Bakım Verenlerin Kazanımları

Neuman’ın Sistemler Modeli’ne temellendirilmiş “Bakım Verenleri Güçlendirme Programının” bipolar bozukluk tanısı almış bireylere ailede bakım verenlerin relapsı tanıması ve yönetmesi üzerine etkisini incelemeyi amaçladığımız bu çalışmada, eylem sonrası ve izlem sürecinde yapılan görüşmelerde, bakım verenlerin uygulanan programdan faydalandıklarına dair geri bildirimleri olmuştur. Bu geri bildirimlerin ve uygulanan programın bakım verenler üzerindeki olumlu etkilerine dair araştırmacının gözlemlerinin “bakım verenlerin kazanımları” başlığı altında ele alınmasının uygun olacağı düşünülmüştür.

Eylem sonrası süreçte, bakım verenlerin kazanımları hastalığı anlama, tanıma, hastanın doktor kontrolünde olmasının önemini anlama, hasta için elinden geleni yaptığına inanma, hastasıyla karşılıklı anlaşmaya varma, hastanın yaşamını düzenlemesine yardım etme, eğitimin yeterliliği konusunda farkındalık kazanma ve verilen eğitimden faydalandığını düşünme olarak belirlenmiştir (Tablo 4.18).

Bakım verenler, aldıkları eğitimden sonra kazanımları hakkında şunları söylemişlerdir:

“Bu görüşmelerin, verdiğiniz eğitimin çok faydası oldu.” (BV1)

“Yani önceden anlamıyordum hareketlerini. Sonra sizden sonra ben değiştim ona karşı. Ben onu anlamaya başladım. Demek ki böyleymiş. Yani yüzde yüz değil ama seksen-doksan tanıyorum. Anlayabiliyorum onu artık… Artık çocuğumuz var. En azından bizim için, çocuk için yapma. Çocuk için yaşayalım birazcık da. Kendimiz için kendi keyfimiz için değil. Biraz da şimdi çocuk için deyince evet o zaman doğru.

Öneriler BV1 BV2 BV3 BV4

Eşime yönelik bir şeyler yapılmalı 

Ortak sorunu olan birileri ile arkadaşlık yapmak 

Atak geliştiğinde hastayı acilen doktoruyla görüştürme  

70 Bizi tek mi bırakmak istiyorsun? Bak içinde organların yağlanma olur. Uyuman lazım. Toksinlerin uyurken atılması lazım ki hastalığın şey olmasın. Biz artık aileyiz dedim. Böyle beni dinledi.” (BV2)

“…manik dönemi daha hızlı oluyor yani. Onu zaten biliyorum. Siz anlattıktan sonra daha iyi hisseder oldum artık. Onu tam noktalarını biliyorum artık… Sizinle görüştükten sonra da çok şükür iyi yani. Doğal karşılıyoruz… Şu an bu bilgi benim için yeterli yani… Bu desteğin çok faydası oldu bana. Oğlumla her şekilde ilgileniyorum ama burda duyduklarım aklıma geldiği zaman boşver diyorum ya kendime. Faydası oldu yani… Biz elimizden geleni her şeyi yapıyoruz. Yaptığımıza inanıyoruz. O da bu durumdan memnun, hastalığını kabul etti. ”(BV4)

Bakımverenlerden BV3, kızı ve torunu için BVGP eğitim kitapçığından iki tane daha almak istemiştir. Kendisine bu talebinin nedeni sorulduğunda, “Ben ölürsem hasta olan kızıma, torunum ve diğer sağlıklı olan kızım bakar ancak. Onlar da hastalığı öğrensin bilsin istiyorum.” yanıtını vermiştir. Talebi üzerine kendisine iki eğitim kitapçığı daha verilmiştir.

