Azerbaycan Milli Güvenlik Belgesi ve Askerî Doktrini

Milli Güvenlik Politikası bir ülkenin ve ülkede yaşayan vatandaşları için nasıl bir güvenlik sağlandığını tarif eden belgedir. Bu belge genel olarak devletin ve vatandaşların ana çıkarlarını belirleyen mevcut ve gelecekte oluşabilecek tehdit ve fırsatları değerlendirmek üzere temel kurallar koymaktadır. Milli Güvenlik Politikası hiyerarşik olarak Askerî Doktrin, Anavatan Güvenlik Stratejisi gibi güvenlik politikalarından üstündür. Bazı ülkeler tek Milli Güvenlik Politikası belgesine sahip iken bir kısmı da belirli konularda birden fazla belgeye sahiptir. Azerbaycan Cumhuriyeti 23 Mayıs 2007‟de yayınlanan “Azerbaycan’ın Milli Güvenlik Konsepti” ve daha sonra 8 Haziran 2010‟da yayınlanan “Azerbaycan’ın Askerî Doktrini” NATO

standartlarında uyum sağlama ve birlikte çalışabilme yönünden Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri‟nin altyapısının, teknik donanımının ve savunma kabiliyetinin geliştirmesi açısından önemli rol oynamaktadır149

. Birbirlerini tamamlayan Azerbaycan‟ın “Askerî Doktrini” ve “Milli Güvenlik Konsepti” bölgede özellikle Ermenistan Devleti açısından büyük önem arz etmektedir. Bu belgeler Azerbaycan‟ın milli güvenlik ve askerî açıdan bölgeye, uluslararası iş birliklerine ve tehdit algısına bakışını ve önceliklerini öğrenmek adına en geçerli ve önemli verileri içermektedir. İncelediğimiz konu açısından oluşturulacak bir birliğin Azerbaycan Devleti açısından neler ifade edebileceğini değerlendirebilmek amacıyla bu belgelere kısaca yer verilecektir.

Azerbaycan Milli Güvenlik Stratejisi Belgesi150

"Azerbaycan Milli Güvenlik Stratejisi Belgesi", Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından 23 Mayıs 2007 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu belge, "Güvenlik Ortamı", "Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Milli

Menfaatleri", "Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Milli Güvenliğine Yönelik Tehditler" ve

"Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Milli Güvenlik Siyasetinin Esasları" olmak üzere 4 bölümden oluşmaktadır.

“Güvenlik Ortamı” başlığı altında Azerbaycan'ın milli güvenlik algılaması

devletin egemenliğinin korunması, toprak bütünlüğü, sınırların değişmezliği, milli menfaatler ile sürdürülebilir kalkınma, milli değerler ve refah gibi unsurlardan oluşmaktadır. Ermenistan'ın saldırgan tutumu, toprak işgallerinin yanı sıra soykırım ve terörizm gibi insanlık dışı suçların işlenmesine, işgal altındaki bölgelerdeki Azerbaycan tarihi ve kültürel varlığının yok edilmesine de sebep olmaktadır. Ermenistan gibi komşuların yol açtığı istikrarsız ortamın yanı sıra uluslararası insan ve uyuşturucu kaçakçılığı, terörizm, yasadışı göç, örgütlü suçlar ve kitle imha silahlarının yayılması gibi tehdit unsurları, “Güvenlik Ortamı” başlığı altında değerlendirilmektedir.

149_{Zaur Şiriyev, "Azerbaycan‟ın Askerî Doktrini Ve Dış Politika Yansımaları", Orta Asya ve}

Kafkasya AraĢtırmaları(OAKA), Cilt:5, No:9, Ankara, 2010, s.132-147.

