Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi’nin karar organıdır. Üye devletlerin dışişleri bakanı ya da Strasbourg’daki daimi temsilcilerden oluşur. Avrupa toplumlarını karşılaştığı sorunlar karşısındaki ulusal yaklaşımlarının eşit koşullar altında tartışıldığı hükümetler organı olmasının yanında; bu sorunlara tüm Avrupa’yı kapsayan cevapların formüle edildiği kolektif bir formdur. Parlamenterler meclisi ile
148Zerrin Toprak, Hikmet Yavaş, Mustafa Görün Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi
Anlaşmalarında Avrupa Konseyi, Birleşik Yayınları, İzmir 2004, s.2.
beraber bakanlar komitesi Konseyin temel değerlerinin koruyucusu olarak üye devletlerin yükümlülüklerine uyumunu izlemektedir.
Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi’nin faaliyetleri hakkında karar verir. Parlamenterler meclisinin ve Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi’nin tavsiyeler ve çeşitli hükümetlere arası komitelerin ve uzman bankaların önerileri üzerine yapılacak işlemleri belirlerler ve aynı zamanda Konseyin faaliyet programı ile bütçesini onaylamaktadır.
Bakanlar Komitesi’nin tartışmaları savunma hariç bütün müşterek siyasi kurumları kapsar. Avrupa bütünleşmesinin siyasi yönleri, işbirliğinin geliştirilmesi, demokratik kurumların ve insan haklarının güvence altına alınması, diğer bir deyimle uyumlu bir Avrupa için sorunların çözümünde ortaklık kurmak.
Üye devletlerin dışişleri bankları yılda en az iki defa toplanarak Avrupa işbirliğinin siyasal sorun ve konularını özden geçirir ve konsey faaliyetlerine gerekli siyasal desteği sağlar. Büyükelçi düzeyinde haftada bir toplanırlar ve müzakerelerine ek olarak raportör ve çalışma grupları kararlar alınmadan önce bazı konularda derin incelemeler yaparlar. Bütün üye devletler tarafından desteklenmeyen projeleri, Bakanlar kurulu kısmi anlaşmalar şeklinde ortaya çıkarmak suretiyle üyelerden bazılarının belirli alanlarda müşterek faaliyetlerden yararlanabilmelerini temin edebilmektedir.
Bakanlar kurulu’nun kararları, hükümetlere, tavsiyeler şeklinde gönderilir veya onaylayan devletler üzerinde yasal bağlayıcılığı olan Avrupa sözleşmeleri ve anlaşmalarında somutlaştırılır. Komite aynı zamanda güncel politik konularda beyannameler ve önergeler kabul eder.
Sözleşmeler ve tavsiyeler, Bakanlar Kurulu’na karşı sorumlu hükümet üyeleri tarafından hazırlanırlar. Bu suretle siyasi çıkarların teknik ve sektörel görüşlerle etkileşimi sağlanır. Pek çok politik girişim uzman bakanların150 düzenli konferanslarında gerçekleşir.
Avrupa Konseyi’ne katılmış olan ülkeler yeni üye devletlerin konsey deneyimlerinden yararlanabilmelerini sağlamak üzere işbirliği ve yardım programları
150 Avrupa Konseyi uzmanlaşmış bakanlıklarla belli aralıklarla toplantılar düzenlemektedir. (Adalet,
hazırlamaktadırlar. Programlar konseyde hükümetler arasında işbirliğinin sonuçlarına dayanmaktadır. Referans metinler uzmanlar ağı ve işbirliği yapılarının amacı; üye ülkelerde demokratik reformların güçlendirilmesi ve hızlandırılması suretiyle bu ülkelerin aşama aşama ve uyumlu bir şekilde Avrupa işbirliği sürecine ve başta Avrupa Konseyi olmak üzere Avrupa yapılarına katılmalarını sağlamaktır. Çoğunluk ve azınlık toplumları hakkında karşılıklı bilgi alışverişi ve işbirliğini artırmak amacına yönelen sivil toplum teşebbüslerini desteklemek üzere Güven Artırıcı Önlemler Programı desteklenmektedir.
Avrupa Konseyi’ne katılmış olan ülkeler olan ülkeler hukuk düzeni prensiplerini ve halklarının temel insan haklarına ve özgürlüklere sahip olma ayrıcalığını kabul etmeyi taahhüt ederler. Aynı zamanda, daha büyük bir birlik kurulması için samimi işbirliği yapmayı ve ekonomik ve sosyal gelişmelerin kolaylaştırmayı da taahhüt ederler. Her bir üye devlet yükümlülüklerini yerine getirmekten sorumludur ve bakanlar kurulu bunu yapmaktan sorumludur. Bakanlar komitesi, üye devletlerarasındaki sözleşme ve anlaşmaların da uygulamasını sağlar. Bakanlar Komitesi, üye devletlerin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarını infazını denetlemekle dünyada örneği olmayan bir sistemin inandırıcılığını sürdürmekle esaslı bir rol oynar.
