Bölünme Sözleşmesi ve Bölünme Planı

Bölünme işlemlerinde, bölünmeye katılan devreden ve devralan tarafların bölünme sözleşmesi ya da bölünme planı hazırlamaları gerekmektedir.

Bölünme neticesinde, bölünen şirket ortaklığının mal varlığının bir kısmını mevcut olan şirket ortaklığına devredecekse, bölünme sözleşmesi hazırlanmalıdır. Bölünme neticesinde, bölünen şirketin mal varlığı yeni kurulacak bir şirkete devredilecekse bölünme planı hazırlanması gerekmektedir.

6102 Sayılı TTK’nın 166. ve 167’nci maddeleri bölünme sözleşmesi ve bölünme planının hazırlanması ile ilgili detayları açıklamaktadır.

Nitekim TTK’nın 166.maddesinde; bir şirket bölünme yoluyla, malvarlığının bölünmeye tabi olan kısımlarını mevcut olan şirkete devredecekse, bölünmeye iştirak eden yönetim organları tarafından bölünme sözleşmesi yapılacaktır. Ya da bölünmeye tabi olan mal varlığının yeni kurulacak bir şirkete devredecekse, yönetim organı tarafından bölünme planı hazırlanacaktır.

45

Aynı kanunun bir diğer fıkrasında ise bölünme planı ve bölünme sözleşmesinin yazılı halde hazırlanması gereklidir. Hazırlanan bu evrakların genel kurul tarafından onaylanması şart koşulmuştur.

6102 Sayılı TTK’nın 167’nci maddesine göre bölünme sözleşmesinin ve bölünme planının bir takım asgari unsurlar içermesi gereklidir.

a) Bölünmeye katılan şirketlerin ünvanları açık bir şekilde verilmeli, merkezleri ve türlerine de yer verilmedir.

Bölünmeye taraf şirketlerin ticaret unvanları, merkezleri ve türleri, bölünme sözleşmesi ve bölünme planında bulunması zorunlu olan unsurların başında gelmektedir. Yeni ortaklık kurulması yolu ile bölünmede bölünme planı; yeni kurulacak ortaklığın türü, unvanı, merkezi gibi açıklamaları da içermelidir (Coştan, 2004:61-62).

Devralma yoluyla yapılan kısmi bölünme işlemlerinde ise, bölünmeye katılan şirketler hukuken var olduğu için bu şirketlere ilişkin bilgileri yansıtmak, bir başka ifadeyle bireyselleştirmek mümkündür (Kağıtcıoğlu, 2012:90-91)

Pulaşlı’ya göre, bölünme planının bölünecek şirketin genel kurulunda onaylanabilmesi için, bölünmeyle birlikte devredilecek malvarlıklarının hangi tür şirkete veya şirketlere devredileceğinin hissedarlar tarafından bilinmesi ve buna göre onay verilmesi gerekeceğinden, yeni kuruluş durumunda, yeni kurulacak şirket veya şirketlerin esas sözleşmelerinin hazırlanmış ve bu sözleşmeye göre ticaret unvanları, merkezleri ve türlerinin de belirlenmiş olması gereklidir (2014: 235).

b) Bölünme sözleşmesinde veya bölünme planında yer alacak bir diğer unsur da şirketlerin mali tablolarında yer alan aktif varlıkları ve pasif varlıklarının bölümlere ayrılması, bunları detaylı gösteren bir liste oluşturulmalıdır.

Bölünme sözleşmesi ve bölünme planında, bölünmeye konu olacak aktif ve pasif malvarlığını detaylı olarak gösteren bir liste oluşturulmalıdır. Kanunun ilgili bendinde de açıkça ifade edildiği gibi, taşınmazları, gayri maddi malvarlığını detaylıca gösteren bir liste oluşturulmalıdır.

TTK ilgili madde gerekçesinde, devredilecek bölümlerin belirlenmesi, nereye devredileceğini, kaç bölümden oluştuğunu, bölünen şirkette devredilecek bölümlerin belirlenmesi yani gruplaştırmayla ilgili olduğu belirtilmektedir. Çeşitli aktif hesap ve pasif hesabın birlikte getirilmesi sebebiyle devredilecek kısımlar oluşturulacağını ve

46

her kanunun bir mal ve değerlerini gösteren liste çıkarılacağı belirtilmektedir. Bölümlere giren aktif hesapların ve pasif hesapların birbiriyle alakalı olabilecektir, ancak alakanın olması sert bir kural olmadığı vurgulanmıştır. Bölüne işleminde aslolan, aktif hesapları ve pasif hesapları meydana getiren değerlerin ne şekilde bölündüğü ve tamamiyet oluşturacak şekilde hazırlanıp bölünme işlemine dahil edilecektir.

c) Bölünme sonrası payların ne oranda değiştiği, ödenmesi gereken denkleştirme bedelinin, bölünmeye tabi olan şirket hissedarlarının devralan şirketteki ortaklık payları hakkında açıklamalar

Bölünmenin hukuken gerçekleşmesiyle birlikte, bölünen şirketin hissedarları bölünme sözleşmesi ve bölünme planına uygun olarak bölünmeye katılan ortaklık veya ortaklıkların hisselerine sahip olabilmektedir. Ancak bölünmenin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için hissedarların onaylaması gerekmektedir. Hissedarlar bölünme kararı verebilmesi için, bölünme sonucunda haklarında meydana gelecek değişiklikleri bölünme sözleşmesi ve bölünme planında açıklaması zorunludur (Coştan, 2004: 62).

