Azerbaycan’da 7. Sınıf Tarih Dersi konuları Azerbaycan Tahsil Nazirliyi tarafından tasdik edilerek 2003 yılından itibaren okutulan “Orta Asırlar Tarixi” adılı kitap içerisinde aşağıdaki gibi sırlanmıştır.
I.BÖLÜM: DÜNYA ÜLKELERİ V-IX ASIRLARDA A. Çin, İran ve Kafkas Halkları
1.Çin 2.İran
3.Kafkas Halkları
B.Türk Devletleri
4.Ak Hun İmparatorluğu 5.Batı Hun İmparatorluğu 6.Göktürk İmparatorluğu 7.Uyğur Hakanlığı 8.Hazar Hakanlığı 9.Avar Hakanlığı
C.Hindistan ve Araplar
11.Hindistan
12.Araplar V-VII asırların başında 13.İslam Dininin ortaya çıkışı
D.Batı Avrupa Bizans ve Slav Halkları
14.Batı Avrupa(V-IX asırlar) 15.Bizans
16.Slavlar
II. BÖLÜM: FEODALİZM YAYILIŞI A.Doğu Ülkelerinde Feodalizmin Yayılışı
17.Çin 18.Hindistan 19.Kafkas B.Türk Devletleri 20.Oğuz Devleti 21.Samaniler Devleti 22.Karahanlı Devleti 23.Gazneliler 24.Harezemşahlar Devleti 25.Bulgar Türk Devleti C.Arap Hilafeti
26.Arap Hilafeti ve Arap İşgalleri 27.Arap Hilafetinin parçalanması
D.Batı Avrupada Feodalizmin Yayılışı
28.Frank İmparatorluğunun parçalanması 29.Batı Avrupada yeni devletlerin kurulması
III. BÖLÜM: MEDENİYET A.Doğu Halklarının Medeniyeti
30.Türk Halklarında eğitim ve bilim 31.Türk Halklarının edebiyatı ve mimarisi 32.İslam Medeniyeti.Eğitim ve bilim 33.Edebiyat ve Mimari
34.İran ve Kafkas Medeniyeti 35.Hindistan Medeniyeti 36.Çin Medeniyeti
B.Bizans ve Avrupa Halklarının Medeniyeti
37.Bizans Medeniyeti
38.Avrupa Halklarının medeniyeti
3.6.2. Azerbaycan’da 7.Sınıfta Okutulan Tarih Dersi Konularının İçeriği
Azerbaycan’da 7. sınıfta okutulan Tarih dersi 3 bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler; Dünya Ülkeleri, V-IX Asırlarda Feodalizmin Yayılışı, Medeniyet başlıklarını taşımaktadır. Bu başlıklar altında ele alınan konular ve içeriklerini şu şekilde sıralayabiliriz.
I.BÖLÜM: DÜNYA ÜLKELERİ V – IX ASIRLARDA FEODAL İLİŞKİLERİN ORTAYA ÇIKIŞI
A. Çin, İran ve Kafkas Halkları 1. Çin
1.1-Feodal ilişkilerin ortaya çıkışı ve gelişmesi 1.2.Suy sülalesinin hakimiyete gelmesi
1.3.Çin topraklarının tek bir devlette birleştirilmesi 1.4.Tan sülalesi
1.6.Eski Türkler ve Çin
2. İran
2.1.İran’da Feodal İlişkilerin Ortaya Çıkışı
2.2.Sasani sülalesinin hakimiyeti 2.3.Sasani işgalleri
2.4.Sasani Bizans savaşları 2.5.Kafkasya da Sasani hakimiyeti
2.6.Zerdüştlüğün devlet dini olarak kabul edilmesi
2.7.Mezdek harekatının Sasani imparatorluğunun dağılmasındaki rolü.
