6.1. Dünyada ve Türkiye’de UluslararasılaĢma ve Uluslararası Öğrenci Algısı
Çalışmada ortaya çıkan ana temalardan bir tanesi, Türkiye‟nin uluslararası öğrenci politikasına şekil veren kurumların ve temsilcilerinin dünyada ve Türkiye‟deki uluslararasılaşma konusuna yönelik farkındalığıdır. Burada ilk etapta katılımcıların dünyadaki ve Türkiye‟deki uluslararası öğrenci sayısındaki artış hızına dair gözlem, algı ve yorumları irdelenmiş, ardından çalışmanın teorik arka planına bağlı kalınarak hangi itme ve çekme faktörlerinin uluslararası öğrencileri Türkiye‟de eğitim görmeye sevk ettiği politika uygulayıcıların perspektifinden ortaya konulmuş, tarihsellik ve bölgesellik bağlantılı cevaplara ek olarak küresel bilgi toplumunun genel uluslararası öğrenci hareketliliğindeki yeri Türkiye özelinde irdelenmiştir. Bu temada, aynı zamanda Türkiye‟deki dışarıya öğrenci gönderme merkezli uluslararasılaşma yaklaşımının dışarıdan öğrenci getirme paradigması aracılığıyla çeşitlendiği ortaya çıkmıştır. Saha verileri, Türkiye‟nin uluslararası öğrenci politikasında hem bölgesel ve tarihsel arka planı hem de Küresel Kuzey tarafından çizilen çerçeveden hangi yollarla beslenildiğini göstermesi açısından önem arz etmektedir.
6.1.1. KüreselleĢme ve Eğitim: Mobilitenin KarĢı Konulamaz Doğası
Yükseköğretimin uluslararasılaşması olarak ifade edilen sürecin temel referanslarından birisi olarak küreselleşme söylemi ve pratikleri çalışmanın teorik arka planı boyunca sık sık dile getirilmiştir. Bu durum, eğitim ve küreselleşme arasındaki en genel ilişkiyi ifade etmektedir. Katılımcılara, dünyada her geçen yıl uluslararası öğrenci sayısının artışındaki temel sebeplerin sorulduğu ilk soruya verilen cevaplar bu ilişkiyi ve ilişkinin tarihsel boyutunu ortaya koymaktadır. Mevcut alt temada, bireylerin doğup büyüdüğü yerlerden farklı diyarlara doğru hareketliliğinin çok eski zamanlara dayandığı, ilim ya da sanat merkezleri olarak adlandırılan kurumların ve şehirlerin geçmişten beri farklı ülkelerin talebeleri tarafından eğitim amaçlı ziyaret edildiği gerçeği ön plana çıkmaktadır. Buna ek olarak, katılımcılar sömürge dönemlerinde ortaya çıkan eğitim ve doktrinasyon
faaliyetlerini, günümüz uluslararası öğrenci hareketliliğini besleyen önemli birer tarihsel örnek olarak ele almışlardır. Üçüncü olarak katılımcıların yoğunlukla üzerinde durduğu alanlardan biri modern dönemdir. Ulus devletler ve uluslararası ilişkiler açısından öğrenciler önemli birer aktör olarak hem kendi kararlarıyla hem de farklı ülkeler üzerinde etki alanını genişletmek isteyen hükümetlerin teşvikleriyle uluslararası öğrenci hareketliliği sürecini beslemektedir.
6.1.1.1. “Tarihin En Eski Dönemlerinden Beri Var Ama
Kavramsallaştırılması Modern Bir Şey”
Küreselleşme gerçeği ile birlikte sınırların eskiye nazaran zayıflaması, iletişim ve ulaşım olanaklarının çok daha gelişmiş ve pratik bir düzeye gelmesi, yanı sıra bilgi toplumu gerçeğinin bireyleri farklı ülkelerde farklı tecrübeler neticesinde daha üst düzey bir yaşam standardına taşıması ve bir lingua franca olarak İngilizce öğrenmenin önemi, günümüzdeki uluslararası öğrenci hareketliliğini her geçen yıl artış gösteren bir ivmeye oturtmaktadır. Son olarak, dünyanın farklı bölgelerinde ortaya çıkan bazı yeni aktörler ve bölgeler, uluslararası öğrenciler için birer alternatif rota olabilmektedir. Bu durum, uluslararası öğrenci hareketliliğinin geçmişte var olduğundan çok daha farklı boyutlarda ve ölçekte kaçınılmaz bir seyre dahil olduğunu göstermektedir. Aşağıdaki bazı görüşme alıntıları, mevcut alt temaya dair saha görünümlerini, yukarıda çizilen çerçeve doğrultusunda ortaya koymaktadır.
