Azerbaycan’da Gerçekleştirilen Ekonomik Reformların Önemli Stratejik

Ulusal İnovasyon Sistemi (MIS) süreçlerini harekete geçirmeyi amaçlayan çalışmalar iki gruba ayrılabilir (Smirnova, 2009:12). İlk grup, önemli değişikliklere yol açabilecek bir dizi önlemin geliştirilmesini içerir. Bunların uygulanması, yatırım akışını hızlandırabilecek güçlü ve sıra dışı önlemleri içermektedir. Açıkçası, onları merkezi devlet ekonomisinden piyasa ekonomisine fiyatların serbestleştirilmesiyle karşılaştırmak mümkündür.

İkinci grup, inovasyon geliştirme programının temelini oluşturan bir örgütsel, yasal, ekonomik ve diğer olaylar kompleksinin geliştirilmesini içerir.

46

Bu grupların her biri, ülkenin inovasyon yeteneklerini etkilemektedir. MIS oluşumuna yaklaşım, aşağıdaki temel özelliklerle karakterize edilir (Shaposhnikova, 2008:78):

 İnovasyon ihtiyacının ve unsurlarının yoğun bağlantısını hesaba katarak, inovasyon sürecinin doğrusal olmayan modeline geçiş;

 Ülkenin tarihsel gelişiminin ekonomik ve sosyo-politik ulusal özelliklerinin etkisi altında inovasyon süreçleri geliştiriliyor ve bunun sonucunda CIA sürekli olarak yeni fırsatlara bağlı olarak adapte oluyor ve değişiyor;

 Kurumların ve firmaların örgütlenmesinin yanı sıra kuralların (normlar ve yasalar) tanımlanmasında kurumların daha büyük bir rolü vardır;

 MIS'in ana unsurları daha çok etkileşimin formuna ve yoğunluğuna odaklanır;

 YBS kavramı politika ve tahminlerin geliştirilmesinde kullanılabilecek bir mekanizma olarak kabul edilir.

Yenilikçilik, yenilikçi aktivitenin bilimsel temeli, teorik temelidir. İnovasyon altındaki bilimsel aktivitenin teorik temelleri, bilimsel metodolojinin geliştirilmesi ve geliştirilmesinde ve inovasyonun öngörülmesi ve yaratılması yöntemlerinin yanı sıra inovasyon aktivitesi, uygulama planlaması ve organizasyonu ile ilgili bilimsel aktivitenin yönü olarak anlaşılmaktadır. Modern inovasyon halinin evriminin bir analizi, gelişiminin öngörüsü, birçok temel bilimin temeli olan sorunları ifade etmemizi sağlar. Bu sorunların çözümü, araştırma konusu olarak inovasyonun teorik temelini ve metodolojik temelini geliştirmiştir.

Bu alan yakın zamanda Azerbaycan'da özellikle önem kazanmıştır. Yeniliklerin kullanımı ile ilgili Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı kararlarına dikkat etmek gerekiyor. 15.09.2008 tarih ve 3043 sayılı Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Sanayi ve Enerji Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve Azerbaycan Cumhuriyeti Ulusal Bilimler Akademisi, 2008-2015'te girişimciliğin geliştirilmesi için Devlet Yoksulluğu Azaltma ve Sürdürülebilir Kalkınma Programı'nda onaylanmıştır. Mevcut ve gelişmekte olan endüstrilerde yenilik odaklı teknolojilerin uygulanmasını teşvik etmek görevlendirilmiştir (Mustafayev, 2012:58).

47

Ülkemiz modern bilimsel çevrenin oluşumu ve gelişimi, personel eğitimi ve temel ve uygulamalı araştırma perspektifinin finansmanı konularında büyük bir sorumluluğa sahiptir. İnovasyon süreçlerine yatırım yapmak için yasal gerekçelerle pratik olarak tavizler verilmemesi Azerbaycan'daki durumu daha da ağırlaştırdı. Bu alandaki sorunları gidermek için Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 18 Ocak 2016 tarihli Kararname ile Yatırım Siparişi Belgesi'ni onayladı.

Yatırım Teşvik Belgesi, ülkedeki yatırım ve iş ortamını iyileştirmeyi ve teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu belgenin temel amacı, "2015-2020 için Azerbaycan Cumhuriyeti Sanayi Gelişimi Devlet Programı" doğrultusunda yatırımları teşvik etme mekanizmasını güçlendirmektir. Hükümet, ülkedeki yatırım ve yenilik faaliyetlerinin genişletilmesine, iş ortamının iyileştirilmesine, sınai üretimin arttırılmasına ve petrol dışı sektörün geliştirilmesine büyük önem vermektedir. Bu doğrultuda belirlenen ana hedefler yatırımın arttırılması, girişimcilerin ihracat potansiyelinin arttırılması, yatırım fırsatlarının artırılması, potansiyel ortakların belirlenmesi ve ortak projelerin uygulanmasıdır (Abbasov, 2011:78).