3.Kafkas Halkları
3.1.Orta Asırların başlangıcında Kafkasya
3.2.Kafkas şehirlerinin siyasi merkez haline gelmesi 3.3.Kafkasya’nın Bizans ve İran arasında paylaşılması 3.4.Kafkasya’da ilk feodal devletlerin ortaya çıkışı 3.5.Kafkas halkının işgallere karşı direnişi
3.6.Hıristiyanlığın yayılması
B.Türk Devletleri 1.Akhun İmparatorluğu
1.1.Akhun devletinin kurulması ve imparatorluğa dönüşmesi 1.2.İmparatorluğun sınırları
1.3.Sasanilerle savaşlar
1.4.Kuzeydoğu Hindistan’ın fethi
1.5.Akhun devletinin duraklaması ve dağılması
2.Batı Hun imparatorluğu
2.1.Kavimler göçünün başlaması 2.2.Batı Hun devletinin ortaya çıkışı
2.4.Atilla dönemi ıslahatları 2.5.Atilla’nın balkan seferleri 2.6.Romanın fethi
2.7.Hunların batı Avrupa da sosyal ve kültürel hayata etkisi 2.8.Hunların güney Kafkasya’ya yayılması
2.9.Azerbaycan topraklarına Hun akınları
3.Göktürk İmparatorluğu
3.1.Türkler hakkındaki ilk efsaneler 3.2.Türk adını taşıyan ilk devletler 3.3.Bumin Han
3.4.Göktürklerin güney Kafkasya’ya ilerleyişi 3.5.Göktürkler ve Azerbaycan
3.6.Türkler Çin esaretinde 3.7.Kürşad isyanı
3.8.Göktürk devletinin yükselişi 3.9.Bilge Kağan
3.10.Kültigin
3.11.Göktürk imparatorluğunun zayıflaması 3.12.Göktürk Çin ilişkilerinin bozulması 3.13.Göktürk imparatorluğunun çöküşü
4.Uygur Hakanlığı
4.1.Uygurların coğrafyası ve halkı 4.2.Uygur hakanlığının ortaya çıkışı 4.3.Mançurlar ve Araplarla savaşlar 4.4.Uygur Çin ilişkileri
4.5.Uygurların dine bakışı ve Uygur devletinin zayıflamasında dinin etkisi 4.6.Uygur hakanlığının çöküşü
4.7.Uygurlarda tarım,ticaret,mimari
5. Hazar Hakanlığı
5.1.Hazar hakanlığı coğrafyası ve meşguliyetleri
5.2.Doğu Avrupa’nın ilk feodal devleti olan Hazar hakanlığı 5.3.Hazar topraklarının genişlemesi
5.4.Hazar şehirleri,ticaret,tarım 5.5.Bizans-hazar ilişkileri
5.6.Kiev devletlerinin ortaya çıkışında Hazar etkisi 5.7.Hazar Arap savaşları
5.8.Hazarlar ve Azerbaycan
6.Avar Hakanlığı
6.1.Avarların doğu Avrupa’ya ilerleyişi
6.2.Avarların doğu Avrupa’da Türklerle ilişkileri 6.3.Avar hakanlığının ortaya çıkışı ve coğrafyası 6.4.Avar hakanlığının zayıflaması ve çöküşü
7.Güney-Doğu Avrupa’da baylar Türk Devletleri
7.1.Büyük Bulgar hakanlığının ortaya çıkışı ve parçalanması 7.2.Bulgar Türklerinin balkanlara göç etmesi
7.3.Güney doğu Avrupa’da Bulgar Türk devletlerinin ortaya çıkışı ve yükselişi
7.4.Bizansla savaşlar
7.5.Hıristiyanlığın kabul edilmesi 7.6.Bulgar-Slav ilişkileri ve sonuçları
C.Hindistan ve Araplar 1.Hindistan
1.3.Arapların Hint çayı vadisini işgal etmesi 1.4.Küçük beyliklerin ortaya çıkışı
1.5.Hinduizm
1.6.Şehir ve ticaretin gelişmesi
2. V. ve VII asırların başlangıcında Araplar
2.1.Arapların yaşadığı coğrafya 2.2.Arabistan coğrafyası
2.3.Halkın uğraşları 2.4.Bedeviler ve kültürleri
2.5.Arap kabilelerinin birleşmesi ve sebepleri
3. İslam dininin ortaya çıkışı