“Tarihsel bir perspektif koymak lazım. Aslında uluslararası öğrenci kavramsallaştırması biraz modern dönemlere ait ama tarihsel anlamda özellikle Batılı ülkelerin sömürge coğrafyalarında birinci dönem sömürgecilik faaliyetlerinde etkin olarak yerli insan unsurları üzerinden bir sömürgecilik yaklaşımı ortaya koyduğu görülüyor. Sömürgeciliği sürdürebilmek adına uluslararası öğrenci modülü olarak da bunun ilk versiyonu olan yerinden ve bölgesinden insan kaynağını kendi coğrafyalarına kendi ülkelerine getirmek üzere, kendi ideolojik siyasal kodlarıyla eğiterek, dönüştürerek, doktrinasyonunu tamamlayarak bölgelerde bir formasyon sağladılar.” (Berkay T., Eski YTB Yöneticisi)
İngiltere gibi sömürgecilik faaliyetlerini dünya sathına ya da dünyanın birçok bölgesine yaymış ülkeler, uluslararası öğrenciliği bu faaliyetlerin birer tamamlayıcı unsuru olarak kullanmaktadır. Bilhassa koloni coğrafyalarından sömürge imparatorluklarına taşınan farklı eğitim seviyesindeki çocuklar ya da gençler bu unsurda hayati bir öneme sahiptir. Öğrencilerin imparatorluk merkezlerindeki eğitimi ve kendilerine sağlanacak vizyon, eğitim sonrası süreçte geldikleri bölgedeki sömürgecilik faaliyetlerinin daha meşru ve içeriden kabulü içeren bir yapı sunmasını sağlamaktadır. Kapitalizmin erken dönemlerinde kurulan ekonomik ve siyasal yapı, uluslararası öğrenci hareketliliğinin geçmiş dönemlerdeki görünümlerini büyük ölçüde etkilemiş gözükmektedir.
Uluslararası öğrenciliği geçmiş dönemlere dayandıran ancak günümüzdeki artışı önceki katılımcıya benzer şekilde açıklayan bir TÖMER temsilcisi şu ifadeleri kullanmıştır:
“Uluslararası öğrenciler tarihin en eski dönemlerinden beri fiili olarak var ama uluslararası öğrenci olarak kavramsallaştırılması modern bir şey. Küresel toplumla birlikte bilgi, öğrenme, araştırma gibi konular ön plana çıkıyor ve eğitim bunun içinde. Bu da dünyada bu sayının artışına sebep oluyor.” (Niyazi R., Akademisyen ve TÖMER Temsilcisi)
“Yurt dışında eğitim görme” olgusuna dair tarihsel bir seyre ek olarak küresel bilgi toplumu, 20. yüzyılda belli bir forma kavuşan uluslararası öğrencilik olgusunun bir özeti niteliğindedir. Bilginin kurumsallaşması ve araştırma pratiğine yönelik nicel artış, uzun bir geçmişe sahip olan uluslararası öğrenciliği günümüzde kitlesel bir boyuta taşıyan en önemli unsur olarak göze çarpmaktadır. Eğitim, geçmişte olduğu gibi yalnızca eğitim kurumu ve araçları özelinde gündeme gelen bir süreç değil, küresel ekonomik sisteme entegre olmuş çok boyutlu bir alan haline gelmiştir. Bu sebeple küresel bilgi toplumunda bireyler yalnızca kendi ülkelerinde aldıkları örgün öğretimlerle yetinmemekte, kendi uzmanlık ya da çalışma alanına katkıda bulunacağına kanaat getirdiği üniversitelerin kurulu oldukları ülkelere bir uluslararası öğrenci olarak ulaşım, iletişim ve ortak çalışma imkanlarının yarattığı