımlanması aşamasında işletmelerin maruz kaldıkları veya kalabilecekleri risklerin özellikleri belirlenmektedir.

Risklerin ölçülmesi aşamasında ise tanımlanan risklerin belirli ölçüm ve kriterlere göre sayısal veya analitik bir şekilde ifade edilmesi sağlanmaktadır. Söz konusu risklerin doğru bir şekilde değerlendirilebilmesi ve yönetilebilmesi için riskin farklı boyutları arasında karşılaştırma imkânı yaratacak bir risk ölçüm metodolojisinin geliştirilmesi gerekmektedir.

Risk yönetimi aşamasında daha önce tanımlanan ve belirlenen risklerin elde edilen bulgular ile mevcut politikalar kapsamında yönetilmesi beklenmektedir. Risk yönetimi kapsamında geleceğe ilişkin beklenen risklerin ortadan kaldırılması veya minimize edilmesine ilişkin süreçler, risklerin transferine ilişkin süreçler ve riskin ortaya çıkışı sonrasında yönetilmesi ile ilgili süreçler ilgili iş birimleri tarafından gerçekleştirilmektedir.

Risklerin raporlanması aşamasında risk yönetim sürecinde gerçekleştirilen faaliyetlerin kontrolü ve değerlendirilmesi maksadıyla raporlanması sağlanmaktadır. Bu kapsamda, gözetim ve denetim otoriterlerine sunulması gereken çalışma ve raporlamalar ele alınmaktadır.

Bankaların İç Sistemleri ve İçsel Sermaye Yeterliliği Değerlendirme Süreci Hakkında Yönetmelik kapsamında riskliliğe ilişkin olarak önemli kavramlar risk iştahı, risk kapasitesi, risk profili, riskin yönetiminden sorumlu olan üst yönetim olarak sayılmaktadır.103

Bir bankanın risk kapasitesini göz önünde bulundurarak hedef ve stratejilerini gerçekleştirmek için toplu olarak ve önemli gördüğü her bir risk türü itibarıyla taşımak istediği risk düzeyi risk iştahı olarak ifade edilmektedir. Normal ekonomik koşullar altında yüksek veya orta risk düzeyi, stresli ekonomik koşullarda ise düşük risk düzeyleri tercih edilmektedir. Risk iştahının likidite riski yönetimi politikasında nitel ve nicel olarak ortaya konması önem arz etmektedir.

103 _{11/07/2014 tarih 29057 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankaların İç Sistemleri ve İçsel}

61

Risk kapasitesi yasal ve varsa banka tarafından belirlenmiş sınırların aşılmasına yol açmayan azami risk düzeyi olarak tanımlanmaktadır.

Risk profili bankaların maruz kaldığı ya da kalmayı beklediği risk türlerini ve risk türü bazındaki risk düzeyini ifade etmektedir.

Üst yönetim, banka yönetim kurulu ile banka genel müdür ve genel müdür yardımcıları ile yetki ve görevleri itibarıyla genel müdür yardımcısına denk veya daha üst konumlarda görev yapan yöneticileri ifade etmektedir.

Mevzuat kapsamında bankacılıkta risk yönetiminin amacı bankanın gelecekteki nakit akımlarının ihtiva ettiği risk-getiri yapısını, buna bağlı olarak faaliyetlerin niteliğini izlemeye, kontrol altında tutmaya ve gerektiğinde değiştirmeye yönelik olarak belirlenen politikalar, uygulama usulleri ve limitler vasıtasıyla, maruz kalınan riskler ile gerçekleştirilen işlemlerden kaynaklanan risklerin tanımlanmasını, ölçülmesini, raporlanmasını, izlenmesini, kontrolünü sağlamak olarak belirtilmiştir.104

Bankacılık açısından risk yönetimi politika ve uygulama usullerinin belirlenmesinde asgari olarak aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekmektedir.105

 Bankanın faaliyetlerine ilişkin stratejiler, politikalar ve uygulama usulleri,  Bankanın faaliyetlerinin hacmine, niteliğine ve karmaşıklığına uygunluk,  Bankanın risk stratejisi ve alabileceği risk düzeyi,

 Bankanın risk izleme ve yönetme kapasitesi,  Bankanın geçmiş deneyimi ve performansı,

 Faaliyetleri yürüten birimlerin yöneticilerinin alanları ile ilgili konulardaki uzmanlık düzeyleri.

Bankacılık sisteminin karşı karşıya kaldığı temel riskler riskin kaynağına göre; kredi riski, piyasa riski, operasyonel risk ve likidite riski olarak dörde ayrılmaktadır.106 Bu çalışmada katılım bankacılığı açısından likidite riski incelenmektedir.

104 _{11/07/2014 tarih 29057 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankaların İç Sistemleri ve İçsel}

Sermaye Yeterliliği Değerlendirme Süreci Hakkında Yönetmelik’in 35’inci maddesi

105 _{11/07/2014 tarih 29057 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankaların İç Sistemleri ve İçsel}

Sermaye Yeterliliği Değerlendirme Süreci Hakkında Yönetmelik’in 36’ncı maddesi

62

Katılım bankalarının karşılaştıkları riskler genel anlamda geleneksel bankaların karşılaştıkları riskler ile benzerlikler taşımaktadır. Ancak katılım bankacılığının kendine özgü yapısı gereği söz konusu risklerin de yapısı değişebilmektedir. Bu çerçevede, bu bankaların maruz kaldığı riskler iki başlık altında toplanabilmektedir. Bunlardan ilki geleneksel bankacılık ile benzeşen yönleri bakımından karşılaştıkları kredi riski, likidite riski gibi risklerdir. İkincisi ise katılım bankacılığının varlık ve yükümlülük yapısının faizsiz finans ilkelerinden kaynaklanan farklılığından doğan risk yapısıdır.107