YÖNTEM
Bu bölümde araştırma modeli, araştırmanın uygulandığı çalışma grubu, veri toplama araçları, verilerin toplanması ve verilerin analizi ile ilgili bilgilere yer verilecektir.
Araştırma Modeli
Bu araştırmada benlik yapılarının başa çıkma stratejileri ve yaşam doyumu değişkenleri açısından değişip değişmediği incelenmiştir. Tarama modelleri var olan bir durumun betimlenmesi ile ilgilidir. Dolayısıyla, bu çalışma, benlik yapılarının başa çıkma stratejileri ve yaşam doyumu açısından incelendiği ilişkisel tarama modelinde bir çalışmadır.
Çalışma Grubu
Bu araştırmanın çalışma grubunu, Gazi Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi’nde 2011-2012 eğitim yılı bahar döneminde farklı fakültelerin farklı bölümlerinde eğitimine devam eden 247 (%62.7) kız ve 147 (%37.3) erkek olmak üzere toplam 394 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin yaşları 19 ile 27 (X= 21.41, SS= 1.94) yaşları arasında değişmektedir. Katılımcıların yerleşim biçimleri ve öğrenim görülen bölüme göre dağılımını gösteren tablolar aşağıda sırasıyla verilmiştir:
Tablo 2
Çalışma Grubunun Cinsiyete, Yaşanılan Bölgeye ve Öğrenim Görülen Bölümlere Göre Dağılımı
PDR: Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik, SBÖ: Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, TÖ: Türkçe Öğretmenliği, Diğer: İngilizce Öğretmenliği, Matematik Öğretmenliği, Resim Öğretmenliği, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, İşletme.
Veri Toplama Araçları
Verilerin toplanmasında Benlik Yapıları Ölçeği, Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği Kısa Formu ve Yaşam Doyumu Ölçeğinden yararlanılmıştır. Aşağıda ilgili ölçeklere ilişkin bilgiler verilmiştir:
1. Benlik Yapıları Ölçeği (Self Construal Scale- SCS)
Benlik Yapıları Ölçeği, Singelis (1994) tarafından geliştirilen iki alt boyut ve 30 maddeden oluşan bir ölçektir. Alt boyutlar 15’er maddelik Özerk Benlik ve İlişkisel Benlik olarak belirlenmiştir. Katılımcılardan “kesinlikle katılmıyorum”,
Cinsiyet
Yerleşim Biçimi Kız Erkek Toplam
Köy 39 28 67 İlçe 70 41 111 Şehir 57 35 92 Büyük Şehir 81 43 124 Bölüm PDR 74 13 87 SBÖ 38 40 78 TÖ 52 20 72 Hukuk 20 43 63 Diğer 63 31 94 TOPLAM 247 147 394
“katılmıyorum”, “pek fazla katılmıyorum”, “biraz katılıyorum”, “katılıyorum”, “tamamen katılıyorum” seçeneklerinden kendilerine uygun olanı işaretlemeleri istenmektedir. Ölçekte “hiç katılmıyorum” 1 puan, “tamamen katılıyorum” ise 6 puandır. Ölçeğin orijinal versiyonunda Özerk Benlik alt boyutu için Cronbach alfa .69, İlişkisel Benlik alt boyutu için ise .73 tür.
Ölçeğin Türkçe çevirisi Ataca (2003) tarafından yapılmıştır. Çalışmalarda, Özerk Benlik ve İlişkisel Benlik Cronbach alfa değerleri .65 ile .75 arasında değişmektedir (Ataca, 2003; Ercan, 2003). Ercan (2009) tarafından yapılan çalışmada ölçeğin toplam varyansın %59.60’ını açıkladığı ve İlişkisel Benlik ve Özerk Benlik Cronbach alfa değerlerinin sırasıyla .66 ve .67 olarak bulunmuştur.
Bu çalışmada Özerk Benlik alt boyutu için Croanbach alfa değeri .71, İlişkisel Benlik alt boyutu için .72 olarak bulunmuştur.
1. Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği Kısa Formu (BÇS-KF)
Başa Çıkma Stratejileri Kısa Formu, Carver, Scheier ve Weintraub (1989) tarafından geliştirilmiş olan ve insanların strese karşı gösterdikleri farklı davranışları ölçen Başa Çıkma Stratejileri (COPE) adlı ölçeğin Carver (1997) tarafından geliştirilen kısa formudur. Başa Çıkma Stratejileri Kısa Formu 14 alt ölçekten oluşmaktadır. Her maddeye verilecek yanıtlar “bunu hiç yapmıyorum” dan “bunu çok yapıyorum” a kadar uzanan seçeneklerden oluşan bir ölçek üzerinde yapmama yapma yönünde 1 ile 4 arasında ağırlıklandırılmıştır. Her bir alt ölçekten alınabilecek ham puan 2 ile 8 arasında değişmektedir. BÇS Kısa Formunun alt ölçeklerinin özellikleri şöyledir:
1. Araçsal Sosyal Destek Kullanımı, yönlendirme, yardım, bilgi aramaktır. 2. Mizah, stres durumuyla ilgili şaka yapılması ya da dalga geçilmesidir.
3. Duygulara Odaklanma ve Ortaya Koyma, kişinin yaşadığı strese odaklanması ve duygularını dışa vurması eğilimidir.
4. Madde Kullanımı, alkol ve diğer maddelerin kullanımını içerir. 5. Kabullenme, stresli durumun varlığını kabul etmektir.
6. Diğer Etkinlikleri Bırakma, diğer aktivitelerden uzaklaşarak stres durumuna yoğunlaşmadır.
7. Din, durumu olumlu yönde yeniden yorumlama yoluyla duygusal bir destek kaynağı oluşturmaktır.
8. Yadsıma, stresli durumun var olduğuna inanmayı reddetmedir.
9. Davranışsal Olarak İlgiyi Kesme, kişinin stresle mücadele etme çabalarının azalması, hatta amaca ulaşmak için çaba göstermemesidir.
10. Zihinsel Olarak İlgiyi Kesme, kişinin zihnini stres durumundan uzaklaştırmasıdır.
11. Kendini Sınırlandırma, benliğin ifade edilmesinin ve gelişiminin engellenmesidir.
12. Olumlu Yönde Yeniden Yorumlama, stres durumunu olumlu olarak yeniden oluşturmadır.
13. Duygusal Sosyal Destek Arama, moral destek, sempati ve anlayış sağlamaktır. 14. Planlama, stresle nasıl başa çıkılacağı hakkında düşünmektir.
Carver (1997), COPE envanterinin uzun formundan yola çıkarak az maddeli bir araç geliştirmiştir. Carver (1997) daha önceki çalışmalarda kullanışlı olmadığı gerekçesiyle iki faktörü (Diğer Etkinlikleri Bırakma ve Kendini Sınırlandırma) çıkarıp daha işlevsel olduğu gerekçesiyle başka bir faktör (Kendini Suçlama) eklemiştir. Bu haliyle COPE envanterinin kısa formu her biri ikişer maddeli 14 faktörden oluşmuştur. Faktör analizi sonuçlarına göre toplam varyansın %72.4’ünü açıklayan ve özdeğeri 1.0’ın üzerinde dokuz faktör bulunmuştur. Carver (1997) alt ölçeklerin iç tutarlık katsayılarının .50’nin üstünde olduğunu rapor etmiştir. Üç uygulamanın ortalamasına göre alt ölçeklerin iç tutarlık katsayıları şöyledir: Aktif Başa Çıkma .68, Planlama .73, Olumlu Yönde Yeniden Yorumlama .64, Kabullenme .57, Mizah .73, Din .82, Duygusal Sosyal Destek Arama .71, Amaca Yönelik Sosyal Destek Arama .64, Dikkatini Başka Yöne Yöneltme, .71, Reddetme .54, Duyguları Açığa Vurma .50, Madde Kullanımı .90, Davranışsal Uzaklaşma .65 ve Kendini Suçlama .69.
Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışması Bacanlı, Sürücü ve İlhan (2013)
tarafından yapılmıştır. Ölçekte “Başkasının sempatisini ve anlayışını kazanmaya çalışırım”, “Sorunla daha az meşgul olmak için alkol ya da ilaç almaya çalışırım”, “Sorunla ilgili şaka yaparım” ve “Olayların iyi yanını görmeye çalışırım” gibi her iki madde bir boyutu temsil etmek üzere toplam 28 madde yer almaktadır.