3.1. Son peygamber Hz. Muhammed 3.2. İslam dininin ortaya çıkışı 3.3. Arap kabilelerinin birleşmesi 3.4. İslam devletinin meydana gelişi
3.5.İslam dininin mukaddes kitabı “KURAN-I KERİM”
D.Batı Avrupa,Bizans ve Slav halkları 1.Batı Avrupa
1.1. Eski Alman kabileleri 1.2. Onların uğraları
1.3. Almanların Roma İmparatorluğu coğrafyasına yerleşmesi 1.4. Frank devletinin ortaya çıkışı
1.5. Kralın kilise ile ittifakı 1.6. Kilise mülklerinin artması 1.7. Büyük Karl
1.8. İtalya ve İspanyada savaşlar 1.9. Büyük Karlın imparatorluğu
1.10 Feodalizm
1.11 Feodalizmin köylüler üzerindeki hakimiyetinin kuvvetlenmesi
2.Bizans
2.1. Bizans’ın büyümesi
2.2. Kostantinapol’un doğu ile batı arasında köprü oluşu 2.3. Justina’nın zamanındaki işgaller
2.4. İmparatorluğun genişlemesi ve onun neticeleri 2.5. Feodalizmin ortaya çıkışı
2.6. Bizans’ın zayıflaması
3. Slavlar
3.1. Slavların coğrafyası
3.2. Slav devletlerinin ortaya çıkışı 3.3. Slavlara komşu devletler 3.4. Slavlar ve Macarlar
3.5. Macarların Avrupa tarihindeki rolü 3.6. Kiev devleti
II. BÖLÜM: FEODALİZMİN YAYILIŞI (IX.-XI. ASIRLAR) A.Doğu ülkelerinde feodalizmin yayılışı
1.Çin
1.1. Derebeylerin devlet topraklarını ele geçirmesi 1.1.Derebeylerin mülklerinin ortaya çıkışı
1.2.Köylü isyanları 1.3.İsyanın sonuçları
1.4.Sun sülalesinin ortaya çıkışı
2. Hindistan
2.3.Hindistan’ın Araplar tarafından işgal edilmesi 2.4. İslam dininin Hindistan’a yayılmasının sebepleri 2.5. Kuzeyde Türk hükümdarlarının akınları
3. Kafkas
3.1. Albanya devleti 3.2. Albanya çarlığı
3.3. Kafkasya da hıristiyanlık 3.4. Arapların Kafkasya da akınları 3.5. Araplar ve Dağıstan
3.6. Kafkasya da İslam dininin yayılması 3.7. Türkler ve Kafkasya
B.) Türk devletleri 1. Oğuz devleti
1.1. “Oğuz anlayışı” 1.2. Oğuz kabile ittifakları 1.3. Oğuz devletinin ortaya çıkışı
1.4. IX..X asırlarda Oğuz devletinin coğrafyası 1.5. Oğuz devletinin iç ve dış siyaseti
1.6. Oğuz akınları
1.7. İslam dininin kabul edilmesi
1.8. Oğuzların merkezi Asya,ön Asya ve doğu Avrupa’ya yerleşmesi 2. Sasaniler Devleti
2.1. Sasaniler
2.2. Arap işgallerine karşı direnişler 2.3. Devletin idaresinde Türklerin rolü 2.4. Devletin coğrafyası
2.6. Sasanilerde mimari,şehirler,tarım,ticaret,ekonomik hayat 2.7. Sasani devletine Türk akınları
2.8. Sasani devletinin çöküşü 2.9. Sasani Azerbaycan ilişkileri 3. Karahanlı Devleti
3.1. Karahanlılar
3.2. Karahanlı devletinin ortaya çıkışı ve yükselişi 3.3. İslam dininin kabulü
3.4. Karahanlılarda mimari,şehirler,tarım,ticaret,ekonomik hayat 3.5. Karahanlı devletinin hakimiyetinin zayıflaması
3.6. Selçuklularla savaşlar 3.7. Karahanlı devletinin çöküşü
4. Gazneliler Devleti
4.1. Gaznelilerin ortaya çıkışı 4.2. Gazneli Sultan Mahmut 4.3. İç siyaseti
4.4. Devletin güçlenmesi ve coğrafyasının genişlemesi 4.5. Hindistan’a akınlar
4.6. Selçuklu-Gazne ilişkileri
5. Harzemşahlar
5.1 Harzem devletinin kuruluşu,coğrafyası
5.2 Harzem devletinin Araplar tarafından işgal edilmesi 5.3 Harzem devletinin topraklarının birleşmesi