Tablo 4.18. Bakım verenlerin kazanımları (Eylem Sonrası)

İzlem sürecinde, bakım verenlerin kazanımları hastalığı anlama, tanıma, hastaya karşı daha sabırlı olma, eskisi gibi kızmama, durumun düzeldiğini düşünme, hastanın doktor kontrolünde olmasının önemini anlama, atak geliştiğini fark edip hastayı yönlendirmeye çalışma, karşılıklı anlaşmaya varma/uzlaşma, aile bütünlüğünü korumaya çalışma, hastanın yaşamını yeniden düzenlemesine yardımcı olma olarak belirlenmiştir (Tablo 4.19). Bakım verenlerin tamamının hastalığı anladığı ve atakları fark ettiği ve hastanın doktor kontrolünde olmasının önemini anladıkları saptanmıştır. Bakım verenler eğitimden altı hafta sonraki izlem görüşmelerinde kazanımları hakkında şunları söylemişlerdir:

Öneriler BV1 BV2 BV3 BV4

Hastalığı anlama, tanıma    

Doktor kontrolünde olmanın önemini anlama    

Hasta için elinden geleni yaptığına inanma    

Karşılıklı anlaşmaya varma/uzlaşma  

Yaşamını düzenlemesine yardım etme  

Eğitimin yeterliliği konusunda farkındalık kazanma    

71 “Eğitimden önce nerdeyse anlamıyordum yani. Bilmiyordum. Anlayamıyordum. Sizinle eğitimden sonra evet daha bi bilinçli oldum. Anlamaya başladım. Sizin eğitiminizden sonra ben aşırı sabırlı olmaya başladım. Artık kendimi yönlendirmeye başladım. Kendim de değiştim ya onu fark ettim. Yani eskisi gibi kızmıyorum ya da küsmüyorum ona. Artık diyorum ki bu böyle! Ya sen değişeceksin, ya ikinizde aynı olacaksınız. Yani ben değiştim. Farkındayım da. Şimdi hafifledik nedense. Düzeliyor galiba. O kritik şeyler geçti. Şimdi normale döndük, dönüyoruz galiba. Ya da şu anda iyiyiz yani.” (BV2)

“Belirtileri biliyorum. Hastalandığını anlıyorum. Bu beyinle ilgili olduğu için beyni durdurmaya imkan yok. Anca doktoruna gidecem ki doktoru ilacını artıracak… Böyle hastalandığı zaman bir an evvel, hastaneye gelip doktoruyla görüşmek lazım.” (BV3)

“Fark ediyorum artık yani. Fark ettim ben hemen doktora getirdim. Yani vuruşmadan, birbirimize çok bişey demeden önledik yani.” (BV4)

Tablo 4.19. Bakım verenlerin kazanımları (İzlem)

Öneriler BV1 BV2 BV3 BV4

Hastalığı anlama, tanıma    

Daha sabırlı olma 

Eskisi gibi kızmama, küsmeme 

Durumun düzeldiğini düşünme 

Doktor kontrolünde olmanın önemini anlama    

Atak geliştiğini fark edip hastayı yönlendirmeye çalışma   

Karşılıklı anlaşmaya varma/uzlaşma  

Aile bütünlüğünü korumaya çalışma 

72

5. TARTIŞMA

Bu araştırmada NSM’ye temellendirilmiş BVGP’nin bipolar bozukluk tanısı almış bireylere ailede bakım verenlerin relapsı tanıması ve yönetmesi üzerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, bakım verenlerin bipolar bozukluk tanısı almış bireylere bakım verme sürecindeki deneyimleri NSM kavramları kapsamında incelendikten sonra elde edilen veriler ve bakım verenlerin talepleri doğrultusunda NSM’ye temellendirilmiş BVGP hazırlanmıştır. BVGP bireysel psikoeğitim şeklinde uygulandıktan sonra bakım verenlerin deneyimleri belirlenen ölçme araçları ile NSM kavramları kapsamında tekrar değerlendirilmiştir. Buna göre elde edilen bulguların tartışması aşağıda belirtilen başlıklar altında sunulmuştur.

5.1.Bakım Verenlerin Relapsı Tanıma Durumları

5.2.Bakım Verenlerin Sağlık/İyilik Halinin Bozulmasına Neden Olan Durumlar ve Bakım Verme Yükü