Ölçeğin yapı geçerliliğine ilişkin yapılan analizler sonucunda 14 faktörün BÇS-KF’ye ait varyansın % 80.37’sini açıkladığı görülmüştür. Boyutların iç tutarlılık ve test tekrarı korelasyon katsayıları şu şekildedir:
Tablo 3
BÇSÖ-KF’nin İç Tutarlık Katsayıları ve Test Tekrarı Korelâsyon Katsayıları
Boyutlar Cronbach’s Αlfa rtt
Araçsal Sosyal Destek Kullanma .78 .68**
Mizah .92 .66**
Duygulara Odaklanma ve Ortaya Koyma .70 .52** Madde Kullanımı .84 .82**
Kabullenme .56 .62**
Diğer Etkinlikleri Bırakma .50 .51** Dine Yönelme .90 .90**
Yadsıma .69 .56**
Davranışsal Olarak İlgiyi Kesme .59 .48** Zihinsel Olarak İlgiyi Kesme .62 .63** Kendini Sınırlandırma .39 .44** Olumlu Yeniden Yorumlama .76 .61** Duygusal Sosyal Destek Kullanma .85 .59**
Planlama .70 .44**
Not: ** p<.01
BÇS-KF’nin güvenirliği için hesaplanan içtutarlık katsayıları ve test tekrarı sonuçları, genel olarak aracın psikometrik ölçütleri karşıladığını göstermiştir. Kendini Sınırlandırma boyutu hariç diğer boyutların güvenirlik için ölçüt olarak belirlenen sınırın özerinde olduğu söylenebilir.
2. Yaşam Doyumu Ölçeği (Life Satisfaction Scale)
Diener, Emmons, Larsen ve Griffin (1985) tarafından geliştirilen Yaşam Doyumu Ölçeği, Köker (1991) ve Yetim (1991) tarafından Türkçeye uyarlanmıştır. Ölçek “kesinlikle katılmıyorum” (1) ile “kesinlikle katılıyorum” (7) arasında değişen Likert tipinde 5 maddeden oluşan bir kendini değerlendirme ölçeğidir. Ölçekte işaretlenen seçeneklerin değerleri toplanarak genel bir puan elde edilmektedir. Ölçeğin orijinalinin puanlanmasında yüksek ve düşük yaşam doyumuna sahip olanları
belirlemek için grubun aritmetik ortalaması kullanılmaktadır. Aritmetik ortalamanın üzerinde olanlar yüksek yaşam doyumlu, aritmetik ortalamanın altında olanlar düşük yaşam doyumlu olarak belirlenmektedir. Köker (1991), ölçeğin üç hafta arayla uygulanan test tekrar test tutarlılık katsayısının 0.85 olduğunu belirlemiştir. Yetim (1991) ise düzeltilmiş split-half değerini 0.75 ve Kuder Richardson-20 değerini ise 0.78 olarak belirlemiştir. Bu çalışmada ölçeğin içtutarlılık katsayısı .86 olarak hesaplanmıştır.
Verilerin Toplanması
Araştırma, Ankara Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi’nin 2011-2012 eğitim yılı bahar döneminde çeşitli bölümlerde okuyan 420 öğrenciye uygulanmıştır. Katılımcılara öncelikle araştırmanın amacına yönelik kısa bir bilgi verilmiş ve ardından uygulamaya geçilmiştir. Gerekli durumlarda açıklamalar yapılmıştır. Ayrıca ölçeklerin başında katılımcıların cinsiyeti, yaşı, bölümü ve yerleşim biçimleri sorulmuştur. Ölçeğin uygulanması 10-15 dakika arasında değişmiştir.
Verilerin Analizi
Araştırmada uygulanan ölçeklerden elde edilen verilerin değerlendirilmesi SPSS 20.0 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Temel analizlere geçmeden önce veriler z puanlarına dönüştürülmüş ve ±3 üzerinde değerlere sahip olan katılımcılar analiz dışı bırakılmıştır. Buna göre toplam 420 katılımcıdan oluşan araştırma grubunda her değişken için z puanı incelenmiş ve bazı değişkenler üzerinde 26 katılımcının tek yönlü aşırı değer taşıdığı tespit edilmiştir. Böylelikle analizler 394 kişi üzerinden yürütülmüştür. Daha sonra araştırmaya ilişkin betimsel istatistiklere yer verilmiştir. Benlik Yapıları Ölçeği verilerine ilişkin olarak, ortalama, ortanca ve standart sapmalar hesaplanmış, alt boyutlardaki (Özerk Benlik- İlişkisel Benlik) ortalama ve ortancalar baz alınarak yüksek ve düşük puan alanlar ikiye ayrılmış ve 2×2 ‘lik bir tablo oluşturulmuştur. Buna göre, her iki boyutta da ortalamanın üzerinde puan alanlar “Özerk İlişkisel”, her iki boyutta ortalamanın altında puan alanlar “Bağımlı Ayrık”, ilişkisel boyutta ortancanın üzerinde ve özerklikte ortancanın altında puan alanlar “Bağımlı İlişkisel” ve özerklikte ortancanın üzerinde ve ilişkisellikte ortancanın altında
puan alanlar “Özerk Ayrık” olarak adlandırılmıştır (Kağıtçıbaşı, Baydar ve Cemalcilar, 2006). Araştırmada yapılan işlemler aşağıda sıralanmıştır:
1. Benlik yapılarının demografik değişkenler (cinsiyet, öğrenim görülen bölüm ve yerleşim biçimi) açısından farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla Ki Kare Testi yapılmıştır.