5.4 Şehir,ticaret,mimari
5.5 Komşu devletlerle iktisadi,ticari ilişkiler 5.6 1. Harezm sülalesinin çöküşü
6. Bulgar Türk Devleti
6.1. Devletin kuruluşu,coğrafyası,halkı 6.2. Şehir,ticaret,mimari
6.3. İslam dininin kabulü ve sonuçları
6.4. Bulgar Türk devletinin Ruslara karşı direnişi
C. Arap Halifeliği
1. Arap halifeliği ve Arap işgalleri
1.1. VII. ve VIII. yy. Arap işgalleri 1.2. Avrupa’ya akınlar
1.3. Arap halifeliğinin coğrafyası,sınırları,idari şekli 1.4. Halifeliğin coğrafyasında feodalizmin ortaya çıkışı 1.5. Şehirler,mimari,ticaret,vergi sistemi
2. Arap halifeliğinin parçalanması
2.1. Bağdat halifeliği 2.2. Halk isyanları
2.3. Halifeliğin dağılmasında Hurremi hareketinin rolü 2.4 Halifeliğin idaresinde Türklerin rolü
2.5 Halifeliğin zayıflamasının sebepleri 2.6 Arap halifeliğinin parçalanması
D. Batı Avrupa’da Feodalizmin Yayılışı 1. Frank İmparatorluğunun Parçalanması
1.1. Verdan anlaşması
1.2. Büyük kral imparatorluğunun dağılması ve onun sebepleri 1.3. Kral hakimiyetinin zayıflaması
1.4. İç savaşlar
2. Batı Avrupa’da Yeni Devletin Ortaya Çıkışı
2.2. Almanya devleti 2.3. Roma imparatorluğu 2.4. İtalya devletleri
III. BÖLÜM : MEDENİYET A. Doğu Halklarının Medeniyeti 1.Türk halklarının medeniyeti
1.1. V.-XI asırlarda eğitim 1.2. Mektep ve medreseler 1.3. İlk Türk alfabesi
1.4. Orhun Yenisey yazıtları 1.5. Kültiğin yazıtları 1.6. Arap alfabesine geçiş 1.7. Kütüphaneler
1.8. İbn-i Sina ve onun tıp ilmiyle ilgili eserleri
1.9. Biruni ve onun yerin Güneş etrafında dönmesiyle ilgili fikirleri 1.10. Edebiyat
1.11. Halk destanları 1.12. Oğuz Kağan destanı
1.13. Bozkurt,Satuk Buğra Han destanları 1.14. Kutadgu Bilig eseri
1.15. Sanat ve mimari 1.16. Türk sınırlarında kaleler 1.17. Ressamlık 1.18. Tiyatro 1.19. Musiki ve ozanlar 1.20. Uygur şarkıları
1.22. Türklerin dini inançları ve din konusundaki görüşleri 1.23. Gök tanrı dini
1.24. İslam dininin kabul edilişi
1.25. Azerbaycan medeniyetinin ,Türk medeniyetinin bir hissesi olduğu anlatılmıştır
2. İslam Medeniyeti
2.1.İslam medeniyetinin ortaya çıktığı tarihlerde Arabistan’daki durum 2.2. İslam medeniyet anlayışı
2.3. Halifelik ülkelerindeki medeniyetin yükselişinin nedeni 2.4. Medeniyetin ortaya çıkışı ve yükselişinde Azerbaycan’ın rolü 2.5. Halifelikte eğitim,mektep ve medreseler
2.6. Yeni eğitim sisteminin geliştirilmesi 2.7. Tarih,tıp ve ilahiyat ilminin ilerleyişi 2.8. Edebiyat
2.9. Arap edebiyatında altın devir 2.10. Bin bir gece masalları
2.11. Arap dili ve edebiyatının yükselişinde Azerbaycan şairlerinin yeri 2.12. Mimari
2.13. Camiler
2.14. Halifelik ülkelerinde minyatürün zayıf olmasının sebepleri 2.15. İslam medeniyetinin yararları
3. İran ve Kafkas medeniyeti
3.1. İran’da eğitim
3.2. Matematik ve astronomi bilimlerindeki başarılar 3.3. Tıp,tarih ve coğrafya ilimlerinin ilerleyişi 3.4. Edebiyat
3.6. Firdevsi
3.7. Şah-name eseri 3.8. Mimari
3.9. Hattatlık
3.10. İran medeniyetinin yükselişinde Azerbaycan medeniyetinin rolü 3.11. Kafkas
3.12. Gürcistan kilise okulları 3.13. Salnameler
3.14. Mimari 3.15. İkonalar
3.16. Müslüman Türk medeniyeti 3.17. Kitabı Dede Korkut
4. Hindistan Medeniyeti
4.1. Budizm
4.2. Buda’nın hayatından kesitler 4.3. Mimariler
4.4. Tiyatro
4.5. İslam medeniyeti ve Hindistan
5. Çin Medeniyeti 5.1. Eğitim 5.2. Tıp 5.3. Matematik 5.4. Gazete 5.5. İpek kumaşlar 5.6. Musiki
B. Bizans ve Avrupa Halklarının Medeniyeti 1. Bizans Medeniyeti
1.1. Eğitim 1.2. Mimari
1.3. Mukaddes Sofya mabedi 1.4. İkonalar
1.5. Bizans medeniyetinin yararları
2. Avrupa Medeniyeti 2.1. Eğitim 2.2. Kilise okulları 2.3. Kiril alfabesi 2.4. Astronomi 2.5. Matematik bilimleri 2.6. Matbaa
2.7. İslam medeniyeti ve Avrupa
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE VE AZERBAYCAN TARİH KONULARININ
MUHTEVA YÖNÜNDEN KARŞILAŞTIRILMASI
4.1. 6. Sınıf Tarih Konularının Muhteva Yönüyle Karşılaştırılması
İLKÖĞRETİM SOSYAL BİLGİLER 6. SINIF TARİH KONULARI AZERBEYCANDA 6. SINIF TARİH DERSİ KONULARI
ÜNİTE III:TÜRKİYE TARİHİ
A.TÜRKLERİN ANADOLUYU YURT EDİNMESİ. 1.Anadolu’ya Türk akınları
2.Malazgirt meydan savaşı
3.Anadolu’da kurulan ilk Türk devletleri B.ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ 1.Devletin kuruluşu ve yükselişi 2.Anadolu Selçukluları ve Haçlılar 3.Anadolu Selçuklu Devleti’nin dağılışı C.ANADOLU TÜRK BEYLİKLERİ
Ç.ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİNDE TÜRK
DENİZCİLİĞİ
D.ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLERİ DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
1.Devlet yönetimi 2.Din ve inanış
3.Sosyal ve Ekonomik yaşam 4.Yazı,Dil ve Edebiyat 5.Bilim ve Sanat
ÜNİTE IV:MOĞOLLAR VE DİĞER TÜRK DEVLETLERİ
A.MOĞOLLAR B.ALTIN-ORDA DEVLETİ C.TİMUR DEVLETİ Ç.BABÜR DEVLETİ D.AKKOYUNLULAR E.KARAKOYUNLULAR F.KÜLTÜR VE UYGARLIK 1.Devlet yönetimi 2.Din ve İnanış
3.Sosyal ve Ekonomik yaşam 4.Yazı,Dil ve Edebiyat 5.Bilim ve Sanat
ÜNİTE VI:OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULUŞU
A.OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULDUĞU SIRADA ANADOLU VE BALKANLARIN SİYASAL DURUMU
B.OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULUŞU 1.Kayıların Anadolu’ya gelişi ve yerleşmesi 2.Osmanlı Devletinin kuruluşu
3.Balkanlarda ilerleme
4.Anadolu’da Türk siyasal birliğinin kurulması 5.Ankara savaşı ve sonuçları
I.BÖLÜM:İLK ÇAĞ
A.İLK ÇAĞIN KURULUŞU
1.İlk Çağda yaşayan insanlar ve avcılar 2.İlk Çağda tarım ve hayvancılık ve kullanılan araçlar
3.İlk Çağda medeniyet 4.Çağ Hesabı
II.BÖLÜM:ESKİ ÇAĞ
A.ESKİ DOĞU
1.Eski Mısır Devletinin kuruluşu
2.Eski Mısır Devletinin yükselişi ve duraklaması 3.Eski Mısır Medeniyeti 4.Eski Sümerler 5.Babil Padişahlığı 6.Finikya.Asur 7.Urartu 8.İskitler 9.Midya 10.İran 11.Eski Türkler 12.Eski Hunlar
13.Merkezi Asya-Eski Türkistan Devletleri 14.Eski Çin
