Avrupa‟da uygulanan proje inceleme ve kontrol sistemleri

Avrupa‟da başta Almanya olmak üzere İngiltere, Fransa, Belçika‟daki birçok proje yönetimi, mimarlık, inşaat, proje inceleme ve kontrol ofisleri, mimarlar ve mühendisler odası ile görüşülmüş, bu konudaki literatür araştırılmış ve incelenmiş olup tasarım aşamasında kullanılan proje inceleme ve kontrol sistemlerine ilişkin bilgi toplanmıştır.

Tez kapsamında Almanya‟da; Born-Gullücke Ingenieurgeseeschaft, BPR Beraten Planen Realiesieren Dipl.-Ing. Bernd F. Künne & Partner, Ingenieurbüro für

Bauwesen GmbH, Ingenieurgesellschaft Bannert mbH, Inros Lackner AG, ProCon Ingenieurgesellschaft mbH, Umtec Prof. Biener Sasse Konertz Partnerschaft Beratender Ingenieure und Geologen, Wolff-Partner GmbH Beratende Ingenieure VBI ve Zechbau Holding GmbH firmaları ile kişisel görüşmeler yapılmıştır.

Almanya‟da sürdürülen proje inceleme ve kontrollerinde sadece mal sahibini veya kullanıcıları değil tüm toplumun güvenliği göz önünde bulundurulur. Projelerin boyutlarına ve türlerine bakılmaksızın her projede aynı sistemler uygulanmakta ve her aşamasında sıkı denetimler, inceleme ve kontroller yapılmaktadır. Sıkı denetim esaslı sistemde denetim, bürokrasi ile alakalı olmayıp, devletçe tanınmış ve bağımsız özel denetim kuruluşlarına veya mühendislerine yaptırılmaktadır. İnşaat Müdürlükleri, proje izni temin edilmesiyle başlayan süreçten, projenin sonuna kadar devam eden sürece proje ile alakalı olan tüm inceleme, kontrol, onay ve denetim işlemlerinde mal sahibi ya da yüklenici ile doğrudan ileşitim içindedir.

Almanya‟da tasarım aşamasında genel olarak standartlaşmış olan Kalite Yönetimi Sistemi kullanılmaktadır. ISO 9001–2008 kalite yönetimi sistemine göre; kalite yönetimi el kitabı, proje tasarım aşamasının işleyiş düzeni, kontrol listeleri, kontrol formları ve raporlar gibi alt dokümanlara uyularak inceleme ve kontroller yapılmaktadır. Büyük veya küçük her projede bu sistem kullanılmakta olup, bununla beraber kalite yönetimi planı, proje inceleme ve kontrol listeleri, proje toplantıları ve proje inceleme ve kontrol ekibinin seçilmesi ve sorumluluklarının belirlenmesi hakkında bilgiler verilmektedir (Kerstein, 2010).

Candler (2010) ile yapılan birebir görüşmede, Almanya‟daki inşaat projelerinin verimli ve başarılı bir şekilde ilerlemesindeki temel etkenin proje tasarım aşamasından itibaren inceleme ve kontrollerin sürekli ve kesintisiz bir şekilde yürütülmesi olduğu belirtilmiştir. İnceleme ve kontrollerde birbirinden farklı birçok farklı uzman ve kuruluş yer almaktadır. İnceleme ve kontroller farklı alt başlıklara ayrılabilirler. Denetim Kurumu, Alt Denetim Kurumu, Denetim Daireleri ve Denetim Mühendisleri bu mekanizmanın temelleridir. Eyaletlere göre inceleme, kontrol ve denetimler yasa ve yönetmeliklerle belirlenmiştir (Yapı Magazin, 2010).

Çizelge 3.1‟de gösterilen İngiltere, Fransa ve Almanya proje tasarım ve yapım aşamasındaki farklar, her ülkede proje inceleme ve kontrol sistemlerin farklı şekilde yürüdüğünü gösterir. Almanya‟da tasarım ve yapım ekibinden, projenin durumuna

göre isteğe bağlı ön başvuru dokümanları istenmektedir ve bu dokümanlar proje ile ilgili açıklanacak ön kararın duyurulmasıyla mal sahibinin inceleme ve kontrol ekibi tarafından incelenip kontrol edilir. Her ülkede uygulanan proje inceleme ve kontrol sistemi ayrı detayda, farklı dokümanlar incelenerek ve farklı kuruluşlar tarafından yürütülmektedir.