2. Başa çıkma stratejilerinin ve yaşam doyumunun benlik yapılarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) ve birimler arasındaki farkların hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek amacıyla Tukey Testi yapılmıştır.
3. Benlik yapılarının başa çıkma stratejileri ve yaşam doyumu ile ilişkisini belirlemek amacıyla Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı tekniği kullanılmıştır.
4. Benlik Yapıları Ölçeği ve Yaşam Doyumu Ölçeğinin güvenirlikleri hesaplanarak ölçek bilgilerine dahil edilmiştir.
IV. BÖLÜM
BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde benlik yapılarının demografik değişkenler (cinsiyet, yerleşim biçimi, öğrenim görülen bölüm), başa çıkma stratejileri ve yaşam doyumu açısından farklılaşıp farklılaşmadığına ve benlik yapılarına göre başa çıkma stratejilerinin yaşam doyumu ile ilişkisine ilişkin bulgulara yer verilmiştir.
Betimsel İstatistikler
Temel analizlere geçmeden önce araştırmada kullanılan değişkenlerin z puanları incelenmiş ve ±3 üzerinde değerlere sahip olan katılımcılar analiz dışı bırakılmıştır. Buna göre toplam 420 katılımcıdan oluşan çalışma grubunda her değişken için z puanı incelenmiş ve bazı değişkenler üzerinde 26 katılımcının tek yönlü aşırı değer taşıdığı tespit edilmiştir. Böylelikle analizler 394 kişi üzerinden yürütülmüştür. Analizlere dahil edilen öğrencilerin 247’si (%62.7) kız ve 147’si (%37.3) erkektir.
Araştırmaya katılan ve analize dahil edilen 394 öğrencinin cinsiyete göre Benlik Yapıları Ölçeği ve Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği alt ölçeklerinden ve Yaşam Doyumu Ölçeğinden aldıkları puan dağılımları ile t testi sonuçları Tablo 4’te, yerleşim biçimi ve öğrenim görülen bölüme göre aynı ölçeklerin puan dağılımları ile tek yönlü varyans analizi sonuçları (ANOVA) sırasıyla Tablo 5 ve Tablo 6’da verilmiştir.
52
Tablo 4 Cinsiyete Göre Benlik Yapıları, Başa Çıkma Stratejileri ve Yaşam Doyumu Ölçeğinden Alınan Puan Dağılımları ve T Testi Sonuçları
Kadın Erkek Değişkenler X SS X SS t p Özerk Benlik 67,31 7,27 66,37 8,69 1,167 .244 İlişkisel Benlik 66,98 7,25 66,98 7,26 0,54 .957 Yaşam Doyumu 24,24 6,70 22,38 6,50 2,67 .008 Araçsal Sosyal Destek Kullanma 6,33 1,31 6,16 1,37 1,195 .233
Mizah 4,76 1,86 4,97 1,70 -1,054 .292 Duygulara Odaklanma ve O.K. 6,17 1,46 5,40 1,65 4,806 .000
Madde Kullanımı 2,66 1,38 3,06 1,82 -2,427 .016 Kabullenme 6,13 1,40 5,65 1,44 3,197 .002 Diğer Etkinlikleri Bırakma 5,38 1,30 5,48 1,35 -,676 .499
Dine Yönelme 7,16 1,12 7,07 1,17 ,739 .460
Yadsıma 3,59 1,52 3,95 1,61 -2,211 0,28 Davranışsal O. İlgiyi Kesme 3,51 1,47 3,28 1,44 1,535 .126
Zihinsel O. İlgiyi Kesme 5,42 1,51 4,68 1,47 4,832 .000
Kendini Sınırlandırma 5,30 1,38 5,48 1,39 -1,190 .235 Olumlu Yeniden Yorumlama 5,98 1,25 6,15 1,29 -1,255 .210
Duygusal S.D. Kullanma 5,56 1,37 5,20 1,44 2,521 .012
Tablo 4 incelendiğinde; yaşam doyumu [t(391)=2.67, p<.01], BÇS-KF’nun Duygulara Odaklanma ve Ortaya Koyma [t(391)=4.806, p<.001], Madde Kullanımı [t(391)=- 2.427, p<.05], Kabullenme [t(391)=3.197], p<.005], Zihinsel Olarak İlgiyi Kesme [t(391)=4.832, p<.001] ve Duygusal Sosyal Destek Kullanma [t(391)=2.521, p<.05] boyutlarında kadınlar ve erkekler arasında manidar farklılıklar bulunduğu görülmektedir. BÇS-KF’nin Araçsal Sosyal Destek Kullanma, Dine Yönelme ve Davranışsal Olarak İlgiyi Kesme alt ölçeklerinde kadınların lehine; Mizah, Diğer Etkinlikleri Bırakma, Yadsıma, Kendini Sınırlandırma ve Planlama alt ölçeklerinde erkeklerin lehine fark elde edilmiş ise de, aralarındaki fark manidar değildir.
