Avrupa Konseyi Tarafından Kabul Edilen Sözleşme, Bildirge ve

Demokrasi, insan hakları, demokratik vatandaşlık, demokratik eğitim ölçütleri açısından AK ve organları tarafından kabul edilen sözleşme, bildirge ve kararlar taranmıştır. Bu belgelerden ilki 1978 yılında “İnsan Haklarının Öğretimine Dair Karar” Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi (AKBK) tarafından kabul edildi; kararda tüm düzeylerdeki eğitim programlarında, temel özgürlükler ve insan hakları

öğretimine üye devletlerin yer vermeleri önerisinde bulunulmuştur (CMCE, 1978). 1981 yılında AKBK tarafından “HoşgörüsüzlüğeKarşı’’yayımlanan bildirge de ise tüm eğitim düzeylerinde başkalarının kültürlerine, niteliklerine saygının, etkin bir anlayışın oluşumunu özendirme” kararı, insan hakları eğitimine ek olarak

açıklanmıştır (CMCE, 1981).

Yine1982 yılında AKBK tarafından yayımlanan “İfade ve Bilgi Özgürlüğüne’’ İlişkin bildirgede eğitim-öğretimi, ifade ve bilgi özgürlüğünün etkili şekilde geliştirilmesi uygulanmasında, üye devletlerin yararlanacakları araçlar olarak tanımlanmıştır (CMCE, 1982).

Bir diğer belge“Okullarda İnsan Hakları Öğretim ve Öğrenimine’’ İlişkin1985 yılında AKBK tarafından yayımlanan öneri kararıdır. İlk defa bu kararda demokratik ortamdan söz edilmekte; demokratik ortamın demokrasi eğitiminin temel ögesi olduğu vurgusu bağlamından önem taşımaktadır. Ayrıca öğretmenlerin insan hakları konusunda eğitilmesine, insan haklarıyla ilgili becerilerin öğretimine, öğrencilerin tüm başarılarının (akademik, sporla ilgili, müzikal) değer görmesine, okul-toplum- aile ilişkilerine yönelik önerilere de yer verilmiştir (CMCE, 1985).

1997 yılında Konsey tarafından alınan “İnsan Hakları Eğitimine Dair Tavsiye Kararı”nda ise insan hakları eğiminin tüm okul programlarına eklenmesi, eğitim programlarının farklı kültürlerin bir arada yaşamasını destekleyecek biçimde düzenlenmesi önerisinde bulunulmuştur (PACE, 1997).

1999 yılına gelindiğinde ise“demokratik vatandaşlık” kavramını AK’nın belgelerinde kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Bakanlar Komitesi, demokratik vatandaşlık eğitiminin tüm eğitim, mesleki eğitim, kültür ve gençlik politikalarının ve uygulamalarının temel bir unsuru haline getirilmesi için “Vatandaşlık Hakları ve Sorumluluklarına Dayalı Demokratik Vatandaşlık Eğitimine Dair Bildirge ve Program” aracılığıyla üye devletlere çağrıda bulunmuştur (CMCE, 1999).

2002 yılında ise, demokratik toplum idealini gerçekleştirmenin temel unsuru olarak demokratik vatandaşlık eğitimini öngördüğü, AKBK yayımlamış olan “Demokratik Vatandaşlık Eğitimi’’ tavsiye kararından anlaşılmaktadır.