İngiltere merkezli olan “Avrupa Yapı Denetim Konsorsiyumu” (CEBC) 1989‟da Avrupa Birliği Komisyonu ve Yapı Denetim Enstitüsü tarafından kurulmuş olup, yapı kontrol ve denetimini Avrupa çapında temsil eden bir kuruluştur. İngiltere‟de projelerin inceleme ve kontrolerini yürütmek üzere çalışan firmalar mevcuttur, burdan da bu konuya verilen önem anlaşılabilir. Proje inceleme ve kontrol firmaları genelde bir genel müdür ve kalifiye uzmanlardan oluşmaktadır.

Çizelge 3.1 : Farlı ülkelerdeki tasarım ve yapım aşamaları.

İngiltere Fransa Almanya

Tasarım ve yapım aşamasındaki dokümanlar 3 ana doküman: · Yasal bina sertifikası · Taslak tasarım dokumanları · Kesin tasarım dokümanları (detaylı planların sunulması gerekir) Yapım ve tasarım izni için gerekli tüm dokümanlar ve

tasarım ekibi tarafından çizilen projeler

Proje ile ilgili ön başvuru dokümanları (isteğe bağlı) Tasarım ve yapım aşamasındaki kontrol faliyetleri Danışmanların İnceleme, Kontrol ve Onayı / reddetmesi Yerel otorite (belediye) tarafından proje onayı verilmesi Ön kararın duyurulması Tasarım ve yapım aşamasındaki kontrolden sorumlu olanlar Yerel otoritelerin Planlama Departmanı Belediye Başkanı veya inceleme ve kontrol ekibi Mal sahibi inceleme ve kontrol ekibi Notlar

Onaylar belirli bir zaman süreci için geçerlidir. Planların reddedilmesi durumunda itiraz hakkı mevcuttur. Bu seviyedeki dokümanlar çok teknik değildir. -

İngiltere‟de tasarım ve yapım aşamasında istenilen önemli dokümanlar projelerde Çizelge 3.1‟de gösterildiği gibi, üç adet olup bunlar; yasal bina sertifikası, taslak tasarım dokümanları ve tasarım dokümanlarının kesin halleridir. Bu dokümanlar yerel otoritelerin planlama departmanlarınca incelenip ve kontrol edilip, onaylanır veya reddedilirler. Bu onaylar belli bir zaman süreci için geçerlidir.

İngiltere‟de uygulanan tasarım aşamasındaki proje inceleme ve kontrol sistemleri iki şekilde yürümektedir. Bu sistemler yerel otoritelerce veya onaylı denetmen firmalar ve kişiler tarafından yapılmaktadır. Proje inceleme ve kontrollerinin temelini yapım yönetmelikleri oluşturmaktadır. Bu yönetmeliklere bağlı olarak projenin, Avrupa Birliği direktifleri dahilinde, yapıların yeterli inşaat standartlarına uygun olup olmadığı incelenir ve kontrol edilir. Yönetmelikler detaylı ve kapsamlı bir şekildedir, bu yönetmeliklere uyulmaması durumunda cezalandırmalar uygulanmaktadır. Projeleri inceleyen ve kontrol eden proje inceleme ve kontrol firmaları, gerekli olduğu takdirde tasarımı onaylayan plan sertifikası vermektedirler.

Fransa, İtalya ve Yunanistan dışındaki tüm Avrupa Birliği üyesi ülkeler Avrupa Yapı Denetim Konsorsiyumuna üyedir. Avrupa‟da proje inceleme ve kontrolü ile ilgili karşılaşılan problemlerin başında yoğun iş yükü ve sektörde kalifiye uzman sayısının eksikliği gelir. Birçok firma tasarım aşamasında dışarıdan hizmet almak yerine kendi içlerinde oluşturdukları proje inceleme ve kontrol ekibince tasarım aşamasındaki inceleme ve kontrolleri yürütmektedirler. Proje inceleme ve kontrolleri mimarlar, mühendisler veya tasarım danışmanları tarafından yapılır.