Buna göre kadınların yaşamlarından daha çok doyum aldıkları ve stresli bir durum ile karşılaştıklarında duygulara daha fazla odaklandıkları, durumu daha fazla kabullenme, zihinsel olarak ilgiyi kesme ve duygusal sosyal destek kullanma eğiliminde oldukları anlaşılmaktadır. Buna karşılık erkeklerde ise, bir stres durumu ile karşılaştıklarında madde kullanımına daha fazla yöneldikleri görülmektedir.
Tablo 4’te görüldüğü gibi Özerk Benlik alt ölçeğinde kadınların puan ortalamaları (X=67.31, SS=7.27) erkeklerin puan ortalamaları (X=66.37, SS=8.69), İlişkisel Benlik alt ölçeği için kadınların puan ortalamaları (X=66.98, SS=7.25), erkeklerin puan ortalamaları ise (X=66.98, SS=7.26) olarak elde edilmiştir.
BÇS-KF’nun alt ölçekleri açısından ise, hem kadınlar hem de erkekler en yüksek puan ortalamalarını Dine Yönelme alt ölçeğinden almışlardır (Kadınlar: X=7.16, SS=1.12 ve Erkekler: X=7.07, SS=1.17). Ardından sırasıyla Planlama (Kadınlar: X=6.66, SS=1.09 ve Erkekler: X=6.67, SS=1.12) ve Araçsal Sosyal Destek Kullanma (Kadınlar: X=6.33, SS=1.31 ve Erkekler: X=6.16, SS=1.37) alt ölçekleri puanları her iki grupta da yüksektir. Bu stratejiler arasında en düşük puan hem kadınlar hem de erkeklerde Madde Kullanımı alt ölçeğine aittir (Kadınlar: X=2.66, SS=1.38 ve Erkekler: X=3.06, SS=1.82).
