3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununda (T.C. Yasalar, 1986) 6353 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Karar-namelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (T.C. Yasalar, 2012) ile ya-pılan değişiklikle eklenen Ek Madde 2 ile 2022 sayılı Kanun gereği verilen yaşlılık ve engelli aylıklarının, kişinin rızası olsa bile haczedilemeyeceği, başkasına devir ve temlik edilemeyeceği, hüküm altına alınmıştır. Yüksek mahkeme de (Yargıtay 12.Hukuk Dairesi, 2102) hem geçmişte hem de güncel kararlarında belirtilen kanuni düzenlemeye uygun kararlar vermiş-tir.
2022 sayılı Kanun gereği bağlanan aylıkların haczi, devri ve temlik edilmesiyle ilgili herhangi bir hüküm anılan kanunda yer almamaktadır.
2022 sayılı Kanunun uygulamasına yönelik yönetmeliğin 18’ inci mad-desinde nafakaya ilişkin haklar saklı kalmak kaydıyla, aylıkların kişinin rızası olsa bile haczedilemeyeceği, başkasına devir ve temlik edilemeye-ceği düzenlenmiştir. 2022 sayılı Kanun gereği bağlanan aylıkların hac-ziyle ilgili herhangi bir hükmün olmaması da dikkate alınarak, 3294 sa-yılı Kanunla 2022 sasa-yılı Kanun uygulamasına yönelik hükümler birlikte değerlendirildiğinde; yönetmelikte yer alan “nafakaya ilişkin haklar saklı kalmak kaydıyla” ifadesinin anılan kanun hükmüne açıkça aykırı olduğu görülecektir. Kanunda kesin bir şekilde sınırlanmış ve açıkça belirtilmiş bir konuda, yönetmelik düzenlemesiyle kişilerin aleyhine bir hususun (nafa-ka borçlarında haciz konulabileceği gibi bir istisnai durum) düzenlenme-sinin hukuki olmayacağı açıktır. Bu yasal düzenlemeler ve yargı kararları ışığında, düşüncemize göre 2022 sayılı Kanun gereği engelliliğe ilişkin bağlanan aylıkların nafaka borçları dahil herhangi bir nedene dayalı olarak haczi, devri ve temliki mümkün değildir.
Yasal düzenlemelerde 2022 sayılı Kanun gereği engelliliğe ilişkin
bağ-lanan aylıkların hiçbir istisna getirilmeksizin haciz edilemeyeceği, devir ve temlik edilemeyeceği hüküm altına alınmış olmakla birlikte, uygulama-da bu yasağın zaman zaman kabul görmediği gözlenmektedir. Daha açık bir ifadeyle, bankaların, alacaklı kişilerin icra müdürlüklerine başvurmak suretiyle 2022 sayılı Kanun gereği aylık veya fark aylık ödemekle kurum ve kuruluşlara yazı göndererek kişilere ödenecek aylıkların üzerine haciz koymak istedikleri görülmektedir. Bu durumlarda, ilgili kurum ve kuru-luşların kanunun emredici hükmünden hareketle haciz talebini reddetmesi gerekmektedir. Ancak, haciz talebinin reddedilmeyip uygulanması halin-de, aylık almakta olan kişilerin ilgili kurum ve kuruluşlar nezdinde derhal itirazda bulunması gerekmektedir. Yapılacak itiraza istinaden, ilgili kurum ve kuruluşların haczi derhal kaldırması gerekmektedir. Yine, kanunun açık hükmüne aykırı hareket eden kişiler hakkında idari ve adli yönden gerekli işlemlerin yapılması için ilgili kurum ve kuruluşlar ile adli merciler nez-dinde şikayette bulunulabilir.
8. SONUÇ:
2022 sayılı Kanun kapsamında, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan engelli ve engelli yakınlarına; engelli aylığı (18 yaşından büyük, %40 -
%69 engelli olanlar), bakıma muhtaç engelli aylığı (18 yaşından büyük,
%70 ve üzeri engelli olanlar) ve engelli yakını aylığı (18 yaşından küçük yakını olanlar) olmak üzere üç türlü aylık alma hakkı tanınmıştır. Sözko-nusu kanun kapsamında sosyal güvenceye sahip olmak için gerekli olan şartlar ise; belirli bir yaşta olmak, belirlenen engellilik oranında engelli ol-mak ve anılan kanuna göre belirlenen muhtaçlık sınırı altında gelire sahip olmak şeklinde özetlenebilir.
2022 sayılı Kanun uygulamasıyla herhangi bir şekilde prim ödeme şar-tına bağlı olmaksızın engelli ve engelli yakınlarına bağlanan aylıklar, sos-yal devlet ilkesinin bir gereği olarak yapılmaktadır. Prim ödeme koşuluna dayanmayan bu aylıklar, engelli ve engelli yakınlarının asgari düzeyde ya-şamlarını sağlamaya yönelik olup, sosyal yardım esasına dayanmaktadır.
Bir başka deyişle, engelliler herhangi bir prim ödeme ya da sigortalı olma şartına bağlı olmaksızın Devlet tarafından sosyal güvenlik kapsamına alın-mışlardır.