Bakanlar komitesi, sorumlulukların tarafsız ve yapıcı bir ruh içersinde yerine getirmiş ve olumlu gelişmeye yol açacak siyasi ve maddi şartların oluşması ve diyalog üzerinde durmuştur. Bu amaçla bakanlar kurulu, bütün üye devletlerin yükümlülüklerine uymalarını sağlayacak bir izleme sistemi kurmuştur.
2. Parlamenterler Meclisi
Avrupa Konseyi’nin Parlamenterler Meclisi, kıta tarihinde kurulan ilk ve 46 ülkeden gelen delegasyonlardan oluşan en geniş Avrupa meclisidir.
Meclis kendi gündemini seçmekte özgürdür. Meclis gündeminde en çok uluslar arası siyasetin potansiyel sorunlarıyla gündem yoğunlaşmaktadır. Meclisteki görüşmeler Bakanlar Komitesi ve Avrupa Konseyinin hükümetler arası sektörleri için önemli bir kılavuz niteliğindedir. 1989 yılında Parlamenterler Meclisi tarafından yaratılan özel misafirlik statüsü, orta ve doğu Avrupa’da yeni ortaya çıkan, teşkilatın üyesi olmayan çoğulcu demokrasilerin meclisin genel ve komite toplantılarına
katılmalarına izini sağlanmıştır. Bu yolla sağlanan temaslar ve görüş alışverişleri bu ülkelerin demokratikleşme süreçlerini teşvik etmiş ve Avrupa Konseyine katılmalarını kolaylaştırmıştır. Parlamenterler Meclisinin 315 asil ve 315 yedek üyesi ulusal parlamentolar tarafından kendi üyeleri arasından seçilir veya atanır. Üye sayısı her ülkenin büyüklüğü ve nüfusuna göre 2 ile 18 temsilci vardır151. Meclisteki ulusal delegasyonlar kedi parlamentolarındaki siyasi partileri veya grupları temsil edecek şekilde oluşturulurlar. Mecliste beş siyasi grup bulunmaktadır152. Meclisin bazı üyeleri herhangi bir siyasi gruba katılmamayı tercih edebilirler. Meclis üç ayda bir, birer hafta süreyle, Strasbourg’da Avrupa Sarayında genel kurul olarak toplanır. Parlamenterler meclisi oturumları herkese açıktır. Üye devletlerin birinde bir bahar toplantısı yapılır153.
Meclis başkanını, geleneksel olarak birbiri ardına birer yıldan oluşan üç yıllık bir süre için kendi üyeleri arasından seçer. Başkan, Başkan vekili ve grup başkanları meclisin bürosunu oluştururlar. Meclis ayrıca, Avrupa Konseyi Genel Sekreterini, Genel Sekreter Yardımcısını, Meclis Genel Sekreterini, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin yargıçlarını ve Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiserini de seçer. Meclis çalışmalarını komisyonlar halinde yerine getirmektedir.
Meclis gündeminde özellikle Avrupa ve Dünya olayları ve genel olarak Avrupa düzeyinde eylem gerektiren konularda tartışmalar yapılır. Bu tartışmalar sırasında seçkin şahsiyetler154 davet edilebilirler. Meclis, OECD, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBDR), Avrupa Uzay Ajansı ve Birleşmiş Milletlerin çeşitli uzmanlık kuruluşları içinde araştırma platformu sağlar. Aynı zamanda meclis çalışmalarına hükümet dışı kuruluşlar belirli bazı komisyonlara gözlemci olarak katılırlar ve meclis tarafından hazırlanan önemli düzenlemelere katkıda bulunurlar.
151 Arnavutluk-4, Andora-2, Ermenistan-4, Avusturya-6, Azerbaycan-6, Belçika-7, Bosna ve Hersek-
5, Bulgaristan-6, Hırvatistan-5, Kıbrıs-3, Çek Cumhuriyeti-7, Danimarka-5, Estonya-3, Finlandiya-5, Fransa-18, Gürcistan-5, Almanya-18, Yunanistan-7, Macaristan-7, İzlanda-3, İrlanda-4, İtalya-18, Letonya-3, Lihtenştayn-2, Litvanya-4, Lüksemburg-3, Malta-3, Moldova-5, Monako-2, Hollanda-7, Norveç-5, Polonya-12, Portekiz-7, Romanya-10, Rusya-18, San Marino-2, Sırbistan ve Karadağ-7, Slovakya-5, Slovenya-3, İspanya-12, İsveç-6, İsviçre-6, Makedonya-3, Türkiye-12, Ukrayna-12, Birleşik Krallık-18
152 Sosyalist Grubu (SOC), Avrupa Halklar Partisi (EPP), Avrupa Demokratik Grubu (EDG), Liberal
Demokratlar ve Reformcular Grubu (ADLG), Birleşik Avrupa Solu Grubu (UEL)
153http://assembly.coe.int/default.asp, 14.08.2006
154 Bu şahsiyetlerden bazıları; Karl Juan Carlos, John Paul II, Mikhail Gorbaçev, Yaser Arafat, Vaclav
Avrupa konseyi Parlamenterler Meclisi, 1989’dan beri bütün Avrupa’da ortaya çıkan kriz yönetimlerinde katkıda bulunmuştur. Siyasi müzakereler, araştırma gezileri ve en önemlisi; Avrupa sözleşmeleri olarak tanımlanan pek çok uluslar arası anlaşmaları ve Avrupa hukuk sisteminin temelini oluşturan diğer yasal belgelerin hazırlanmasına öncülük etmiştir. Bakanlar komitesi sözleşme tasarılarını kabul etmeden önce meclis ile istişare eder. Meclis ayrıca, şiddet eylemleri, hoşgörüsüzlük, çevre, uyuşturucu, göç, bio-etik ve medya gibi önemli güncel konularda düzenli konferanslar, sempozyumlar ve açık oturumlar düzenler.
