Uluslararası Mesleki Uygulama Standartları Çerçevesinde, iç denetim misyonu “Risk bazlı, objektif güvence sağlayarak ve tavsiye ile öngörülerle organizasyonel değeri korumak ve geliştirmektir.” Etkinliğin söz konusu olması için; iç denetim performansının ölçümü sonucunda elde edilen verilerin, belirtilen misyonla uyumlu amaçların önemli ölçüde gerçekleştirilmiş olduğunu göstermesi gerekmektedir.
311
Denetim işinin niteliği göz önüne alınarak belirlenen iç denetim amaçları aşağıda sıralanmıştır:312
• Fırsatlara ve risklere dair öngörülerle kurumun stratejik hedeflerine ulaşmasını sağlayarak katma değer yaratmak,
• Mali ve operasyonel faaliyetlerin etkinliği ve verimliliği hususlarında güvence vermek,
• Varlıkların korunması ve
• UMUÇ, İlgili mevzuat, yönetmelik, prosedür ve sözleşmelere uygunluk olarak sıralanabilir.
Yukarıda sayılan amaçlara hizmet eden bir iç denetim faaliyetinin bu amaçları başardığını göstermek için performans ölçümüne tabi tutulması gerekmektedir. Çalışma sonucunda ortaya koyulan model bir iç denetim faaliyetinde, hem IIA standartları ve Etik Kurallarına uyumunun hem paydaş beklentilerinin hem de katma değer oluşturulmasının ne kadar karşılandığını analiz etmeyi amaçlamaktadır.
Misyonu stratejik hedeflere ulaşarak kurumsal değeri arttırmak, vizyonu yenilikçilik ve referans olarak görülmek olan iç denetimin, değişen koşullara ayak uydurma kabiliyetine ve proaktif yapısına dayanarak etkin olmasını sağlayacak stratejik planı aşağıdaki şekilde oluşturulmuştur.313
Kurum içinde bağımsız ve objektif statüye sahip olmasını sağlayacak, Uluslararası Mesleki Uygulama Standartları’na ve Etik Kurallarına uygun, yetki ve sorumlulukların net olarak belirtildiği bir iç denetim yönetmeliğinin hazırlanması
Kurumsal risk yönetimi ve kontrollere yönelik, verilen güvence ve danışmanlık hizmetlerinin risk odaklı ve objektif olması
Üst yönetim, yönetim kurulu ve denetim komitesi ile etkin iletişim ağına sahip olunması ve güvenilir danışman- stratejik ortak vasfı
Birim içerisinde etkin iletişim ve koordineli çalışma becerisine sahip, konusunda uzman, yetkin ve deneyimli denetçi kadrosunun oluşturulması Maliyet etkinliği için; gerekli kadro, bütçe ve zaman öngörüsünün doğru yapılması, BT ve otomasyon araçlarının yaygın kullanımı
312
Akçay, a.g.e., s.53 313
İç denetim sürecinin KGGP doğrultusunda izlenmesi, değerlendirmesi ve raporlaması, tespit edilen eksikliklerin giderilmesine ve yeni taleplerin karşılanmasına yönelik aksiyon alınması
İç denetim faaliyetlerine yönelik sürekli eğitim ve gelişim sürecinin çalışması
İç denetim farkındalığının yükseltilmesi
Paydaş beklentilerinin karşılanması ve memnuniyetinin arttırılması
Etkinliğin sürdürülebilir olmasını sağlamak için yapılan stratejik plana uygun olarak, iç denetim fonksiyonunun sahip olacağı süreç döngüsü şekil-9 da gösterilmektedir.
Şekil-9 Katma Değer Döngüsü314
İç denetim performansının Balanced Scorecard Yöntemi kullanılarak ölçülmesi sürecinde oluşturulan modelin ilk adımı, performans ölçüm alanları olan performans boyutlarının (metriklerinin) belirlenmesidir. İkinci adım, kategorilerin birbirleriyle olan bağlantılarının açıklandığı strateji haritasının oluşturulması; üçüncü adım, her bir kategoriye ait kritik başarı faktörlerinin yani performans ölçümlerinin belirlenmesidir. Son adım ise, belirlenen performans ölçümlerinin ağırlıklandırılması ve değerlendirilmesine dair örnek bir uygulama kurgulanarak işlerliğinin gösterilmesi şeklindedir.