Yeterli olmamakla birlikte, özellikle yapılan son düzenlemelerle muh-taçlık sınırının asgari ücrete dayalı hale getirilmesi; hem aylıkların bir
mik-tar artışını hem de 2022 sayılı Kanunun uygulama alanının genişlemesini sağlamıştır. Yine, 2022 sayılı Kanuna göre bağlanacak aylıkların en temel şartlarından olan muhtaçlığın tespitine yönelik yöntem değişikliğine gidi-lerek, hane gelirinin yanı sıra harcamalarda göz önünde bulundurulmaya başlanılmıştır. Muhtaçlığın belirlenmesinde, harcamaların dikkate alınma-sı gerekli olmakla birlikte, nesnel bir tespit için harcamaların kaynağının da sosyal inceleme sırasında uzmanlarca tespit edilmesinin zorunluluk ol-duğu değerlendirilmektedir.
KAYNAKÇA
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (06.11.2010) 65 Yaşını Doldur-muş Muhtaç, Güçsüz Ve Kimsesiz Türk Vatandaşları İle Engelli Ve Muhtaç Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Yönetme-lik. Ankara: Resmi Gazete (27751 sayılı)
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2012), B.02.1.SYD.0.73.00.
00.010.06.01-591 (2012/07) sayılı Genelgesi. Ankara: Aile ve Sosyal Po-litikalar Bakanlığı
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2013). 2022 Yaşlı ve Engelli Ay-lıkları Kılavuzu. Ankara: Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (30.03.2013) Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hak-kında Yönetmelik. Ankara: Resmi Gazete (28603 sayılı)
Başbakanlık Özürlüler İdaresi (2010). Engelliler Kanunu ve İlgili Mevzuat. Ankara: Başbakanlık Özürlüler İdaresi Yayınları
Bilgin, Hüseyin (2012). “Üçüncü Yargı Paketinde İdari Yargıda Yargı-lamanın Hızlandırılmasına İlişkin Getirilen Yenilikler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 103 (2012): 320-324
Camkurt, Mehmet Zülfi (2010). “2022 Sayılı Kanun Uygulamasında Aylık Bağlamada Usul ve Esaslar”, Mali Çözüm 101 (2010) : 247-268
Dünya Sağlık Örgütü (WHO)(2011). Dünya Engellilik Raporu Yöne-tici Özeti Cenevre:
Erdurgan Erbil, Fatma (2010). Türkiye’de Engelli Yoksulluğu ve Mü-cadele Politikalarının Değerlendirilmesi: Ankara-Keçiören Örneği.
Ankara: Başbakanlık Engelliler İdaresi Başkanlığı Yayını
İçli Turhan (2013). “Engellilerin 2022 Sendromu”, 20.08.2013 tarihin-de http://www.altinokta.org.tr/yazarlar.php veri tabanından erişildi.
Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı (03.07.2009) 2022 sayılı Kanun Kapsamında Aylık Alan Özürlülere Sağlık Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Hastanelerin Belirlenmesi ile Sağlık Raporlarının Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Ankara: Resmi Gazete (27277 sayılı)
T.C. Yasalar (05.07.2012). 6352 sayılı Yargı Hizmetlerinin Etkin-leştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Basın Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesi Hakkında Kanun. Ankara: Resmi Gazete (28344 sayılı)
T.C. Yasalar (08.12.2011). 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu. Ankara:
Resmi Gazete (24607 sayılı)
T.C. Yasalar (10.07.1976). 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkın-da Kanun. Ankara: Resmi Gazete (15642 sayılı)
T.C. Yasalar (12.06.2009). 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu.
Ankara: Resmi Gazete (27256 sayılı)
T.C. Yasalar (12.07.2012) 6353 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hük-münde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Ankara:
Resmi Gazete (28351 sayılı)
T.C. Yasalar (14.06.1986). 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Daya-nışmayı Teşvik Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (19134 sayılı)
T.C. Yasalar (20.01.1982). 2577 sayılı İdari Yargılama Usul Kanunu.
Ankara: Resmi Gazete (17580 sayılı)
Türkiye Engelliler Araştırması Temel Göstergeleri 07.12.2012 tarihin-de http://www.ozida.gov.tr/arastirma/oztemelgosterge.htm veri taba-nından erişildi.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) (1983). 159 sayılı Engellilerin Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Sözleşmesi.
Yargıtay 10. Hukuk Dairesi (22.03.2010). E.2009/17926, K.2010/3967 sayılı kararı. Ankara: Yargıtay 10.Hukuk Dairesi.
Yargıtay 10. Hukuk Dairesi (30.04.2012). E.2011/3308, K.2012/7625 sayılı kararı. Ankara: Yargıtay 10.Hukuk Dairesi.
Yargıtay 10.Hukuk Dairesi (05.05.2011). E.2010/16468, K.2011/6782 sayılı kararı. Ankara: Yargıtay 10.Hukuk Dairesi.
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi (22.11.2012). E.2012/16683, K.2012/34378 sayılı kararı. Ankara: Yargıtay 12.Hukuk Dairesi.
Yargıtay 21.Hukuk Dairesi (08.04.2010) E.2009/5964, K.2010/4051 sayılı kararı. Ankara: Yargıtay 21.Hukuk Dairesi.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu (18.03.2003). E.2003/6-20, K.2003/41 sa-yılı kararı. Ankara: Yargıtay Ceza Genel Kurulu.