Parlamenterler meclisi, Avrupa Konseyinin üye devletlerinin parlamentoları tarafından seçilen veya atanan parlamenter temsilcilerinden oluşur. Avrupa parlamentosu ise Avrupa Birliğine üye ülkelerin doğrudan birlik parlamentosu için seçilen yelerden oluşmaktadır.
3. Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi
Avrupa Konseyi, Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresini, önceki yerel ve Bölgesel Yönetimler Daimi Konferansı’nın yerine geçmek üzere bir danışma organı olarak kuruldu. Kongre yeni üye devletlere, etkin yerel ve bölgesel özerk yönetimler kurmaları yolunda ilerlemelerinin pratik yönlerinde yardımcı olmaktadır155.
Kongrenin temel rolü; Avrupa’nın bölgelerinin ve belediyelerinin sesi olması, Yerel ve Bölgesel seçilmiş temsilciler, problemlerinin tartıştıkları, deneyimlerini paylaştıkları ve görüşlerini hükümetlere ifade edecekleri bir forum sağlamak, Yerel ve Bölgesel politikanın tüm yönleri ile ilgili olarak Avrupa Komitesi Bakanlar Komitesi ve Parlamenterler Meclisine danışmanlık yapmak, Yerel ve Bölgesel Yönetimleri temsil ederek ulusal ve uluslar arası teşkilatlarla yakın işbirliği yapmak, işleyen sağlıklı bir demokrasi için temel teşkil eden halka ulaşabilmek için açık oturumlar ve konferanslar düzenlemek, bütün konsey üyesi ülkelerde ve üyelik için başvuruda bulunan ülkelerde yerel ve bölgesel demokrasinin durumu hakkında ülke raporları hazırlamak olarak belirtilebilir.
Kongrenin; Avrupa Konseyi’nin tüm üyelerinde ve özellikle yeni demokrasilerde yerel ve bölgesel etkin yönetim yapılarının kurulmasını teşvik etmek,
üyelerde ve başvuruda bulunan ülkelerde yerel ve bölgesel demokrasinin durumunu incelemek, vatandaşların yerel ve bölgesel yönetimlere etkin katılımı sağlamak için girişimlerde bulunmak, Avrupa politikasının şekillenmesinde yerel ve bölgesel yönetimlerin çıkarlarını temsil etmek, barış, hoşgörü ve sürdürülebilir yönetimler için bölgesel ve sınır ötesi işbirliğini teşvik etmek, yerel ve bölgesel seçimleri izlemek gibi değişen rolleri mevcuttur.
Avrupa yerel ve bölgesel yönetimler kongresi, yılda iki kez Strasbourg’da toplanmaktadır. Kongre yerel yönetimler odası ve Bölgesel yönetimler odası diye iki odaya ayrılmıştır. Kongre meclisi 315 asil ve 315 yedek üyeden oluşmaktadır. Kongre üyelerinin dağılımı, Avrupa Konseyi parlamenterler meclisi ile paralellik arz etmektedir. Üyelerin her biri konsey üyesi devletlerde bulunan 200 binden fazla yerel ve bölgesel yönetimlerden birini temsil etmektedirler. Odalar sıra ile iki yıllık bir süre için başkan seçmektedirler.
Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi işlerin dört resmi komite aracılığıyla yürütmektedir. Avrupa’da yerel ve bölgesel demokrasinin gelişmesi ile ilgili ilerleme raporları hazırlamakla görevli daimi komite, medya, geçlik ve spor işleri ile ilgili oluşturulan Kültür ve Eğitim komitesi, çevre, mekân ve kent planlaması için sürdürülebilir kalkınma komitesi
C. AVRUPA KONSEYİ YEREL VE BÖLGESEL YÖNETİMLER