54
Tablo 5
Yerleşim Biçimine Göre Benlik Yapıları, Başa Çıkma Stratejileri ve Yaşam Doyumu Ölçeğinden Alınan Puan Dağılımları ve ANOVA Sonuçları
Köy İlçe Şehir Büyük Şehir
Değişkenler X SS X SS X SS X SS F p
Özerk Benlik 65,34 8,08 66,32 8,13 66,86 8,09 68,49 7,02 2,828 .038
İlişkisel Benlik 68,07 7,01 66,81 7,07 65,76 7,39 67,45 7,36 1,726 .161
Yaşam Doyumu 24,12 6,21 23,57 6,63 22,45 7,21 24,04 6,55 1,181 .317
Araçsal Sosyal Destek Kullanma 6,36 1,26 6,17 1,31 6,12 1,40 6,41 1,33 1,167 .322
Mizah 4,54 1,57 4,76 1,81 4,93 1,93 4,99 1,81 ,933 .425
Duygulara Odaklanma ve O.K. 5,99 1,62 5,70 1,55 5,93 1,63 5,96 1,54 ,678 .566
Madde Kullanımı 2,48 1,30 2,88 1,68 2,95 1,64 2,83 1,53 1,262 .287
Kabullenme 6,01 1,42 5,85 1,39 5,86 1,41 6,06 1,50 ,588 .623
Diğer Etkinlikleri Bırakma 5,13 1,43 5,36 1,23 5,73 1,33 5,40 1,28 2,718 .044
Dine Yönelme 7,29 1,03 7,06 1,16 7,09 1,11 7,14 1,20 ,584 .619
Yadsıma 3,61 1,45 3,59 1,53 3,72 1,57 3,91 1,65 ,950 .416
Davranışsal O. İlgiyi Kesme 3,46 1,37 3,39 1,57 3,28 1,41 3,53 1,45 ,574 .632
Zihinsel O. İlgiyi Kesme 5,07 1,57 5,05 1,55 5,02 1,64 5,35 1,43 1,136 .334
Kendini Sınırlandırma 5,34 1,45 5,28 1,38 5,11 1,49 5,65 1,24 3,003 .030
Olumlu Yeniden Yorumlama 6,06 1,19 5,97 1,21 5,99 1,25 6,14 1,38 ,407 .748
Duygusal S.D. Kullanma 5,45 1,40 5,43 1,26 5,46 1,61 5,39 1,37 ,083 .969
Yerleşim biçimine göre benlik yapıları, başa çıkma stratejileri ve yaşam doyumunun farklılaşıp farklılaşmadığı ile ilgili analizlere (Tablo 5) bakıldığında sadece benlik yapılarından Özerk Benlik alt ölçeği [F(3,389)=2.828, p<.05], BÇS-KF’nun alt ölçeklerinden Diğer Etkinlikleri Bırakma [F(3,389)=2.718, p<.05] ve Kendini Sınırlandırma [F(3,389)=3.003, p<.05] alt ölçeklerinde farklılık elde edilmiştir. Yaşam doyumu açısından gruplar arasında farklılık bulunmamıştır.
Özerk Benlik açısından elde edilen farklılığın hangi gruplardan kaynaklandığını belirlemek için Tukey testi yapılmış ve köyde yaşayanlar (X=65.34, SS=8.08) ve büyük şehirde yaşayanlar (X=68.49, SS=7.02) arasında fark bulunduğu görülmüştür. Buna göre büyük şehirde yaşayan kimselerin köyde yaşayanlara göre daha özerk eğilimleri olduğu söylenebilir.
Diğer Etkinlikleri Bırakma başa çıkma stratejisi açısından elde edilen farklılığın kitlesini belirlemek için yapılan Tukey testi sonuçlarına göre köyde yaşayanlar (X=5.33, SS=1.43) ile şehirde yaşayan bireyler (X=5.73, SS=1.33) arasında fark bulunmaktadır. Buna göre, algılanan tehdit karşısında şehirde yaşayan bireylerin köyde yaşayanlardan daha fazla strese odaklanıp diğer aktivitelerden uzaklaştığı söylenebilir.
Kendini Sınırlandırma başa çıkma stratejisi açısından elde edilen farklılığın kitlesini belirlemek için yapılan Tukey testi sonuçlarına göre, şehirde yaşayanlar (X=5.11, SS=1.49) ile büyük şehirde yaşayan kimseler (X=5.65, SS=1.24) arasında fark bulunmaktadır. Buna göre, stresle başa çıkmak için büyük şehirde yaşayan kimseler şehirde yaşayanlardan daha fazla bireysel gelişiminin ve ifade edilmesinin engellenmesine eğilim göstermektedirler.
Tablo 5 incelendiğinde köyde yaşayan bireylerin İlişkisel Benlik (X=68.07, SS=7.01) BÇS-KF’nun Duygulara Odaklanma ve Ortaya Koyma (X=5.99, SS=1.62) Dine Yönelme (X=7.29, SS=1.03) alt ölçekleri ve yaşam doyumu (X=24.12, SS=6.21) ölçeğinden aldıkları puan ortalamaları diğer bölgelerde yaşayan bireylerden yüksek bulunmuştur. Ancak gruplar arası fark manidar bulunmamıştır. Buna göre köyde yaşayan kimselerin ilişkisel yönelimleri bireysel ihtiyaçların üzerinde tuttuğu, stres verici durumlar karşısında duygu odaklı başa çıkma stratejilerine daha çok başvurdukları ve yaşamalarını daha olumlu algılama ve değerlendirme eğiliminde oldukları söylenebilir.