Pay değişim oranı, bölünme neticesinde bölünen şirketin pay sahibinin, devralan şirkette veya şirketlerde verilecek pay sahipliği haklarına hangi oranda sahip olacağıdır. Bölünme sözleşmesi ve bölünme planında pay değişim oranı yer almalıdır. Oranların sabit olduğu bölünme türünde, bölünmeye taraf şirketin ortaklarına mevcut bulunduğu oranında, bölünmeye katılan şirketlerde pay sahipliği verilmekte, oranların korunmadığı bölünme türünde ise bölünen şirket ortaklarına mevcut payları oranı dışında farklı bir oranda devralan şirketlerde pay sahipliği hakkı verilmektedir. Pay değişim oranı sayesinde, bölünen şirket ortakları, devralan şirketten çıkabilmekte veya paylarını artırabilmektedir. Bu nedenle, pay sahipliği haklarında açıklanan şekilde önemli sonuçlara yol açan pay değişim oranlarının neye göre tespit edildiğinin açıklanacağının öngörülmüş olması, hukuki güvenliğin sağlanması bakımından önemlidir (Kağıtçıoğlu, 2012: 93).

d) Bölünme sonrası devralan durumundaki şirketin; intifa senedi, oydan mahrum pay ve özel hak maliklerine sağladığı hakları,

Bölünme işleminde, devralan şirket bölünen şirketin pay sahipleri dışında kalan özel hak sahiplerine, intifa sende, oydan yoksun pay gibi haklarında bölünme sözleşmesi ve bölünme planında yer alması gerekmektedir.

47

e) Şirket paylarının değişim tarzlarını,

Bölünme sözleşmesi ve bölünme planında, bölünen şirketin pay sahiplerinin, malvarlığını devralarak bölünmeye katılan şirket veya şirketlerin paylarını ne şekilde elde edeceklerinin belirtilmesi gerekmektedir. Bu değişim oranı aracı bir kurum tarafından yapılmalı ve denetlenmeli, bu kurumun yapacağı işlemlerinde bölünme sözleşmesi ve bölünme planında açıkça belirtilmesi gerekmektedir (Pulaşlı, 2014: 237).

Bölünme işleminde devreden ve devralan ortaklığın farklı olması durumunda, pay sahipliği haklarının niteliğinin değişmesine neden olmaktadır. Örneğin bir limited şirketin tam bölünme yoluyla anonim şirkete bölünmesi neticesinde pay sahipliği haklarının niteliği değişmekte, pay sahiplerine ek yükümlülükler getirmektedir. Pay sahiplerinin onayı olmadan bu değişiklikler yapılamayacağı için, pay sahiplerinin bölünme sonucunda hak ve yükümlülüklerinde meydana gelebilecek değişiklikler bölünme sözleşmesi ve bölünme planında belirtilmelidir (Coştan, 2004: 63).

f) Bilanço karı oluşması durumunda hangi tarih ile birlikte şirket paylarının bu karı hak edecekleri ve istem hakkı

Bölünme sözleşmesi ve bölünme planında devralan şirketlerin hangi tarih itibariyle bilanço karına hak kazanacağı belirtilmelidir. Bilanço karının hesaplanmasında dönemsellik esası olduğundan, bölünmenin de mutlaka dönem sonuna gelmesi gerekmediğinden dolayı, kara hangi tarihten itibaren hak kazanacağı belirtilmelidir (Kağıtçıoğlu, 2012: 95).

g) Bölünme sonucu devreden şirketin işlemlerinin hangi tarih itibari ile devralan şirket adına yapmış kabul edilmesi

Kısmi bölünme işlemi ticaret siciline tescil ile geçerlilik kazanmaktadır. Diğer taraftan devredilen mal varlığı bölümleri ile ilgili yapılacak işlemlerin, sicile tescil tarihinden önce de devralan şirket hesabına sonuç doğuracağı kabul edilebilir (Kağıtçıoğlu, 2012: 96).

Hukuki geçerlilik tarihinin bölünmeye katılan ortaklıklar bakımında geriye çekilmesi ve tescilden önce yapılan bazı işlemlerin devralan ortaklığın adına ve hesabına yapılmış kabul edilmesi, sadece bölünen şirketin işlemlerinin vergi hukuku kolaylıklarından yararlandırılmasına hizmet eder (Pulaşlı, 2014: 238).

48

h) Özel menfaat tanınan kişiler ve bu menfaatler,

Bölünme sözleşmesi ve bölünme planında, bölünmeye katılan şirketlerin yönetimdeki kişilere, yönetim ile yetkili ortaklara ve denetim faaliyetini yürüten kişilere verilen menfaatlerin belirtilmesi zorunludur.

Denetim yapan kişilere, özel menfaatler sağlanması, bağımsız denetim vasıtasıyla bölünme işlemlerine tarafsızlığın sağlanmasına engel olabilmektedir. Bu bağlamda denetçilere, bölünme kapsamında özel menfaat sağlanması engellenmelidir (Coştan, 2004: 66).

i) Bölünme itibari ile iş ilişkisi geçiş listesi,

Bölünme sözleşmesi ve bölünme planında, bölünme sonucu devralan şirketlere geçem iş ilişkilerinin listesinin belirtilmesi zorunludur.

Kısmi bölünme, bölünme sonucunda işçilerin menfaatlerini de etkilediği için, bölünme nedeniyle gerçekleşen bireysel ve toplu iş hukuku değişiklikleri, bölünme sözleşmesinde ve bölünme planında gösterilmelidir (Kağıtçıoğlu, 2012: 97).