Avrupa Birliğinde Fırsat Eşitliğini Sağlamaya Yönelik Politikalar

Avrupa Birliği, kuruluşunun ilk yıllarında asli görevi ekonomi olan bir topluluk olarak kurulmuştur. Bu yüzden kadın ve erkek arasındaki cinsiyete dayalı ayrımcılığı ortadan kaldırma gibi sosyal politikalar üzerinde durmamıştır. Topluluğun sosyal politikalar üzerinde önemle durması ise 1972 yılında gerçekleştirilen Paris Zirvesi ile gerçekleşmiştir. (KSSGM, 2002: 46). Avrupa Birliğinde cinsiyete dayalı eşitsizliği ortadan kaldırmaya yönelik çalışmaların temelinde Roma Antlaşmasıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun kurulması yer almaktadır. Toplulukta kadın ve erkek çalışanlara eşit ücret ödeme zorunluluğunun getirilmesi eşitsizliği ortadan kaldırmaya yönelik uygulamaların ilk adımı olarak değerlendirilmektedir (KSGM, 2002: 50). Kadın ve erkek arasında cinsiyete dayalı ayrımcılığı ortadan kaldırmak ve fırsat eşitliğini sağlamaya yönelik kurucu antlaşma olan Roma Antlaşmasındaki hükümlere bağlı olarak çok sayıda direktif kararı, konsey sonuç kararı, konsey tavsiye kararı, konsey sonuç bildirisi ve eylem programı yayınlanmış ve fırsat eşitliğini sağlamaya yönelik önemli adımlar atılmıştır (Akpınar, 2005: 11).

Avrupa Birliği eksenli olarak cinsiyete dayalı eşitsizliği ortadan kaldırmak amacıyla uygulamaya konulan program ve girişimler çalışmamızın bundan sonraki kısmını oluşturmaktadır. Bu doğrultuda Fırsat Eşitliği Eylem Programları, Kadınlara Yönelik Yeni Fırsatlar Programı (NOW-New Opportunities for Women), EQUAL Girişimi, Leonardo da Vinci ve LEADER+ Projeleri Avrupa Birliği tarafından kadın çalışanlara yönelik fırsat eşitliğinin sağlanması amacıyla uygulamaya konulan programlardan bazılarıdır. Avrupa Birliği bu program ve girişimlerle ilk olarak kadın istihdamını arttırmayı hedeflemektedir. Kendi bünyesinde kurduğu yapısal fonlarıyla da çeşitli program ve girişimlerini finanse etmektedir (Bolcan, 2006: 125).

2.5.1.1. Fırsat Eşitliği Eylem Programları

1982-1985, 1986-1990, 1991-1995, 1996-2000 ve 2001-2005 Eylem planları ile tüm alanlarda kadın erkek eşitliğinin sağlanması hedeflenmiştir. I. Eylem Programı ile uluslararası bilgi alış verişini kolaylaştırmak, bilgi ve deneyimlerin paylaşılması ve bilinçlendirme konuları üzerinde durulmuştur. II. Eylem Programında ise bağlayıcı nitelikte olmayan kanuni düzenlemelere, eğitim-öğretim

programlarına ve ev yaşamında da sorumlulukların paylaşımı ele alınmıştır. Program da ayrıca aile içi sorumluluk, ücretsiz çalışma, tarım sektöründe kadının durumu ve anne olarak kadın konuları yer almıştır (KSSGM, 2002: 122-123). Üçüncü Eylem Programında ilk defa kadın ve erkekler için fırsat eşitliği başlığı kullanılmıştır. Programın sonucunda beklenen asıl hedef çalışma yaşamı ile ailevi rol ve sorumlulukların bütünleştirilmesidir. Bu dönemde dikkat çeken bir diğer önemli gelişme ise kadın çalışanların istihdam içerisindeki oranlarının arttırılmasına yönelik Yeni Fırsatlar Programının (NOW)1 uygulanmaya başlanmasıdır (Bolcan, 2006: 127). Uygulamaya konulan Dördüncü Eylem Programı ile kadın erkek eşitliğinin topluluk düzeyinde, ulusal düzeyde ve bölgesel düzeyde bütün politika ve programlarla bütünleştirilmesi sağlanmaya çalışılmıştır (Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği, 2000: 10). 20 Aralık 2000 tarihinde Cinsiyet Eşitliği Topluluk Çerçeve Stratejisi Programını Belirleyen Konsey Kararı’nın kabul edilmesiyle birlikte cinsiyetler arası eşitsizliği ortadan kaldırmaya yönelik topluluk politika ve faaliyetlerinin bir araya getirilmesi amaçlanmıştır (EU, 2005). Çerçeve Stratejisi dâhilinde uygulamaya konulan Beşinci Eylem Programı, Çerçeve Strateji bünyesinde belirlenen hedefleri kabul etmiş ve desteklemiştir. Bu hedeflerden bazıları ise; kadın istihdam oranının arttırılması, kadın işsizlik oranının azaltılması, cinsiyete dayalı ücret farklılığının giderilmesidir (İKV, 2004: 28).