İlçede yaşayan bireyler ise sadece Planlama (X=6.75, SS=0.99) alt ölçeğinde diğer grupların ortalamasının üzerine çıkmıştır. Şehirde yaşayan kimselerin BÇS-KF’nin Madde Kullanımı (X=2.95, SS=1.64) ve Duygusal Sosyal Destek Kullanma (X=5.46, SS=1.61) alt ölçekleri ortalamaları diğer gruplardan yüksek çıkmıştır. Büyük şehirde yaşayan kimseler BÇS-KF’nun Araçsal Sosyal Destek Kullanma (X=6.41, SS=1.33), Mizah (X=4.99, SS=1.81), Kabullenme (X=6.06, SS=1.50), Yadsıma (X=3.91, SS=1.65), Davranışsal Olarak İlgiyi Kesme (X=3.53, SS=1.45), Zihinsel Olarak İlgiyi Kesme (X=5.35, SS=1.43) ve Olumlu Yeniden Yorumlama (X=6.14, SS=1.38) alt ölçekleri puan ortalamaları diğer gruplardan yüksek çıkmıştır. Ancak bu farklılıklar gruplar arasında manidar bulunmamıştır.
57
Tablo 6 Öğrenim Görülen Bölüme Göre Benlik Yapıları, Başa Çıkma Stratejileri , Yaşam Doyumu Ölçeğinden Alınan Puan Dağılımları ANOVA Sonuçları
PDR:Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik, SBÖ: Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, TÖ: Türkçe Öğretmenliği Diğer:İngilizce Öğretmenliği, Matematik Öğretmenliği, Resim Öğretmenliği, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, İşletme.
PDR SBÖ TÖ Hukuk Diğer Değişkenler X SS X SS X SS X SS X SS F P Özerk Benlik 67,51 7,22 69,17 7,28 65,40 7,55 62,49 7,18 68,83 7,74 9,590 .000 İlişkisel Benlik 65,43 6,42 68.12 8,01 65,40 7,55 62,49 7,19 66,93 7,77 2,658 .033 Yaşam Doyumu 26,68 4,93 20,99 6,82 23,29 8,08 23,70 4,78 22,87 6,90 8,564 .000 Araçsal SDK 6,71 1,10 6,17 1,34 6,26 1,40 6,02 1,51 6,11 1,27 3,519 .008 Mizah 4,92 1,77 5,13 1,74 4,33 1,71 4,46 1,67 5,15 1,93 3,611 .007 Duygulara OOK 6,28 1,37 5,99 1,69 5,90 1,49 5,52 1,67 5,67 1,60 2,782 .027 Madde Kul. 2,75 1,50 3,10 1,89 2,85 1,54 2,41 1,06 2,87 1,61 1,794 .129 Kabullenme 6,31 1,31 5,95 1,51 5,88 1,27 5,63 1,61 5,87 1,44 2,323 .055 Diğer EB 5,32 1,35 5,72 1,26 5,47 1,43 5,27 1,32 5,33 1,37 1,438 .221 Dine Yönelme 7,15 1,10 7,18 1,08 7,19 1,19 7,14 1,20 7,01 1,16 ,355 .840 Yadsıma 3,68 1,61 4,06 1,61 3,61 1,37 3,49 1,72 3,72 1,50 1,387 .238 Davranışsal OİK 3,78 1,56 3,65 1,47 3,43 1,46 2,87 1,20 3,26 1,41 4,443 .002 Zihinsel OİK 5,29 1,64 5,28 1,45 5,46 1,34 4,59 1,65 5,02 1,50 3,343 .010 Kendini Sın. 5,28 1,33 5,78 1,30 5,32 1,27 5,43 1,41 5,10 1,52 2,615 .035 Olumlu YY 5,99 1,24 6,41 1,10 5,92 1,30 5,79 1,21 6,05 1,39 2,504 .042 Duygusal SDK 5,67 1,39 5,47 1,41 5,28 1,38 5,27 1,46 5,38 1,38 1,068 .372 Planlama 6,76 1,11 6,67 1,10 6,63 1,07 6,57 1,24 6,66 1,04 ,291 .884
Tablo 6 incelendiğinde; öğrenim görülen bölüme göre benlik yapılarının farklılaştığı anlaşılmaktadır. Buna göre Özerk Benlik için [F(1,391)=9.590, p<.001] ve İlişkisel Benlik için [F(1,391)=2.658, p<.05] değerleri elde edilmiştir. Farklılığın hangi gruplar arasında görüldüğünü belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçları Hukuk Fakültesinde öğrenim gören bireyler için, Özerk Benlik alt ölçeğinden aldıkları puanların (X=62.49, SS=7.18) PDR (X=67.51, SS=7.22), SBÖ (X=69.17) ve Diğer bölümlerden (X=68.83, SS=7.74) anlamlı düzeyde farklılaştığını göstermiştir. İlişkisel Benlik alt ölçeği için ise, Hukuk fakültesi öğrencileri (X=62.49, SS=7.19) ile SBÖ öğrencileri (X=68.12, SS=8.01) arasındaki farklılık anlamlı düzeydedir. Öyle görünüyor ki, Hukuk Fakültesi öğrencilerinin hem özerk hem de ilişkisel yönelimleri diğer grupların altındadır. Ayrıca, benlik yapıları alt ölçeklerinden hem Özerk hem de İlişkisel Benlik için en yüksek puanlar SBÖ öğrencilerine aittir (Özerk: X=69.17, SS=7.28 ve İlişkisel: X=68.12, SS=8.01). Buna göre, SBÖ öğrencilerinin bireysel gelişimlerinin yanında ilişkisel ihtiyaçlarını da ön planda tuttukları sonucuna varılabilir.
