Atatürk Dönemi Din Politikaları

Tabanın Atatürk Dönemi Din Politikalarına Bakışı bağlamında ilk olarak Atatürk dönemi sert laiklik uygulamalarının asıl sorumlusu irtica hareketleridir önermesini sorduk. Aldığımız cevaplar ve yorumlar aşağıdadır.

Tablo 26. Atatürk dönemi sert laiklik uygulamalarının asıl sorumlusu irtica hareketleridir. n % Kesinlikle Katılmıyorum 52 12,97 Katılmıyorum 57 14,21 Ne Katılmıyorum Ne de Katılıyorum 89 22,19 Katılıyorum 138 34,41 Kesinlikle Katılıyorum 65 16,21 Toplam 401 100,00

Araştırmaya katılanların Atatürk dönemi sert laiklik uygulamalarının asıl sorumlusu irtica hareketleridir sorusuna verdikleri cevaplar incelendiğinde; % 12,97 kesinlikle katılmıyorum, % 14,21 katılmıyorum, % 34,41 katılıyorum ve %16,21 inin de kesinlikle katılıyorum cevabını verdiği, % 22,19’luk bir kesimin ise ne katılmıyorum ne de katılıyorum cevabını verdiği gözlemlenmektedir. Bu veriler ışığında CHP seçmeni sert laiklik uygulaması ile laiklik arasında bağ kurmaktadır. Sert laiklik politikasının nedeni, irtica hareketleridir. İrtica hareketleri, CHP’nin din politikasının önemli değişmezlerinden birisidir. Atatürk ve Tek Parti döneminde ortaya çıkan irtica hareketleri, hem CHP’nin din politikasını etkilemiş hem de günümüze kadar devam eden bir irtica söylemini beslemiştir.

1928’de laikliğin anayasal bir nitelik kazanmasından sonra rejime karşı olabilecek irtica harekelerinin engellenmesi için bütün vilayetlere tebligat gönderilmiştir. Kocaoğlu’na göre, özellikle 1935 yılından sonra irtica faaliyetlerinin çoğalması üzerine, 11 Aralık

178

1935 tarihinde Umumi Müfettişliklere ve tüm vilayetlere tamimler gönderilmiş, irticaın ciddi boyutlara ulaştığı ve dini gün ve aylarda tedbirlerin artırılması istenmiştir. Bunun yanı sıra, siyasal ve toplumsal hayatın her alanını kuşatan laiklik uygulamaları geleneksel unsurları rahatsız etmiştir (2007:1306).

Araştırmaya katılanların cinsiyetine göre Atatürk dönemi sert laiklik uygulamalarının asıl sorumlusu irtica hareketleridir ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde; Erkeklerin % 19 kesinlikle katılmıyorum, %10,5 katılmıyorum, % 15 ne katılmıyorum ne de katılıyorum, % 35 katılıyorum ve % 20,5 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; Kadınların ise %7 kesinlikle katılmıyorum, % 17,9 katılmıyorum, % 29,4 ne katılmıyorum ne de katılıyorum, % 33,8 katılıyorum ve % 11,9 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri gözlemlenmektedir.

Atatürk dönemi sert laiklik uygulamalarının asıl sorumlusu irtica hareketleridir ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde; CHP’nin erkek seçmenlerinin eğilimi kadınlara göre daha yüksektir.

Tablo: 27 Atatürk dönemi sert laiklik uygulamalarının asıl sorumlusu irtica hareketleridir (Chi-Square Analizi).

cinsiyet Total Erkek Kadın Q7 6 Atatü rk d ön em i ser t lai klik u yg ulam alar ın ın asıl s or um lu su ir tica h ar ek etler id ir . Kesinlikle Katılmıyorum Count 38 14 52 ExpectedCount 25,9 26,1 52,0 % within Q76 73,1% 26,9% 100,0% % within D1 19,0% 7,0% 13,0% Katılmıyorum Count 21 36 57 ExpectedCount 28,4 28,6 57,0 % within Q76 36,8% 63,2% 100,0% % within D1 10,5% 17,9% 14,2% Ne Katılmıyorum Ne de Katılıyorum Count 30 59 89 ExpectedCount 44,4 44,6 89,0 % within Q76 33,7% 66,3% 100,0% % within D1 15,0% 29,4% 22,2% Katılıyorum Count 70 68 138

179 ExpectedCount 68,8 69,2 138,0 % within Q76 50,7% 49,3% 100,0% % within D1 35,0% 33,8% 34,4% Kesinlikle Katılıyorum Count 41 24 65 ExpectedCount 32,4 32,6 65,0 % within Q76 63,1% 36,9% 100,0% % within D1 20,5% 11,9% 16,2% Total Count 200 201 401 ExpectedCount 200,0 201,0 401,0 % within Q76 49,9% 50,1% 100,0% % within D1 100,0% 100,0% 100,0% Chi-Square X= 28,947sd= 4p=000 P<.05

Aradaki fark istatistiksel açıdan anlamlıdır (p = ,000). Sorudaki Erkek bazında bu görüşe katılım düzeyi %55,5’tir. Kadınlarda ise %45,8 tür. Diğer yandan bu görüşe katılmayan erkeklerin % si 29,5 iken kadınlarda ise katılmayan %24,9 yüzdedir.

Araştırmaya katılanların eğitim durumuna göre Atatürk dönemi sert laiklik uygulamalarının asıl sorumlusu irtica hareketleridir sorusuna verdikleri cevaplar incelendiğinde; okuryazarların % 0 kesinlikle katılmıyorum, % 0 katılmıyorum, % 28,6 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 42,9 katılıyorum ve % 28,6’ısı kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

İlkokul mezunlarının % 5,8 kesinlikle katılmıyorum, % 7,7 katılmıyorum, % 25 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 57,7 katılıyorum ve % 3,8 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; İlköğretim mezunlarının % 9,1 kesinlikle katılmıyorum, % 20 katılmıyorum, % 12,7 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 47,3 katılıyorum ve % 10,9 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

Lise mezunlarının % 12,9 kesinlikle katılmıyorum, % 15,7 katılmıyorum, % 22,1 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 26,4 katılıyorum ve % 22,9 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; Ön lisans mezunlarının % 22,6 kesinlikle katılmıyorum, % 12,9 katılmıyorum, % 25,8 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 16,1 katılıyorum ve % 22,6 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; üniversite mezunlarının % 16,8 kesinlikle katılmıyorum, % 14,2 katılmıyorum, % 24,8 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 30,1 katılıyorum ve % 14,2 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; lisansüstü/Doktora

180

mezunlarının ise % 0 kesinlikle katılmıyorum, % 0 katılmıyorum, % 0 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 100 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri gözlemlenmektedir.

Aradaki fark istatistiksel açıdan anlamlıdır (p=,002). Bu soruda lise ve orta öğretim mezunlarından “Katılıyorum” ifadesini seçen %69,6’dır. Kesinlikle katılıyorum ifadesini seçen ise 66,2’dir. Ön lisans ve daha yüksek eğitim kurumlarından mezun olan kişiler ‘Katılıyorum’ ifadesini seçen %69,6’dır. Kesinlikle katılıyorum ifadesini seçen ise 36,7’dir.

İkinci önermemiz Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, Atatürk’ün kendisinden kaynaklanmıştır. Yorum ve bulgularımız aşağıdadır.

Tablo 28. Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, bizzat Atatürk’ün kendisinden kaynaklanmıştır

n % Kesinlikle Katılmıyorum 171 42,64 Katılmıyorum 142 35,41 Ne Katılmıyorum Ne de Katılıyorum 38 9,48 Katılıyorum 46 11,47 Kesinlikle Katılıyorum 4 1,00 Toplam 401 100,00

Araştırmaya katılanların Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, bizzat Atatürk’ün kendisinden kaynaklanmıştır ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde; % 42,64 kesinlikle katılmıyorum, % 35,41 katılmıyorum, % 11,47 katılıyorum ve %1 inin de kesinlikle katılıyorum cevabını verdiği, % 9,48’lik bir kesimin ise ne katılmıyorum ne de katılıyorum cevabını verdiği gözlemlenmektedir. CHP’li seçmen laiklik sorunsalında yaşanan problemin nedeni olarak Atatürk’ün kendisini görmemektedir. Bunun nedeni de Atatürk’ün hem kurucu aktör hem de siyasal önder olmasından kaynaklanıyor olsa gerek. Ayrıca Atatürk’ün tarihsel bir şahsiyet olmasının yanı sıra, ulus devletin kurucu olması dolayısıyla eleştirmek zordur.

Araştırmaya katılanların cinsiyetine göre Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, bizzat Atatürk’ün kendisinden kaynaklanmıştır ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde; Erkeklerin % 51,5 kesinlikle katılmıyorum, % 29,5

181

katılmıyorum, % 6 ne katılmıyorum ne de katılıyorum, % 12 katılıyorum ve % 1 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

Kadınların ise % 33,8 kesinlikle katılmıyorum, % 41,3 katılmıyorum, % 12,9 ne katılmıyorum ne de katılıyorum, % 10,9 katılıyorum ve % 1 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri gözlemlenmektedir. CHP’li kadın ve erkek seçmenler arasında kararsız olan kadınların oranı biraz yüksek olmakla beraber, kadın ve erkeklerin eğilim oranı yaklaşık aynıdır.

Araştırmaya katılanların yaşa göre Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, bizzat Atatürk’ün kendisinden kaynaklanmıştır ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde; 18-24 yaşın % 33,3 kesinlikle katılmıyorum, % 40,4 katılmıyorum, % 5,3 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 21,1 katılıyorum ve % 0,0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

25-34 yaşın % 49 kesinlikle katılmıyorum, % 27,3 katılmıyorum, % 9,8 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 11,9 katılıyorum ve % 2,1 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; 35-44 yaşın % 34,1 kesinlikle katılmıyorum, % 44,0 katılmıyorum, % 9,9 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 11 katılıyorum ve % 1,1 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

45-54 yaşın % 43,1 kesinlikle katılmıyorum, % 38,5 katılmıyorum, % 15,4 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 3,1 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; 55-64 yaşın % 48,6 kesinlikle katılmıyorum, % 37,1 katılmıyorum, % 5,7 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 8,6 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

65 yaş ve üstünün ise % 60 kesinlikle katılmıyorum, % 20 katılmıyorum, % 0 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 20 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri gözlemlenmektedir.

Çalışmamızın verilerine göre, yaş ile bu önerme arasında doğrusal bir denklem bulunmaktadır. CHP’li seçmenin yaşı yükseldikçe Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, bizzat Atatürk’ün kendisinden kaynaklanmıştır önermesine katılım yükselmektedir.

182

Araştırmaya katılanların eğitim durumuna göre Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, bizzat Atatürk’ün kendisinden kaynaklanmıştır ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde; okuryazarların % 28,6 kesinlikle katılmıyorum, % 28,6 katılmıyorum, % 14,3 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 28,6 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

İlkokul mezunlarının % 23,1 kesinlikle katılmıyorum, % 36,5 katılmıyorum, % 23,1 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 17,3 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; İlköğretim mezunlarının % 29,1 kesinlikle katılmıyorum, % 50,9 katılmıyorum, % 7,3 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 12,7 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

Lise mezunlarının % 47,1 kesinlikle katılmıyorum, % 32,9 katılmıyorum, % 7,9 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 11,4 katılıyorum ve % 0,7 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; Ön lisans mezunlarının % 48,4 kesinlikle katılmıyorum, % 29 katılmıyorum, % 3,2 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 16,1 katılıyorum ve % 3,2 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

Üniversite mezunlarının % 52,2 kesinlikle katılmıyorum, % 31,9 katılmıyorum, % 8 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 6,2 katılıyorum ve % 1,8 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; Lisansüstü/Doktora mezunlarının ise % 33,3 kesinlikle katılmıyorum, % 66,7 katılmıyorum, % 0 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 0 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri gözlemlenmektedir. Eğitim durumu ile Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, bizzat Atatürk’ün kendisinden kaynaklanmıştır önermesine katılım arasında doğrudan bir bağ bulunmaktadır. Eğitim durumu iyileştikçe CHP’li seçmen Atatürk’ü problemlerden uzak görmekte ve hatta biraz kutsallaştırmaktadır. Bu da parti seçmeninin Atatürkçü kimliğinden olsa gerek.

Üçüncü önermemiz ise Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, uygulayıcılardan kaynaklanmıştır ifadesidir. Bulgu ve yorumlar aşağıdadır.

183

Tablo 29. Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, uygulayıcılardan kaynaklanmıştır n % Kesinlikle Katılmıyorum 28 6,98 Katılmıyorum 39 9,73 Ne Katılmıyorum Ne de Katılıyorum 101 25,19 Katılıyorum 162 40,40 Kesinlikle Katılıyorum 71 17,71 Toplam 401 100,00

Araştırmaya katılanların Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, uygulayıcılardan kaynaklanmıştır ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde; % 6,98’i kesinlikle katılmıyorum, % 9,73’ü katılmıyorum, % 40,4 katılıyorum ve %17,71 inin de kesinlikle katılıyorum cevabını verdiği, % 25,19’luk bir kesimin ise ne katılmıyorum ne de katılıyorum cevabını verdiği gözlemlenmektedir.

CHP’li seçmenin genel eğilimi, Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarında yaşanan problemlerin, uygulayıcılardan kaynaklandığı yönündedir. Bu ifade ile Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, bizzat Atatürk’ün kendisinden kaynaklanmıştır ifadesinin verileri birbiri ile uyumludur. CHP seçmeni laiklik konusunda yaşanan sıkıntılardan dolayı Atatürk’ü değil, uygulayıcıları sorumlu tutmaktadır.

Araştırmaya katılanların cinsiyetine göre Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, uygulayıcılardan kaynaklanmıştır ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde ortaya şöyle bir tablo çıkmaktadır; Erkeklerin % 9 kesinlikle katılmıyorum, % 9,5 katılmıyorum, % 21 ne katılmıyorum ne de katılıyorum, % 39 katılıyorum ve % 21,5 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; Kadınların ise % 5 kesinlikle katılmıyorum, % 10 katılmıyorum, % 29,4 ne katılmıyorum ne de katılıyorum, % 41,8 katılıyorum ve % 13,9 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri gözlemlenmektedir.

Bu veriler ışığında CHP’li kadın seçmenin eğilimi erkeklere göre oldukça yüksektir. Bunun nedeni kadın seçmen, Atatürk ile daha duygusal bağ kurmuş olabilir. Laik politikanın ilk muhataplarının kadınlar olması, kadının çağdaşlık projesinin ana aktörü

184

olması gibi sebepler, CHP’li kadın seçmeni Atatürk dönemi laikliği ile daha duygusal bağ kurmuş olabilir. Ayrıca cinsiyet ile oy verme eylemi arasında farklı değişkenler bulunmaktadır. Kadının evli veya bekâr, dindar, kırsal ya da şehirli olması oy verme davranışını etkilemektedir. Dinin kırsal kesimdeki kadının oy vermesinde önemli bir faktör olduğunu belirten Tekeli, kadınların erkeklere nispetle daha fazla etkilediğini vurgular (Tekeli, 1982: 129-135).

Araştırmaya katılanların yaşa göre Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, uygulayıcılardan kaynaklanmıştır ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde; 18-24 yaşın % 1,8 kesinlikle katılmıyorum, % 14 katılmıyorum, % 24,6 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 40,4 katılıyorum ve % 19,3 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

25-34 yaşın % 9,1 kesinlikle katılmıyorum, % 8,4 katılmıyorum, % 22,4 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 39,2 katılıyorum ve % 21 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; 35-44 yaşın % 5,5 kesinlikle katılmıyorum, % 11 katılmıyorum, % 22 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 41,8 katılıyorum ve % 19,8 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

45-54 yaşın % 6,2 kesinlikle katılmıyorum, % 4,6 katılmıyorum, % 35,4 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 41,5 katılıyorum ve % 12,3 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

55-64 yaşın % 8,6 kesinlikle katılmıyorum, % 11,4 katılmıyorum, %31,4 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 42,9 katılıyorum ve % 5,7 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; 65 yaş ve üstünün ise % 20 kesinlikle katılmıyorum, % 20 katılmıyorum, % 10 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 30 katılıyorum ve % 20 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri gözlemlenmektedir. Yaş ile bu ifade arasında doğrudan bir bağlantı ortaya çıkmamıştır.

Araştırmaya katılanların eğitim durumuna göre Atatürk dönemindeki laiklik uygulamalarındaki problemler, uygulayıcılardan kaynaklanmıştır ifadesine verdikleri cevaplar incelendiğinde;

Okuryazarların % 0 kesinlikle katılmıyorum, % 0 katılmıyorum, % 57,1 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 42,9 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum

185

cevaplarını verdikleri; İlkokul mezunlarının % 1,9 kesinlikle katılmıyorum, % 9,6 katılmıyorum, % 46,2 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 28,8 katılıyorum ve % 13,5 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

İlköğretim mezunlarının % 5,5 kesinlikle katılmıyorum, % 5,5 katılmıyorum, % 23,6 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 54,5 katılıyorum ve % 10,9 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; Lise mezunlarının % 10 kesinlikle katılmıyorum, % 7,1 katılmıyorum, % 17,9 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 41,4 katılıyorum ve % 23,6 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

Ön lisans mezunlarının % 6,5 kesinlikle katılmıyorum, % 19,4 katılmıyorum, % 25,8 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 22,6 katılıyorum ve % 25,8 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri;

Üniversite mezunlarının % 7,1 kesinlikle katılmıyorum, % 13,3 katılmıyorum, % 22,1 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 42,5 katılıyorum ve % 15 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri; Lisansüstü/Doktora mezunlarının ise % 0 kesinlikle katılmıyorum, % 0 katılmıyorum, % 66,7 ne katılmıyorum ne de katılıyorum % 33,3 katılıyorum ve % 0 kesinlikle katılıyorum cevaplarını verdikleri gözlemlenmektedir. İlköğretim ve lise düzeyinde bu ifadeye katılım oranı oldukça yüksektir.