15.Parfiya ? 16.Eski Hindistan
III.BÖLÜM:ESKİ YUNANİSTAN VE ROMA
A.ESKİ YUNANİSTAN 1.İlk Yunan Devletleri 2.Yunan Şehir Devletleri 3.Yunan-İran Savaşları
4.Yunanistan’da Köleliğin gelişimi 5.Yunanistan Medeniyeti
6.Yunanistan’ın Çöküşü ve Makedonyalı İskender’in devleti
B.ESKİ ROMA
1.Eski Roma Cumhuriyeti’nin kuruluşu 2.Roma İşgalleri ve Roma’da Köleliğin gelişimi 3.Roma İmparatorluğu
4.Roma Medeniyeti
5.Roma İmparatorluğunun duraklaması.Batı Roma İmparatorluğunun çöküşü
4.1.1. 6. Sınıf Ders Kitaplarındaki Tarih Konularının Karşılaştırılması
Türkiye’de 6. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı olarak okutulan “ilköğretim Sosyal Bilgiler 6” adlı kitap 6 ünite halinde hazırlanmıştır. Kitap toplam 168 sayfadan oluşmaktadır. Ayrıca kitapta Vatandaşlık Bilgisi, Coğrafya ve Tarih dersleri birlikte ele alınmıştır. Tarih konularının işlendiği bölümler 53 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın geneline baktığımızda tarih dersinin yaklaşık %47 oranında yer kapladığını görüyoruz.
Kitabın ilk 32 sayfası “Vatandaşlık Bilgisi” bölümünden oluşmakta olup bu da demokratik hayat ünitesi olarak hazırlanmıştır. 35 ve 65. sayfalar arası “Coğrafya ve Dünyamız” ünitesi ile coğrafya konularına ayrılmıştır. 67 ve 83. sayfalar arası “Türkiye tarihi”; 69 ve 99.sayfalar arası “Moğollar ve Diğer Türk devletleri”; 103 ve 142. sayfalar arası “Türkiye’miz”; 151 ve 164. sayfalar arası “Osmanlı Devletini kuruluşu” başlıklı üniteye ayrılmıştır.
İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersi programında tarih konuları Türkiye tarihi ünitesinden başlatılarak Moğollar ve diğer Türk devletleri ünitesi ile devam edilmiş olup,Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ünitesiyle tamamlanmıştır.Buna göre ilköğretim 6.sınıf sosyal bilgiler dersi tarih konularının kronolojik sıralama dikkate alınarak hazırlandığı söylenebilir.
İlköğretim “Sosyal Bilgiler 6” adlı ders kitabının ele aldığı tarih konularını ana hatlarıyla ele alalım;
67 ve 89. sayfalar arasında yer verilen 3. ünite “Türkiye Tarihi” başlığını taşımaktadır. Ünitenin ilk bölümü “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri” başlığı taşımaktadır. Bu başlık altında Anadolu’ya Türk akınları başlığı ile Anadolu’ya ilk Türk akınlarının ne zaman başladığı, bu akınlara bağlı olarak yapılan Pasinler savaşı, Tuğrul Bey ve Alparslan zamanında Anadolu’ya yapılan akınlar anlatılmaktadır. Malazgirt Savaşı ve Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerine de yer verilmiştir. Aynı ünite içerisinde diğer bir başlık Anadolu Selçuklu Devleti adını taşımaktadır. Bu başlık altında da Anadolu Selçuklu Devletinin kuruluşu, devletin yükselişi, Haçlı Seferleri, nedenleri ve Anadolu Selçuklu Devletinin dağılışı ele alınmıştır. Diğer bir başlık Anadolu Türk Beylikleri’dir. Bu bölümde de Anadolu’da kurulan Türk Beylikleri ele alınmıştır.