314 Evren Sezer, ‘’İç Denetimin Yarattığı Katma Değer ve Ölçümü’’, İstanbul, Deloitte, 11 Kasım 2013
Yenilikler ve Teknoloji Stratejik Hedefler Risk Kapsamı Danışmanlık ve Güvence Yeni Yetkinlikler Maliyet Tasarrufu
DEĞER
KATMAK
IIA ‘nın 2009’da tavsiye ettiği performans ölçüm alanlarına uygun olarak, sunulan modelde belirlenen kategoriler; DEĞER YARATMA, PAYDAŞLAR, DENETİM SÜRECİ ve ÖĞRENME-GELİŞME boyutlarıdır. Şekil-10 da boyutların kapsamı ve ne ifade ettiği gösterilmiştir.
Şekil-10 İç Denetim Performans Ölçüm Modeli Boyutları
- Değer yaratma boyutu; kurumsal değerin arttırılmasına dair, hissedarların
iç denetim faaliyeti sonucu ne elde ettiklerini,
- Paydaşlar boyutu; iç denetim faaliyetinin üst yönetim kademelerine ne
sunduğunu;
- Denetim süreci boyutu; iç denetim süreçlerinin en iyi uygulamaları
yakalamadaki başarısının değerlendirmesini
- Öğrenme-Gelişme boyutu; değer yaratma ve iyileştirmenin, sürekliliğinin
sağlanması kriterlerini gösterir.
BSC (Balanced Scorecard) yönteminde, performans kategorileri arasındaki neden-sonuç ilişkisinin kurulması esastır. Bu ilişki; performans kategorilerinin, sıralı bir döngü şeklinde ve ayrı olarak finansal boyutla bağlantılarını ve dolayısıyla hissedarların kurumu nasıl gördüğünü göstermelidir. Hissedarların beklentisi olan değer artışı, kurumsal faaliyetler sonucunda; hisse değerlerinin, gelirlerin ve verimliliğin arttırılması olarak, Finansal Boyutta ele alınır. Ancak bu çalışma kurumsal performansı değil, spesifik olarak kurum içindeki iç denetim faaliyetinin
balanced scorecard
DEĞER YARATMA hissedarların iç denetim faaliyeti sonucu ne elde
ettikleri DENETİM SÜRECİ denetim süreçlerinin en iyi uygulamaları yakalamadaki başarısının değerlendirmesini ÖĞRENME-GELİŞME değer yaratma ve iyileştirmenin, sürekliliğinin sağlanması PAYDAŞLAR
iç denetim faaliyetinin üst yönetim kademelerine ne
performans ölçümünü ele almaktadır. Dolayısıyla, ölçüm sonuçları iç denetim faaliyetinin nihai amacı olan katma değer yaratma boyutunu göstermektedir. Yöntem gereği performansı ölçülen öznenin, misyonunun gerçekleştirilme durumuna odaklanılmasından dolayı, Kaplan ve Norton’nun ortaya koyduğu BSC metriklerinden farklı olarak Finansal boyut yerine Değer Yaratma boyutu kullanılmıştır. Ölçülen iç denetim performans sonuçları, kurumun finansal değerlerini dolaylı olarak etkilemektedir.
İç denetimin faaliyeti sonuçlarından denetlenenler ve denetim komitesi etkilendiğinden müşteri boyutu olarak, Paydaşlar (Yönetim Kurulu- Üst Yönetim- Denetim Komitesi) uygun görülmüştür. Bu boyutta iç denetim faaliyetinin, kalite- zaman ve maliyet bakımından paydaşlara sunduğu performans değerlendirilmektedir.
İçsel iş süreçlerini ifade eden boyut iç denetim süreçleridir. Yöntem bu süreçlere ait uygulamaların iyileştirilmesine dair fikir verir.
Ve son olarak değer yaratmanın sürekliliğinin sağlanması bakımından gerekli olan, Öğrenme-Gelişme Boyutuna yer verilmiştir. Tek tek birbirleriyle etkileşim içinde olan bu boyutlar dinamik bir yapıdadır ve sürekli bir gelişim döngüsüne sahiptir. En altta bulunan öğrenme ve gelişme boyutundan başlayarak sırasıyla denetim süreçleri ve paydaş boyutları, nihai hedef olarak, değer yaratma boyutunu etkilerler.