2.5.1.2. Kadınlara Yönelik Yeni Fırsatlar Programı

NOW Girişim Programı 1990 yılında uygulanmaya başlanmıştır. 1991-1994 arası dönem için uygulamaya konulan program 1994-1999 dönemi sonuna kadar uzatılmıştır. Program ile beklenen sonuçlar ise aşağıdaki gibi belirtilebilir (Bolcan, 2006: 128):

 Kadınların yetenek ve becerilerini geliştirmek,

 Kadınların çeşitli sebeplerden dolayı iş dünyasına ara vermelerinden sonra geri dönüşlerini kolaylaştırmak,

1

NOW programı 1990 yılından bu yana özellikle kadınların mesleki eğitim kazanmalarını sağlamak amacıyla yürütülen özel projeleri finanse etmek amacıyla uygulanan Avrupa Sosyal Fonu’dur (Aksoy, 2003: 53).

 İş yaşamında kadınlara yönelik oluşturulan değer yargılarını değiştirmek ve geliştirmek.

2.5.1.3. EQUAL Girişimi

2000-2006 arası dönem için uygulamaya konulan EQUAL Girişimi, çalışma yaşamında cinsiyet, etnik köken ve yaş gibi çeşitli sebeplerden dolayı ayrımcı uygulamalarla karşı karşıya kalan işgücüne yardım etmek ve ayrımcı uygulamaları azaltmak amacıyla uygulamaya konulan bir programdır (Yaman, 2006: 2). Girişim ile aile ve iş yaşamının dengelenmesi, iş yaşamından ayrılmış kadının iş yaşamına dönmesi önündeki engellerin kaldırılması, cinsiyet eşitsizliğinin azaltılması ve cinsiyet eşitliğinin bütün politika ve uygulamaların bir parçası olarak ele alınması gerektiği vurgulanmıştır (Bolcan, 2006: 129). Bu amaçlara ulaşmak için ise kamu kurumları ve sivil toplum kuruşları tarafından oluşturulan Kalkınma Ortaklarına EQUAL tarafından mali fon yardımı yapılmaktadır (İKV, 2003: 7).

2.5.1.4. Leonardo Da Vinci Programı

Leonardo Da Vinci Programı ile kadın ve erkek arasında fırsat eşitliğini sağlamak için mesleki eğitim konusunda uluslararası işbirliğinin gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır. Programın farklı meslek gruplarına yönelik Avrupa düzeyinde verilecek eğitimle fırsat eşitliğinin sağlanmasına yardımcı olabileceği belirtilmektedir. Program kapsamında teknik eğitim veren ARTEMİS ve DİANA projelerinden 30 genç kadın yararlanmış olup, CEEWIT projesiyle ayrıca şehir dışında yaşayan kadınlara internet üzerinden eğitim verilmektedir (İKV, 2003: 6).

2.5.1.5. LEADER+

LEADER+ girişimi ile kırsal kalkınmanın gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Program ile kırsal bölgede çalışma yaşamı içerisinde yer alan kadın ve erkek çalışan arasında fırsat eşitliğinin sağlanması gerçekleştirilmek istenmektedir. Proje kapsamında kırsal bölgelerde kadın istihdamının arttırılmasına ve çalışma yaşamı ile ev yaşamı arasında sıkışan kadının bu iki yaşam arasında denge kurmasına yönelik projelere öncelik verilmektedir (İKV, 2003: 8).