Diğer alt başlık Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler döneminde Türk denizciliğidir. Bu başlık altında da Türk denizciliğinin gelişmesi ve Anadolu Beylikleri’nin denizcilik faaliyetleri anlatılmıştır.
Son olarak ise Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler döneminde kültür ve uygarlık başlığı ile devlet yönetimi, din ve inanış, sosyal ve ekonomik yapı, yazı dil ve edebiyat, bilim ve sanat anlatılmıştır.
89 ve 99. sayfalar arasında yer verilen Moğollar ve diğer Türk Devletleri adlı ünitenin ilk konusunda Moğollar ele alınarak ortaya çıkışları, kısa zamanda güçlenmelerinden bahsedilip Anadolu’nun Türkleşmesindeki etkileri anlatılmıştır.
Aynı ünitenin ikinci konusu Moğolların yıkılmasından sonra ortaya çıkan Altınorda Devleti’dir. Üçüncü konuda Timur devletlerine yer verilmiş, Timur hakkında kısa bir bilgiye yer verilip, Timur’un kısa zamanda güçlenmesi ve yaptığı fetihler ele alınmıştır. Bu ünitenin sonlarında diğer Türk devletlerine (Babür, Akkoyunlu, Karakoyunlu) yer verilmiştir. Son konuda ise yukarıda belirtilen devletlerin yönetimi, dini inanışı, sosyal ve ekonomik yaşamları, bilim ve sanat hayatları anlatılmıştır.
Kitabın 151 ve 166. sayfaları arasında yer alan son ünitesinde “Osmanlı Devletinin kuruluş aşaması” ele alınmıştır. Ünite kendi içerisinde iki bölüme ayrılmış olup I. bölümde Osmanlı Devletinin kuruluşu sırasında Anadolu ve Balkanlardaki siyasi durum anlatılmıştır. II. bölümde ise Osmanlı Devleti’nin kuruluşu konusu ele alınıp Osmanlı Devletini oluşturan Kayı Boyunun Anadolu’ya yerleşmesi, devletin kuruluşu, Orhan Bey, I. Murat, Yıldırım Bayezid, Çelebi Mehmet, ve II. Murat dönemlerinin siyasal gelişmeleri anlatılmıştır.
Yukarıda ilköğretim “Sosyal Bilgiler 6” adlı kitabın müfredatına baktıktan sonra Azerbaycan’da 6.sınıf ders kitabı olarak okutulan “Qadim Dünya Tarixi 6” adlı kitabın müfredatına bakalım;
Azerbaycan’da 6.sınıf tarih ders kitabı olarak okutulan Qadim Dünya Tarixi 6”adlı kitap üç bölüm halinde hazırlanmıştır. Kitap toplam 258 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın tamamı tarih konularına ayrılmıştır.
I. Bölüm “İptidai Dövr” başlığı ile 6 ve 32. sayfalar arasında yer almaktadır. Bu bölümde en eski insanların meşguliyetleri, bu insanların neyle uğraştığı, dini yaşamları, hayvanların evcilleştirilmesi ve göçebe hayatı anlatılmış olup yine aynı bölümde medeniyete geçişe yer verilmiş ve ilk devletlerin meydana gelmesi ele alınmıştır.
II. Bölüm 33-146. sayfalar arasında yer almaktadır. Bu bölümde Mısır’ın coğrafi yeri, Mısırlıların neyle uğraştığı, Nil nehrinin Mısır için önemine yer verilip, Eski Mısır’ın Afrika’da Nil nehri kıyılarında yerleştiği ve buralarda yaşadıkları anlatılmıştır. Kağıt yapımında kullanılan papirüslerden bahsedilmektedir. Firavunların hayatlarından bahsedilerek, firavunların “güneşin oğlu” oldukları vurgulanmaktadır, yine aynı bölümde Mısır Devletinin yükselişi, Mezopotamya ahalisi, onların meşguliyetleri, dini görüşleri, mimarlık ve zanaatkarlık özelliklerine yer verilmektedir. Bölüm içerisinde bir diğer başlık Babil Padişahlığı’dır. Bu başlıkta ise Babil şehri, Babil Padişahlığı’nın meydana gelmesi, Hammurabi kanunları ve eski Babil medeniyetine yer verilmektedir. Finikya ve Asur başlığı ile de Finikya deniz seyyahları, Finikyalıların şehirleri ve meskenleri anlatılıp Asur işgalleri ve Asur devletinin yıkılışından bahsedilmiştir. Ayrıca Urartu, İskit, Midiya ve İran başlıkları ile bu devletlerin yaşadığı araziler, meşguliyetleri,dini ve sosyal hayatları ele alınmaktadır. Fars ismi ilk olarak Aşşur kitabelerinde geçmekte ve bu ismin buradan alındığı anlatılmaktadır. İlk Fars kabilesinin Ehemiler olduğu ve bu kabilenin kurucusunun Ehenen olduğu belirtilmiştir. Daha sonra fetihler anlatılmış ve tarihi olaylardan bahsedilmiştir.
