Avukatın Hapis Hakkı

Hapis hakkı, alacaklının kendisine bir edimde bulunmadıkça elindeki şeyi borçluya vermeme hakkı olarak tanımlanmaktadır¹²⁶. Güner’ e göre de; “Yasal şartların gerçekleşmesi durumunda, alacaklıya zilyetliğinde bulunan ve geri vermesi gerekli olan borçluya ait taşınır mal ve kıymetli. evrakı geri vermeyerek alacağının güvencesi olarak alıkoyma. ve paraya çevirme gücü veren ayni bir haktır”¹²⁷.

Hapis hakkı, TMK m. 950’de düzenlenmiştir. Bu hükme göre; “Alacaklı, borçluya ait olup onun rızasıyla zilyedi bulunduğu taşınırı veya kıymetli evrakı, borcun muaccel olması. ve niteliği itibarıyla bu eşyanın alacak ile bağlantısı bulunması halinde, borç ödeninceye kadar hapsedebilir.

Zilyetlik ve alacak ticari ilişkiden doğmuşsa, tacirler arasında bu bağlantı varsayılır. Alacaklı, borçluya ait olmayan taşınırlar. üzerinde de zilyetliğin. iyi niyetle kazanılmasının korunduğu ölçüde hapis hakkına sahip olur.”

125 AYDIN, s.47.

126 YILMAZ Ejder, Hukuk Sözlüğü, Ankara 2003, s.258.

127 GÜNER, s. 349.

Bu hüküm uyarınca hapis hakkı, yasada öngörülen hallerin gerçekleşmesi ile beraber zilyetliğinde bulunan ve iade etmekle yükümlü olduğu parayı ve kıymetli evrakı alıkoyma hakkıdır.

Avukatlık Kanununun 166. maddesi avukatlar için hapis hakkı tanımıştır. Bu hükme göre, “Avukat, müvekkili tarafından verilen. veya onun namına aldığı malları, parayı ve diğer her türlü kıymetleri, avukatlık ücreti ve giderin ödenmesine kadar, kendi alacağı nispetinde. elinde tutabilir.” 166. Madde sadece taşınır eşyadan bahsetmemiş, mallar ve her türlü kıymet ibaresini kullanmak suretiyle avukata bir hak tanımıştır. Ancak unutulmamalıdır ki avukat tarafından hapis hakkı kullanılmadan önce tahsil edilen paralar ile müvekkilin alacağının tahsili ile ilgili borçludan aldığı her türlü kıymetleri iş sahibine bildirmekle yükümlüdür. Aksi takdirde TMK m. 2 kapsamında dürüstlük kuralına aykırı olarak ve Avukatlık Kanunu kapsamında özen ilkesinden bahsedilemeyecektir. Yargıtay’ın da bu doğrultuda kararları vardır¹²⁸.

128“Davacı, davalının 12.10.2000 Tarihinde aldığı vekaleti ile dava dışı İstanbul Büyükşehir Belediyesi aleyhine. kamulaştırmasız el atma nedeni ile tazminat davasını açıp sonuçlandırdığını, icra takibi yapılmasına da yetki verildiğini, aralarında yapılan sözlü anlaşma ile %15 oranında vekâlet ücretinin ödenmesinin kararlaştırıldığını, tahsilat aşamasına gelindiğinde de haksız olarak azledildiğini ileri sürerek, hapis hakkını kullanarak. yedinde tuttuğu 22.422 YTL. nin mahsubu ile bakiye 101.034 YTL vekalet ücretinin faizi ile ödetilmesine karar. verilmesi istemiştir.

Davalı, davacının icra dosyasından paraları tahsil edip kendisine hiçbir haber vermediğini, haricen öğrenip davacıya bildirdiğinde de sadece bir kısmını iade ettiğini, güvenini sarstığından vekâletten haklı olarak azlettiğini, tarifeye göre elden fazlası ile ücretinin ödendiğini savunarak davanın reddini dilemiştir.

Mahkemece, 30.124 YTL’nin temerrüt tarihinden yasal faizi ile davalıdan tahsiline karar verilmiş;

hüküm, davacı ve davalı tarafından temyiz edilmiştir.

1) Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle yasaya uygun gerektirici nedenlere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmasına göre, davacının tüm davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan diğer temyiz itirazlarının reddi gerekir.

2) Davacı avukatın, davalıdan 12.10.2000 tarihinde aldığı vekâlet ile adına kamulaştırmasız el atma nedeni ile tazminat davası açıp vekâlet ile adına kamulaştırmasız el atma nedeni ile tazminat davası açıp takip ettiği, bu davanın kısmen kabulüne karar verilip, 9.4.2007 tarihinde kesinleştiği, davacı avukatın bu ilamı icraya koyarak dosyaya yatırılan tahsilatlardan 20.2.2007 tarihinde 86.381 YTL, 9.3.2007 tarihinde 13.972. YTL. yi aldığı ve 15.3.2007 tarihinde davacının vekillikten azledilmesinden sonra 29.3.2007 tarihinde davalıya 44.889 YTL göndererek bakiyesini hapis hakkını kullanarak yedinde tuttuğunu bildirdiği, dosyadaki bilgi ve belgelerde tüm dosya ve kapsamından anlaşılmaktadır.