BÇS-KF alt ölçeklerinden Araçsal Sosyal Destek Kullanma [F(1,391)=3.519, p<.01], Mizah [F(1,391)=3.611, p<.01], Duygulara Odaklanma ve Ortaya Koyma [F(1,391)=2.782, p<.05], Davranışsal Olarak İlgiyi Kesme [F(1,391)=4.443, p<.005], Zihinsel Olarak İlgiyi Kesme [F(1,391)=3.343, p<.05], Kendini Sınırlandırma [F(1,391)=2.615] ve Olumlu Yeniden Yorumlama [F(1,391)=2.504, p<.05] boyutları için gruplar arasındaki farklılık anlamlı düzeydedir.
Araçsal Sosyal Destek Kullanma başa çıkma stratejisi açısından elde edilen farklılığın kitlesini belirlemek için yapılan Tukey testi sonuçlarına göre PDR (X=6.71, SS=1.10) ile Hukuk (X=6.02, SS=1.51) ve Diğer bölümler (X=6.11, SS=1.27) arasında fark bulunmaktadır. Buna göre PDR bölümünde öğrenim gören öğrencilerin Hukuk Fakültesi öğrencileri ile diğer bölümlerde öğrenim gören öğrencilerden daha fazla yönlendirme, yardım ve ilgi arama eğiliminde oldukları söylenebilir.
Mizah başa çıkma stratejisi açısından elde edilen farklılığın kitlesini belirlemek için yapılan Tukey testi sonuçlarına göre TÖ (X=4.33, SS=1.71) ile Diğer bölümler (X=5.15, SS=1.93) arasında fark bulunmaktadır. Buna göre Diğer bölümlerde öğrenim gören öğrenciler başa çıkma stratejisi olarak Mizah kullanmayı TÖ öğrencilerinden daha fazla tercih etmektedirler.
Duygulara Odaklanma ve Ortaya Koyma başa çıkma stratejisi açısından elde edilen farklılığın kitlesini belirlemek için yapılan Tukey testi sonuçlarına göre PDR (X=6.28, SS=1.37) ile Hukuk (X=5.22, SS=1.67) arasında fark bulunmaktadır. Buna göre, PDR bölümü öğrencilerinin Hukuk Fakültesi öğrencilerine göre stres durumuna daha çok odaklandığı ve duygularını açığa vurma eğiliminde olduğu söylenebilir.
Davranışsal Olarak İlgiyi Kesme başa çıkma stratejisi açısından elde edilen farklılığın kitlesini belirlemek için yapılan Tukey testi sonuçlarına göre PDR (X=3.78, SS=1.56) ve SBÖ (X=3.65, SS=1.47) ile Hukuk (X=2.87, SS=1.20) bölümleri arasında fark bulunmaktadır. Buna göre PDR ve SBÖ öğrencilerinin algılanan tehdit karşısında Hukuk Fakültesi öğrencilerine göre, stresle mücadele etme çabalarının azaldığı ve çabalamaktan vazgeçme eğiliminde oldukları söylenebilir.
Zihinsel Olarak İlgiyi Kesme başa çıkma stratejisi açısından elde edilen farklılığın kitlesini belirlemek için yapılan Tukey testi sonuçlarına göre PDR (X=5.59, SS=1.64)