150_{“National.Security”,www.un.int/azerbaijan/../National_security,(01.02.2015),http://www.mgk.g}

“Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Milli Menfaatleri” başlığı altında ise devletin

bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü korumak, uluslararası sınırların güvenliğini sağlamak, küresel bölgesel güvenlik ve istikrara katkı sağlamak, Serbest piyasa ekonomisi oluşturmak amacıyla yerli ve yabancı yatırımcıları teşvik edecek yasal düzenlemeleri yapmak ve ekonomik istikrarı sağlamak, dünyadaki tüm Azerbaycan Türkleri arasında dayanışma ve milli birlik bilinci oluşturmak, toplumun tarihi ve kültürel mirası ile manevi değerlerini korumak ve toplumun dil, milli bilinç, vatanseverlik ve entelektüel konularda potansiyelini geliştirmek gibi konular yer almaktadır.

“Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Milli Güvenliğine Yönelik Tehditler” başlığı

altında da devletin bağımsızlığını, egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve anayasal düzenini bozmaya yönelik girişimler ve milli güvenlik açısından en önemli konu olan Ermenistan'ın saldırgan-yayılmacı politikalarının yanı sıra bölücülük, etnik, siyasi ve dini radikalizm, terörizm ve kitle imha silahlarının yayılması gibi tüm devletlerin tehdit olarak kabul ettikleri konular yer almaktadır.

“Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Milli Güvenlik Siyasetinin Esasları” olarak Yukarı Karabağ Sorunu‟nun çözümü ve Ermenistan konularının ana belirleyici olduğu dış güvenlik siyaseti esasları içerisinde Avrupa ve Trans-Atlantik kuruluşlarıyla bütünleşmek, uluslararası güvenliğe katkı sağlamak, uluslararası kuruluşlarla iş birliğini geliştirmek, bölgesel ve ikili ilişkiler geliştirmek, bölge ülkeleriyle iş birliği geliştirmek, bölge-dışı ülkelerle iş birliği geliştirmek hedefleri yer almaktadır.

Savunma siyasetinin esaslarında ise temel hedef olarak savunma kabiliyetinin geliştirilmesi ve Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri‟nin geliştirilmesi ön görülmektedir. Aynı zamanda NATO ile ilişkilere önem verilmesi ve ilişkilerin geliştirilmesi diğer hedefler arasında yer almaktadır.

Azerbaycan Cumhuriyeti Askerî Doktrini

Azerbaycan halkının milli lideri Haydar Aliyev tarafından temeli atılmış olan Azerbaycan Cumhuriyeti'nin milli güvenliğinin teminatı, stratejisinin bir parçası olarak, insanın, toplumun ve devletin hukuk ve menfaatlerin iç ve dış askerî ve diğer

tehditlerden korunmasına yönelik askerî güvenlik sisteminin kavramsal temelini belirleyen bir belgedir.

Askerî doktrin, askerî güvenliğe ait tehditlerin zamanında tespiti, analiz edilmesi, değerlendirilmesi, önlenmesi, onlara yeterli direnişin gösterilmesi, devletin, nüfusun ve arazinin savunmaya hazırlanması, etkili askerî güvenlik sisteminin kurulması, savaş ve silahlı çatışmanın önlenmesi, silahlı tecavüzün def edilmesi ile ilgili konulara ilişkin Azerbaycan Cumhuriyeti'nin tutumunun nasıl olacağı konusunda bilgi vermektedir. Bu bilgi sadece Azerbaycan açısından değil bölge ülkeler açısından önem arz etmektedir. Azerbaycan Cumhuriyeti‟nin sinir uçlarını ve milli güvenliğin askerî, askerî-stratejik, askerî-siyasi, ekonomik, kurumsal esaslarını, silahlı kuvvetlerinin bugünkü aşamada ve ileriki vadede temel yapılanma, gelişim ve hazırlık önceliklerini belirlemektedir.

Askerî doktrin farklı ana konularda detaylı açıklamalar yaparak Azerbaycan Cumhuriyeti‟nin güvenlik ortamını, askerî güvenliğinin tehditlerini, savunma politikalarını, askerî güvenliğinin askerî -stratejik temellerini, silahlı kuvvetler ve başka silahlı bileşiklerin görevlerini, askerî yapılanmasındaki gelişme perspektiflerini güvenlik ortamının sürekli değişen dinamikleri dikkate alarak ortaya koymaktadır151

.

2.2. Kazakistan Cumhuriyeti’nin Savunma Gücü, Askerî Gücü ve