Mahkemece azlin haklı olmadığı kabul edilerek Avukatlık Kanunu’nun 164/4 maddesi gereğince %10 oranında vekâlet ücretini talebe hakkı olduğu kabul edilerek hüküm verilmiştir.

Vekil, Borçlar Kanunu’nun 392. maddesi hükmüne göre yaptığı iş sırasında vekil eden adına tahsil ettiği paraları zimmetinde tutmadan müvekkiline intikal ettirmek, vekil edenin adına veya yararına yaptığı tüm işlerin hesabını müvekkiline vermek zorundadır. Davacı avukatın, icra dosyasından. tahsil ettiği paraların miktarı hakkında davalı müvekkiline makul sürede bilgi ve hesap vermediği gibi, eksik olarak ödeme yaptığı gözetildiğinde, davalının gerçek tahsilat miktarını icra dosyasından öğrenmesi üzerine davacı avukatı 15.03.2007 tarihinde azil etmesinin haklı nedene dayandığının kabulü gerekir.

Avukatlık Kanunu’nun 174/2 maddesi hükmüne göre avukat kusur veya ihmali nedeniyle azil edilmiş yani azil haklı ise ücretinin ödenmesi gerekmez. Taraflar arasında yazılı sözleşme bulunmayan hallerde vekâlet ücreti üstlenilen işin sonuçlanması ile muaccel olur. Somut. olayımızda davalı avukat haklı olarak azil edildiğine göre, tam ücret talep etme hakkına sahip olmayıp, ancak bitirdiği işlerden dolayı.

Ancak kanaatimizce avukatlar adına çıkartılan vekâletnamelerde ahzu kabz yetkisi verilmediği durumlar avukatın tahsil ettiği parayı uhdesine alma yetkisi olmadığından hapis hakkını kullanması mümkün olmayacaktır.

Avukat hapis hakkını sadece ücret alacağı ve yaptığı giderler nispetinde kullanabilir. Müvekkil adına tahsil etmiş olduğu alacak veya değerlerden, ücret ya da masraf alacağından daha çok bir miktar hakkında hapis hakkı adı altında elinde bulundurması, yasalara uygun olmadığı gibi avukatlık meslek kuralları ile de bağdaşmamaktadır. Hapis hakkı kullanan veya kullanacak olan avukatın, müvekkilinin hesabına tahsil ettiği alacaklarını derhal gecikmeksizin iş sahibine söylemesi yahut bildirmesi, akabinde yapılacak hesaplamadan sonra alacağı vekalet ücret ve masraf oranında hapis hakkını kullanması gerekmektedir. Nitekim Yargıtay’ında bu konuda kararları mevcuttur¹²⁹.

Ayrıca her ne kadar HMK m. 330 uyarınca, vekil ile takip edilen davalarda.

mahkemelerce, kanuna göre takdir olunacak vekalet ücreti, taraf lehine ödenmesine hükmedilse de dava sonunda, Avukatlık Kanunu. m. 164/IV gereği karar sonucunda avukatlık asgari ücret tarifesine göre karşı tarafa yüklenecek vekalet ücreti avukata ait olduğundan esasında hapis hakkının vekalet ücreti dışındaki mal ile kıymetler olması gerektiği ve tarife kapsamında karşı tarafa yükletilecek vekalet ücreti dışındaki ücretler bakımından anlam ifade ettiği açıktır¹³⁰.

Kanaatimize göre bu görüşe katılmak mümkün değildir. Çünkü. yukarıda sadece dava sonunda avukat ile temsil edilen davalarda kaybedene yükletilecek olan yargılama gideri karşı taraf vekalet ücretinden bahsedilmektedir. Dava sonucunda avukatın vekâlet ücretine hak kazanması akabinde haklı nedenle azledilmesi durumlarında karşı taraf vekalet ücretinin tahsili için herhangi bir yetkisi olamadığında tek başına bu tutarın tahsili için icra yoluna başvuramayacaktır. Bu bakımdan öncelikle bu tutarında hapis hakkına dâhil edilmesi gerekmektedir.

hak ve nefasete göre ücret isteyebileceği gözetilerek. sonucuna uygun bir karar verilmesi gerekirken yanlış değerlendirme ile yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir.”

Yargıtay 13. H.D. 28.12.2009T. 2009/5688 E. 2009/15479 sayılı K. için bkz.

http://www.kazanci.com/kho2/ibb/files/dsp.php?fn=13hd-2009.-5688.htm.&kw=`2009/5688`+#fm Erişim tarihi: 28.08.2018

129 Yargıtay 13 HD. 24.05.2017T. 2015/19231E. 2017/6255 sayılı K. için bkz.

http://www.kazanci.com/kho2/ibb/files/dsp.php?fn=13hd-2015-19231.htm&kw=`2017/6255`#fm Erişim tarihi: 15.01.2019

130 Ayrıntılı açıklamalar için bkz. PAPAKÇI, s. 107.