Yine bölüm içerisinde Eski Türkler başlığı ile taş devri ve tunç devri eserleri, Orta Asya, Sibirya, Kazakistan, Volga, Hazar sahillerinde yaşayan göçebe halklar, bu halkların birleşmesi ve Azerbaycan’ın Eski Türklerin ilk meskenlerinden biri olduğu anlatılmaktadır. Eski Türkleri anlatırken, bunların ilk yerleşim yerinin Orta Asya olduğu ve Türk kelimesinin “güçlü, kuvvetli, çoğalan anlamına geldiği belirtilmiştir. Türklerin hayvancılıkla uğraştığı ve Türklerin göçleri anlatılmıştır.Eski Hunlar ve onların yaşadığı arazi, meşguliyetleri, ilk Hun devletlerinin meydana gelmesi, Büyük Hun devletinin meydana gelmesi, Büyük Hun Devletinin kurulması, Mete Han ve Hun İmparatorluğunun ilerlemesi; son olarak da Hun İmparatorluğunun
parçalanması, dini hayat ve medeniyet konularına yer verilmiştir. Hunların Türk Soyundan geldiği ve ilk Hun devletinin ortaya çıkışından bahsedilmektedir. Büyük Hun imparatorluğunun Teoman( Tuman) Tanhu tarafından kurulduğu Hunların fethi ve daha sonradan duraklaması ve çöküşü anlatılmıştır. Hun imparatorluğunun sınırlarının geniş bir alana yayıldığı anlatılırken şöyle bir cümle kullanılmıştır. “Kuzeyde Sibirya, Güneyde Himalaya Dağları, Doğuda Büyük Okyanus, Batıda Hazar Denizi ve Ural Dağlarına kadar uzanmıştır.” Hun devleti anlatılırken Merkezi Asya ve Eski Türkistan Devletleri başlığı ile bu devletlerin tabiiyeti, halkları, meşguliyetleri, şehirleri, dini hayatları ve Merkezi Asya’da yayılması anlatılmıştır. Çin anlatılırken ilk olarak halkın yaşadığı coğrafyadan ve buralardaki kabilelerden bahsedip bunların kendi aralarında yaptığı savaşlardan bahsedilerek “Sin Şihyandı”nın bu kabileleri yenerek birleştirdiğinden ve Çin devletini meydana getirdiğinden bahsedilmiştir. Çin-Hun savaşlarına yer vererek Çinlilerin Hun Türklerinin akınlarını kesmek için 4.000 km uzunluğunda Çin Seddi’ni yaptığı anlatılmıştır. Çin’deki iç isyanlardan bahsederek son olarak Çin medeniyetine yer verilmiştir.
III. Bölüm 147 ve 258. sayfalar arasında yer almaktadır. Bu bölümde ilk Yunan devletleri, Miken medeniyeti, Yunan şehir devletleri, Yunan-İran muharebeleri, Karadeniz sahillerinde Yunan şehir devletlerinin yer alması, Yunanistan medeniyetinde ilyada ve Odesia destanları, Yunanistan’da dini hayat, mimarlık ve sanat konularına yer verilmiştir.Aynı bölümde Eski Roma İmparatorluğuna yer verilmiş olup,burada ise Eski Roma İmparatorluğunun kurulması, Roma İmparatorluğuna sosyal hayat, kültürel yaşam ele alınmış olup son olarak da Roma İmparatorluğunun çöküşü ve eski Dünya tarihinin sonu ele