Azerbaycan 2020: Gelecek Çalışması "Kalkınma Kavramı, sürdürülebilir ekonomik kalkınma amacıyla 29 Aralık 2012 tarihli Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kararı ile geliştirilmiş ve onaylanmıştır. Bu konseptsiydi kaydedilir, uzun vadeli sürdürülebilir ekonomik gelişmeyi sağlamak, Bilik iktisadiyatını şekillendirmek, el tutumlu teknoloji, ürün (işler, hizmetler) oluşturulmasını hızlandırmak amacıyla yenilik faaliyetinin genişletilmesi esas yönlerden birini teşkil edecektir. Bu bağlamda, yerel özellikler ve küresel eğilimler dikkate alınarak bilimin gelişimine öncelik verilecek ve ilerici dünya bilimine etkin entegrasyon süreci devam edecektir. Bilimsel altyapı geliştirilecek, bilimin malzeme-teknik temeli geliştirilecek ve bu alanda elektronik bilgi destek sistemleri sağlanacaktır. Aynı zamanda, bilimin finansmanı, gençlerin ve beyin akışının da dahil olduğu bilimsel faaliyetlerde yer alan işçilerin sosyal korunmasını güçlendirecek olan devlet bütçesinin kaynakları ile birlikte diğer kaynakların da katılımıyla teşvik edilecektir. Bilim ve üretim arasındaki ilişki güçlendirilecek ve uygulamalı bilimsel araştırmaların

48

pazarın ihtiyaçları doğrultusunda uygulanması için gerekli mekanizmalar oluşturulacaktır.

Azerbaycan Cumhuriyeti İstatistik Komitesi Azerbaycan’da yenilikçiliği engelleyen temel faktörleri aşağıdaki gibi sıralamıştır (Shaposhnikova, 2008:78):

 Ekonomik faktörler  Para eksikliği

 Devletten yetersiz finansman  Yeni ürünler için düşük talep  Yeniliklerin yüksek değeri  Ekonomik risk

 Yeni ürünlerin karının gecikmesi  Üretim faktörleri

 Düşük riskli inovasyon kapasitesi  Vasıflı işçi eksikliği

 Yeni teknolojiler hakkında bilgi eksikliği

 Yeniliklerin işletmeler tarafından kabul edilmemesi  Satış piyasaları hakkında bilgi eksikliği

 Diğer şirketler ve diğer bilimsel organizasyonlar  Işbirliği için fırsatların eksikliği

 Diğer Faktörler

 Önceki yeniliklerin sonucu olarak yeni ürün eksikliği

 Yenilik faaliyetini düzenleyen ve destekleyen yasal ve normatif yasal belgelerin bulunmaması

 Yenilik sürecinin belirsizliği

 İnovasyon altyapısının geliştirilmesi (aracılık, bilgi, hukuk, bankacılık vb.)

 Teknoloji pazarı geliştirme

Gördüğünüz gibi ülkemiz inovasyon faaliyeti konusunda düşük seviyedeydi. Her şeyden önce, çoğu bilimsel ve teknik kurum ve kuruluşun Cumhuriyetimizde yaratılan yeni ekonomik koşullarda çalışmaya hazır olmadığını not etmek mümkündür. Yüksek seviyede bilimsel çalışma nedeniyle,

49

onları bitmiş bir ürün olarak satışa çıkarmak ve üretimde kullanmak mümkün değildir. Bununla ilgili olarak ülke ekonomisi için tehlikeli olan eğilim- üretilen metaların ve hizmetlerin ülke pazarından sıkıştırılıp çıkarılması, mevcut pazarların kaybedilmesi tehlikesi güçlenmiştir.

Mevcut olan bu duraklamanın önlenmesi için ülkemizin ulusal yenilik stratejisi işlenmelidir ve ona devletin sosyoekonomik ve bilimsel teknik siyasetinin merkezi yönlerinden biri olarak bakılmalıdır. Bu tür bir strateji, ülkenin entelektüel ve üretim potansiyeli ve entelektüel ürün pazarının gelişimi için umutların kapsamlı bir değerlendirmesine dayanan uzun vadeli tahminlere dayanmalıdır.

3.3 Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Sosyoekonomik Gelişiminin Modern Durumu