Avrupa Birliği‟nin Türkiye‟ye Sağladığı Mali Yardımlar ve Turizm Sektörü

Türkiye-Avrupa Birliği iliĢkileri içerisinde mali yardımlara iliĢkin değerlendirme AB-Türkiye iliĢkilerinin baĢlangıcı olan Ankara AntlaĢmasına kadar dayanmaktadır. Bu süreç içerisinde kullanılan fonlar ve kaynaklar yukarıda açıklandığı Ģekliyle AB bütçesinden mali yardım kapsamında Türkiye‟ye kullandırılan hibe niteliğindeki fonlar, Avrupa Yatırım Bankası tarafından kullandırılan krediler ve son olarak da Türkiye‟nin de dahil olduğu topluluk programlarıdır. Bu programlara iliĢkin olarak yukarıda da detayları ile açıklandığı gibi Gümrük Birliği döneminde (1996-1999) 930 milyon ECU ve adaylık döneminde (1999-2006) 1.370 milyon Euro kabul edilen ve uygulanan projeler kapsamında hibe kullanımı söz konusudur. Ayrıca AYB‟den altyapı, ulaĢım, özel sektör yatırımları, KOBĠ‟ler için 1965-2013 döneminde kredi olarak 21,3 milyon Euro kredi kullandırılmıĢtır. Katılım öncesi mali yardım aracı için 2007-2013 döneminde çeĢitli öncelik alanlarına iliĢkin olarak 4.831,6 milyon Euro tahsis edilmiĢtir.

Kullanılan bu kaynaklardan turizm sektörünün doğrudan ve dolaylı projelere yararlanma tutarlarının belirlenmesi amacıyla çeĢitli kurum ve kuruluĢların duyuruları ve raporları incelenmiĢtir. Söz konusu program sonuçlarına iliĢkin incelemelerde doğrudan turizm sektörüne yönelik bir program uygulanması olmadığı sürece turizm sektörünün genelinin ve/veya turizm iĢletmelerinin bu tür fonlardan proje bazlı olarak yararlandığı tutarın tespit edilmesi yönünde önemli sınırlılıklar söz konusudur.

Avrupa Birliği Bakanlığı verilerine göre 2002-2012 yılları arasında sosyal içerikli konularda 58 farklı hibe programı kapsamında sivil toplum kuruluĢları tarafından geliĢtirilmiĢ (odalar, il özel idareleri, dernekler, vakıflar, belediyeler, kooperatifler, üniversiteler, sendikalar, köye hizmet götürme birlikleri vb.) 3093 projeye hibe Ģeklinde finansman desteği sağlanmıĢtır. Bu programlar kapsamında özellikle turizm alanında verilen destek programları ve seçilen projelere iliĢkin destek tutarları tablo 2-32‟de özetlenmiĢtir. Tablo verilen projelerin bazıları sadece turizm ile ilgili projeleri kapsamaktadır. Örneğin Doğu Anadolu Kalkınma Programı kapsamında “Turizm ve Çevre Hibe Programı”nın yanı sıra uygulanan üç farklı alt program kapsamında 309 projeye 29 milyon Euro destek sağlanmıĢtır. Sonuç olarak alt hibe programları vasıtasıyla turizmle ilgili uygulanan programları da içine alan 604 projeleye 60,5 milyon Euro destek sağlanmıĢtır.

Bu projelerin dıĢında turizm sektörüne ve konaklama iĢletmelerine etkileri açısından baĢarılı proje örneklerinden birisi de “GAP Bölgesi Kültürel Miras Programı”dır. Program ile GAP Bölgesinde bulunan 9 ilde kültürel mirasının korunmasına ve kültür turizminin geliĢtirilmesine yönelik yerel giriĢimlere destek verilmiĢtir.

Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği tarafından uygulanan projenin toplam bütçesi 17 milyon Euro‟dur. Toplam bütçenin 15 milyon Euro‟luk kısmı AB tarafından, 2 milyon Euro‟luk kısmı Türkiye tarafından karĢılanmıĢtır. Program uygulama sürecinde AB tarafından seçilen ve desteklenen projeler Tablo 2-33‟de verilmiĢtir (http://www.avrupa.info.tr/tr/avrupa-takimi/ab-mali-destekli-programlar/basari-hikaye leri/success-stories-single-view/article/ab-gueneydogu-anadolursquoda-kueltuerel-mi rasin-bekcisi.html, 23.06.2013)

Tablo 2-33‟den görüldüğü gibi 9 farklı ilde taĢınabilir ve taĢınamaz kültürel varlıkların yerel giriĢimciler vasıtasıyla bölge ekonomisine katkı sağlanmasına yönelik projelerdir (Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından uygulanan ilk üç proje hariç). Her ilde ilin kültürel yapısını ön plana çıkaran projelerdir. 2007‟de tamamlanan projeler sonucunda günümüzde ekonomik faaliyetine devam eden veya turizm alanında kullanılan birçok kültürel proje söz konusudur.

Tablo-2-32: Avrupa Birliği Tarafından Finanse Edilen Turizmle ĠliĢkili Hibe Programları

Program ve Yılı Hibe Programı _{Uygulayan KuruluĢ} Hibe Programını

Projelere Tahsis Edilen

Bütçe (€)

Proje Sayısı

Katılım Öncesi Mali Yardım Kültürel Hakların Desteklenmesi:

Kültür ve Turizm

Bakanlığı 1.462.633 25

2004 Yılı Programı  Yayıncılık Destek Hibe Programı

 Kültürel GiriĢimler Hibe Programı

MEDA Programı 2001

Doğu Anadolu Bölgesel Kalkınma Programı:

Kalkınma Bakanlığı 29.047.352 309

 Turizm ve Çevre Hibe Programı

 Tarım ve Kırsal Kalkınma Hibe Programı

 Sosyal Kalkınma Hibe Programı

 KOBĠ Hibe Programı

Katılım Öncesi Mali Yardım Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Programı

Kalkınma Bakanlığı 24.000.000 213

2005 Yılı Programı

 Yerel Kalkınma GiriĢimleri Hibe Programı

 KOBĠ Hibe Programı

 Turizm ve Çevre Altyapısı Hibe Programı

Katılım Öncesi Mali Yardım

Sivil Toplum Diyaloğu II: Kültür-Sanat Avrupa Birliği Bakanlığı 2.221.069 19

2007 Yılı Programı

Katılım Öncesi Mali Yardım AB-Türkiye Kültürlerarası Diyalog: _{Kültür ve Turizm}

Bakanlığı 1.802.392 17

2008 Yılı Programı Kültür ve Sanat Hibe Programı

Katılım Öncesi Mali Yardım 2008 Yılı

Programı Müzeler Hibe Programı Kültür ve Turizm Bakanlığı 2.030.097 21

Toplam 60.563.543 604

Tablo-2-33: Avrupa Birliği Tarafından Finanse Edilen Kültürel Miras Hibe Projeleri

Ġl Proje Adı

Ankara/KTB Güneydoğu Anadolu Bölgesi Uzman Rehber YetiĢtirme Eğitimi

Ankara/KTB Güneydoğu Anadolu Bölgesi‟nde Hijyen Eğitimi

Ankara/KTB Kültürel Varlıkların Korunması Ġçin Uzay Bilgi Teknolojileri Temelli Akıllı Bir Sayısal

Sistem GeliĢtirilmesi; GAP Bölgesi Örnek Modellemesi

Adıyaman Askerlik ġubesi Restorasyonu ve Güzel Sanatlar Sergi Salonu Olarak Düzenlenmesi

Batman El Sanatlarının Korunup YaĢatılması ve Yöresel Motiflerin DeğiĢik Materyallerle El

Sanatlarına Yansıtılması

Diyarbakır Geleneksel El Sanatlarının Desteklenmesi

Diyarbakır Gazi Caddesi Renevasyonu Projesi

Diyarbakır Yenikapı Sokak Renevasyonu Projesi

Gaziantep Anadolu Evleri/Hanım evi

Gaziantep Antep ĠĢi El Sanatının YaĢatılması ve Ekonomiye Kazandırılması

Gaziantep Dayı Ahmet Konağı Restorasyonu ve Sosyal ve Kültürel ĠĢlev Kazandırılması

Gaziantep Butik Otel Onarımı ve Kullanımı

Gaziantep Kahvehane Düzenlenmesi

Gaziantep Güneydoğu Anadolu Bölgesi Tanıtım Projesi

Gaziantep Naib Hamamı ve Çevre Düzenlemesi

Gaziantep Yesemek Tarihi Açıkhava Heykel Atölyesinin Tanıtımı

Gaziantep Zeugma Kil Mühür Baskılarının Envanteri

Gaziantep Zeugma, Halfeti ve Rumkale‟nin Turizm Etkinliğinin Artırılması

Kilis Kentsel ve Kırsal Mimari Yazıt Değerlerinin Kültür Envanterinin Hazırlanması

Mardin Anadolu Kültür BileĢenleri Ġçinde Süryani YaĢam Biçiminin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel _{Açıdan Ġncelenmesi}

Mardin Bilgilendirme Panoları ve Mardin Rehberi

Mardin Mardin Ġli Ġçin Kültür ve Ġnanç Turizmini Canlandırmak Amacıyla Deyrulzafaran Manastırı

Restorasyonu

Mardin Mardin Tarihi Ġhtisas Kütüphanesi

Mardin Telkâri ĠĢçiliğinin GeliĢtirilmesi

ġanlıurfa Kısas Beldesi Kültür, ÂĢıklık ve Halk Müziği Geleneklerinin Tanıtımı

ġanlıurfa Tarihi Hanlar Bölgesi‟nin Sağlıklı Hale Getirilmesi ve Yerel Kapasitenin Artırılması

ġanlıurfa Narlı Ev

ġanlıurfa Geleneksel Yöre Kilimlerinin Desen ve ÇeĢitlerinin Tespiti ve Üretimle Değerlendirilmesi

Siirt Siirt‟e Has Tiftik Dokumacılığının GeliĢtirilmesi

ġırnak Cizre Ġnanç Parkı

ġırnak El Sanatlarını YaĢatma ve GeliĢtirme