Fransa‟da 1802 yılında Napolyo„nun hazırlattığı ilk medeni kanunda proje denetiminden bahsedilmiştir. 1802‟den 1967‟ye kadar inşaatçıların sorumluluğu Medeni Kanunun 1792. ve 2270. maddeleriyle belirlenmiştir. Fransa‟da gerek proje tasarımı gerekse yapım aşamasının inceleme ve kontrolünde ülke çapında biri çok büyük olmak üzere toplam altı grup örgütlenmiş ve inceleme ve kontrolleri üstlenmiş durumdadır. Bu grupların içinde en büyüğü SOCOTEC firmasıdır. Bir diğer firma olan MARC, sigorta şirketleri tarafından oluşturulmuştur ve proje inceleme ve kontrolleri konusunda deneyimli bağımsız bir kuruluştur (Yapı Magazin, 2010). Çizelge 3.1‟de gösterildiği gibi, Fransa‟daki sistemde yapım ve tasarım izni için gerekli tüm dokümanlar ve tasarım ekibi tarafından çizilen projeler, tasarım ve yapım aşamasında gereklidir ve bu dokümanlar yerel otoritelerce onaylanırlar, inceleme ve

kontrolleri belediye başkanı veya belediye başkanının kendi bünyesinde oluşturduğu inceleme ve kontrol ekibince yürütülür.

Belçika‟da uygulanan tasarım aşamasındaki proje inceleme ve kontrolleri, kamu veya özel kuruluşlara ait bütün yapılarda mevcut olup proje tasarımındaki her aşamada sıkı bir şekilde uygulanmaktadır. Kamu yapılarına ait tasarım aşamasındaki proje inceleme ve kontrolleri, mal sahibinin kendi bünyesindeki proje inceleme ve kontrol ekibince veya mal sahibinin inceleme ve kontroller için görevlendirmiş olduğu bir kuruluş tarafından gerçekleştirilir. Özel sektöre ait projelerde ise tasarım aşamasındaki inceleme ve kontroller İnşaat Teknik Denetim Bürosu (SECO) adlı köklü bir kuruluş tarafından yapılır.

Belçika‟da çok küçük projelerde proje inceleme ve kontrol aşamasından tasarım ekibi / mimar sorumludur. Mimari ve mühendislik incelemeler ve kontroller SECO tarafından yapılır. Tek katlı 150 m2

yi geçmeyen yapılar dışındaki diğer yapıların inceleme ve kontrolü yasalar gereğince zorunludur. Yapılarda esas olarak taşıyıcı sisteme ve sistem tasarımına önem verilir. Yapılan inceleme ve kontroller sonucu oluşturulan proje inceleme ve kontrol dosyası SECO tarafından onaylanmalıdır. Avrupa‟da başta Almanya olmak üzere genellikle uygulanan kalite yönetim sistemi, projelerin inceleme ve kontrol aşamasında önemli bir yere sahiptir. Bu sistem, Şekil 3.2‟de gösterildiği gibi; proje geliştirme, sözleşme yönetimi, proje çalışması ve müşteri hizmetleri olarak dört ana bölüme ayrılmıştır.

Kalite yönetim sisteminin içindeki proje çalışma aşamasında kalite inceleme ve kontrolleri, yazışmalarla ilgili kontrol ve kayıt başlıkları yer almaktadır. Dışarıdan ek olarak proje çalışma bölümüne; yönetim süreci, proje yöneticisi, danışman mühendis, ihale ve sözleşme katılımı, genel tedarik ve kalite analizi, eksikliklerin değerlendirilmesi, kontroller ve önlemler alt başlıkları dahil olmaktadır.

ġekil 3.1 : Kalite yönetimi sistemi İç Denetim Proje Domümanları Birleştirilmesi İmza Düzenlemesi Kalite inceleme ve kontrol Düzenlemesi Eksikliklerin Belirlenmesi Tasarım Önerilerinin Uygulanması Değişim Yönetimi Yazışmaların Kontrolü ve Kaydı Tarihlerlerdeki Değişimlerin Kuralları Doküman, Tarih, Kalite Sistemlerinin Yönetimi Proje Dokümanları Arşivlenmesi Proje Yöneticisi Yönetim Süreci Danışman Mühendis Genel Tedarik İhale ve Sözleşmeye Katılım Kalite Analizi, Eksikliklerin Değerlendirilmesi Kontroller, Önlemler Proje Sonu Proje Sözleşme Kuralları Teklif ve Sözleşme Yönetimi

Müşteri Hizmetleri Proje Çalışması Sözleşme Yönetimi