Tavsiye kararında demokratik vatandaşlık eğitiminin, reform ve eğitim politikalarının uygulanmasının merkezinde yer alması tüm eğitim etkinliklerini kapsaması gerektiği; tüm eğitim sisteminin düzenlenmesi ve yönetimi, ayrıca program ve öğretim metotları açısından yenileşme etmeni olduğu belirtilmişti. Kararda, demokratik vatandaşlık eğitiminde öğretmenlerin eğitimi ile ilgili önerilere yer verilmiştir. Öğretmenlerin yeterliliklerinin geliştirilmesi için, demokratik vatandaşlık eğitiminin metotları, hedefleri ve ilkeleriyle ilgili tüm disiplinler ve branşlardaki öğretmenlerin mesleki formasyon ve hizmet içi eğitimlerinde, bilinç arttırıcı etkinliklere yer verilmesinin uygun olacağı belirtilmiştir (CMCE, 2002). Bir diğer tavsiye kararı da AK tarafından 2008 yılında alınan “Öğretmenlerin Eğitilmesi Yoluyla Demokrasi ve İnsan Hakları Kültürünün Yaygınlaştırılması Tavsiye Kararı”dır. Bu karara göre ilk ve ortaöğretim politikalarının genel amacı, çocukların demokratik bir toplumda sürdürecekleri bir yaşama hazırlanması olarak tanınmalıdır.Bu kararda da sınıf ortamında demokrasi ve insan hakları kültürünün geliştirilmesi için gerek duyulan yeterliliklerin, tüm alan öğretmenlerinin eğitiminde takip edilen öğretim programlarına dahil edilmesine yönelik, 2002 yılında alınan “Demokratik Vatandaşlık Eğitimi Tavsiye Kararı”yla paralel karar açıklanmıştır (Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, 2008).

2011 yılında AKBK tarafından yayımlanan “Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Bildirgesi” Son belgedir. Bu bildirgede, demokratik vatandaşlık ve insan hakları kavramları ilk defa beraber kullanılmış, iki kavram arasındaki fark:’’insan hakları eğitimi, insan hak ve özgürlüklerinin geniş kapsamlı tüm yanlarıyla ilgilenir ; demokratik vatandaşlık için eğitim esas olarak toplumun kültürel, siyasi, ekonomik, sosyal, yasal ve yurttaşlıkla ilgili demokratik hak ve sorumluluklarına, etkin katılımı üzerinde odaklanır’’biçiminde tanımlanmıştır. Ayrıca örgün eğitimin tüm düzey ve kademelerinde demokratik vatandaşlık ve insan hakları eğitimini müfredata dâhil etmeleri; demokratik ve insan hakları değer ve ilkelerini öğretim ve öğrenim uygulamalarında izlemeleri gerektiği söylenmiştir(AKBK, 2011).

Avrupa Komisyonu belgeleri değerlendirildiğinde, eğitim politikaları ve uygulamalar açısından demokrasi, demokratik vatandaşlık, insan hakları eğitiminin ele aldığı görülmektedir. İnsan hakları, demokratik vatandaşlık eğitim ve öğretiminin nasıl olması gerektiği, kazandırılacak becerilerin neler olduğu, demokratik vatandaşlık ve insan hakları eğitiminin ilişkisi; öğretmenlere kazandırılacak yeterlilik ayrıntılı açıklanmıştır. Eğitim çevresinin, insan hakları ve demokratik vatandaşlık eğitiminde, insan haklarına ve demokrasiye duyarlı olması gerektiği vurgulanmıştır.

Demokratik eğitim çevresinin, insan hakları ve demokratik vatandaşlıkla ilgili değer, tutum, becerilerin kazandırılması için gerekli olduğu sonucu çıkarılabilir “Okulda insan hakları” ve “okulda demokrasi” uygulamalarına yer verilerek, insan hakları ve demokratik vatandaşlık eğitiminin hedeflerine ulaşılabilir. Ayrıca okul ikliminin ve eğitim-öğretim, yönetim süreçlerinin hedeflere ulaşabilmesi için demokrasi ve insan haklarının ilke ve değerlerinin temel alınması gerekmektedir. Dolayısıyla demokratik bir eğitim çevresinde, insan hakları, demokrasi ve demokratik vatandaşlık eğitiminin, kazandırmak istediği değer, tutum, beceriler ve hedeflerin, gerçekleştirilebileceği söylenebilir.

İnsan hakları, demokrasi, demokratik yurttaşlık eğitimi ile ilişkin Birleşmiş Milletler, UNESCO, Avrupa Konseyi tarafından yapılan toplantılar alınan kararlar ve bildirgeler incelendikten sonra; bildirge ve kararlar doğrultusun hazırlanan Türk milli Eğitim ve mevzuatının incelenmesine geçebiliriz; çünkü mevzuat eğitim sisteminin temelini oluşturmaktadır: