Kabir Azabı

Semerkandî, Cehmiyye, Kaderiyye ve Mu’tezile mezheplerinin kabir azabının olmadığına yönelik görüşlerine karşı çıkmakta, kabir azabının olduğunu kabul et- mektedir. Semerkandî aklın aciz, zayıf ve yok olma gibi özelliklere sahip olduğunu ifade eder. İnsan aklıyla idrak edilelebilen şeyleri anlar fakat idrak edilemeyen şeyle- ri aklıyla anlayamaz. Akıl bu durumlarda söz sahibi değildir. İdrak edemediğimiz

597 _{Mâturîdî, Te’vilatü’l-Kur’an Tercümesi, XIV/22.} 598 _{Mâturîdî, Te’vilatü’l-Kur’an Tercümesi, I/254.} 599 _{Sâbûnî, Mâturîdiyye Akâidi, s. 110.}

600

şeylerle ilgili vahiy geldiği zaman artık aklın görevi biter. Kabir azabı da aklın idra- kinin dışında bir durumdur.601

Kabir azabının var olduğunu gösteren ayetler bulunmaktadır. Bu ayetlerin olması artık aklın söz sahibi olamayacağına işaret etmektedir. Allah Teâlâ’nın Onla- ra iki kez azap edeceğiz. Sonra büyük bir azaba uğratılacaklar.602

buyurması kabir azabının varlığına işaret etmektedir. Şöyleki ayette söylenen azap bir kere kabirde bir kere de kıyamette olacaktır.603 Bu azabın biri dünyada diğeri ise cehennemde de olabilir. Bazılarına göre ise bu azabın biri ölüm anında diğeri ise kabirdedir. Onların büyük azabı ise cehennemde olacaktır.604

Ebu’l-Leys Mü’min suresi 46. ayetin tefsi- rinde İbn. Mesud’un, “kâfirlerin karakuş gibi bir şeyin içine girer gibi sabah akşam cehenneme sokulacağını” İbn Abbas’ın rivayetine göre ise “kâfirlerin ruhları günde iki defa cehennem ateşine sokulup çıkarılacaktır” sözlerini aktarmaktadır. Kıyamete kadar kâfirlerin ruhları bu şekilde cezalandırılacaktır.605 Onlar kabirde kaldıkları bu süreyi ise uykuda geçirdiklerini düşüneceklerdir.606 Zulmedenler için bunun dışında bir azap daha vardır.607

ayetinde kastedilen azap da kabir azabı olmaktadır.608 Belki vazgeçerler diye onlara büyük azaptan önce kesinlikle küçük azaptan tattıracağız.609 ayeti de kabir azabının varlığına işaret etmektedir. Nitekim Secde 21. ayetteki “aza- bu’l-edna” tabirini tefsirciler kabir azabı olarak tefsir etmekteler.610

Semerkandî, Tenbihu’l-Ğafilin isimli eserinde kabir azabına genişçe yer ver- mektedir. Kabir azabının olduğunu gösteren birçok hadisi delil göstererek kabir aza- bının var olduğunu delillendirmektedir.611

İmam Mâturîdî kabir azabı meselesinde kabir azabını reddedenler ve kabir azabının var olduğunu iddia edenlerin görüşlerini ve dedillerini sunmaktadır. O kabir azabının kesin olarak var olduğunu söylemese de var olduğu yönünde görüşlerini 601 _{Ebu’l-Leys, Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber, s. 19.}

602

Tevbe, 9/101.

603 _{Ebu’l-Leys, Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber, s. 20} 604 _{Ebu’l-Leys, Tefsiru’l-Kur’an, III/119.} 605 _{Ebu’l-Leys, Tefsiru’l-Kur’an, V/341.} 606 Ebu’l-Leys, Tefsiru’l-Kur’an, V/195. 607 _{Tur, 52/47.} 608 _{Ebu’l-Leys, Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber, s. 20.} 609 _{Secde, 32/21.} 610 _{Ebu’l-Leys, Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber, s. 20.} 611 Bkz. Ebu’l-Leys, Tenbihu’l-Ğafilin, ss. 41-52.

beyan etmektedir. 612 O gün Allah sizi çağıracak siz dünyada çok az kaldığınız zannı içinde O’na hamdederek çağrısına uyacaksınız. ayetindeki “(dünyada) çok az kaldı- ğınız zannı içinde” kısmının olması kabir azabının olmadığına dair delil olarak su- nulmaktadır. Ancak bu ayette kabir azabının olmadığına dair değil olduğuna dair delil vardır. Zira insanlar bir bela ve musibetle karşılaştıktan sonra ondan daha kötü- sünü gördüklerinde içinde bulundukları durumu küçümser ve unuturlar. Bunun gibi kıyametin şiddetini gördüklerinde de kabir azabının şiddetini unuturlar.613

Allah, “yeryüzünde kaç yıl kaldınız?” diye sorar. Onlar bir gün veya bir günden daha az kaldık derler. İmam Mâturîdî, Mukatil b. Süleyman’ın buradaki kalmanın kabirde olduğu yönünde görüş beyan ettiğini söylemekte ve kendisi de bu görüşün mümkün olduğunu kabul etmektedir. Buradaki “az bir süre” kalmak kabir azabının yok oldu- ğuna delil olmamaktadır. Kabir azabını görenler, kabirlerde ahirette göreceği azabı görmekteler. Ahirette ise kabir azabından daha şiddetli olan ahiret azabını görünce kabirdeki azabın çok az ve kısa olduğunu söylemeleri mümkündür.614

Veya ahiretin azabını gördüklerinde ve dehşetini hissettiklerinde kabirde gördükleri azap çok hafif gelir ve ahiretin azabının yanında kabir azabını basit görürler.615 Onlar sabah akşam ateşe arz edilecekler. Kıyamet koptuğunda Firavun ve ailesini en şiddetli azabın içi- ne atın! denilecek.616

ayetindeki “ateşe arz” ifadesinin, kıyametten ve cehenneme atılmadan önce olması mümkün olmaktadır.617

“Bu azap onların sabah akşam soku- lacakları ateştir.” mealindeki beyanda da ifade edildiği üzere kabir azabının cehen- nem ateşinin kabir ehline gönderilme azabı, ahiret azabının da bizzat içine girme azabı olması mümkün olmaktadır.618

Paygamber (s.a.s) Sizden biri öldüğünde gide- ceği yer sabah akşam kendisine gösterilir, eğer cennet ehlinden ise cennetten, cehen- nem ehlinden ise cehennemden bir parça gösterilir. Sonra ona kıyamet günü tekrar diriltilip oraya gidinceye kadar senin yerin burasıdır denilir.619

buyurmaktadır. İmam Mâturîdî, peygamberden nakledilen bu hadisin sahih ve sabit olması durumun- 612 _{Mâturidî, Te’vilatü’l-Kur’an Tercümesi, IX/310, XII/113.}

613 _{Mâturidî, Te’vilatü’l-Kur’an Tercümesi, VII/327.} 614

Mâturîdî, Te’vilatü’l-Kur’an Tercümesi, X/95.

615 _{Mâturîdî, Te’vilatü’l-Kur’an Tercümesi, XII/113.} 616 _{Mü’min, 40/46.}

617 _{Mâturîdî, Te’vilatü’l-Kur’an Tercümesi, XIII/68.} 618 _{Mâturîdî, Te’vilatü’l-Kur’an Tercümesi, IX/310.} 619

da bu hadisin kabir azabının varlığına inanmak gerektiğine işaret ettiğini söylemek- tedir.620

Mâturîdiyye’ye göre kabir azabı haktır. Kabir azabını gösteren birçok hadis bulunmaktadır.621

Mü’min kabir azabının hak olduğuna inanmalıdır.622 Kim beni an- maktan yüz çevirirse onun için sıkıntılı bir geçim vardır.623

ayetindeki sıkıntılı bir geçim”den kasıt kabir azabıdır.624 Nitekim peygamber (s.a.s) Kabir ya cennet bahçe- lerinden bir bahçedir ya da cehennem çukurlarından bir çukurdur.625

buyurmaktadır.