Küreselleşen Dünya
A: Atalarımız T… Türkmenistan
1988’de halkın yönetime katıldığı Halk Temsilcileri Kongresi kuruldu. 1990’da birliğin en büyük gücü olan Rusya Federasyonu, Boris Yeltsin Dönemi’nde bağımsızlığını ilan etti. Bağımsız Devletler Topluluğundan (BDT) Çekoslovakya, Macaristan ve Polonya gibi temel Uydu Devletlerde ayrıldı. Çek-o-slovakya kendi isteğiyle ikiye ayrıldı.
Çek Cumhuriyet’i ve Slovakya olarak.
1991’de Rusya çökünce Dünyada tek güç kaldı: ABD
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ile aman Bağlantısızları (Bandung) karıştırmayınız
TİKA
T.C. Başbakanlık Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı 1992’de Türk dilinin konuşulduğu ve Türkiye’ye komşu ülkelerin kalkınmasına (liberal) destek amaçlı kuruldu. Bugün Cibuti dâhil Afrika ülkelerinin kalkınmasına da öncülük etmektedir.
Güncel Bilgi: Eylül 2017 yılından Türkiye Cumhuriyet’i TİKA aracılığıyla Arakan’da zulme uğrayan Müslümanlara yardıma gitmiştir.
Arakan’a yardıma giden ilk ülke Türkiye Cumhuriyeti olmuştur.
Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Çin, Rusya, Tacikistan, Kazakistan, Kırgızistan tarafından Şanghay beşlisi olarak 1996 da kuruldu. İttifaka 6.
Devlet olarak Özbekistan katıldı. En son olarak Hindistan ve Pakistan da tam üye olarak gruba dâhil oldu (2017). İran ve Moğolistan ise gözlemci statüsü ile desteklemektedir.
MÇ Kodlama ve Şifreleme ATA - KÖK: Atamız ceddimiz Orta Asya Türk Cumhuriyetlerimiz…
A: Atalarımız T… Türkmenistan A… Azerbaycan K… Kazakistan Ö… Özbekistan K… Kırgızistan
KÖK: Biz Şangay’a KÖK saldık…
Şangay üyesi devletlerimiz.
K… Kazakistan Ö… Özbekistan K… Kırgızistan
MURAT ÇINAR
MÇ DİKKAT: 2019 KPSS Sordu Türk Cumhuriyetleri Yumuşama Dönemi mi yoksa Küreselleşen Dünya Dönemi mi?
Tabii ki cevabımız KÜRESELLEŞEN DÜNYA… Bizden asla soru kaçmaz… MÇ
24
Murat Çınar Şanlı Tarihimiz MÇ
Asya’da Yeniden Yapılanma Türk Cumhuriyetleri
» Azerbaycan
» Kazakistan
» Kırgızistan
» Özbekistan
» Türkmenistan
Azerbaycan Cumhuriyeti Bağımsızlık: 30 Ağustos 1991 Başkent: Bakü
1918’de Mehmet Emin Resulzade liderliğinde bağımsız oldu. Rusya, tekrar kendi bünyesine kattı. Ebulfeyz Elçibey liderliğinde bu kez kesin bağımsızlığını ilan etti. İlk tanıyan ülke Türkiye oldu.
Petrol, doğalgaz ve demir bakımından zengindir. Eğitim yatırımları sağlam bir ülkedir. Tiyatro, opera gibi faaliyetler ile Müslüman ülkelerin çok ilerisindedir.
Haydar Aliyev’in, “Biz bir millet, iki devletiz” sözleri üzerine söylenecek söz yoktur. Türk Keneşi ve TÜRKSOY’a etkin katılım sağlar. Ermenistan ile bugün hale çözülemeyen sorunu: Dağlık Karabağ.
Ermenistan bu bölgeyi işgal altında tutmaktadır. Hocalı Katliamı bilinmelidir, Ermenilerin yaptığı 1992 Hocalı Kasabası katliamıdır.
Bakü – Tiflis – Ceyhan boru Hattı TC ile Azerbaycan arasında çok stratejik bir öneme sahiptir
Kazakistan Cumhuriyeti Kurucu: Nursultan Nazarbayev Başkent: Astana
Gelişmiş Şehir: Almatı
1991 yılında bağımsız oldu. İlk tanıyanda TÜRKİYE oldu. Maden bakımından çok
zengindir. Ahmet Yesevi Uluslararası Türk Kazak Üniversitesi kültürel ilişkilerimizi artırdı. BDT kurulmasında etkili oldu. TÜRKSOY, Türk Keneşi, Avrasya Ekonomik Topluluğu, Şanghay İşbirliği, BM, İKÖ, AGİT üyesidir. Nükleer silah denemesini gönüllü terk eden dünyadaki ilk devlettir. 2017 yılında Latin alfabesine geçme kararı aldı.
Kırgızistan Cumhuriyeti Kurucu: Askar Akayev
Başkent: Bişkek
Kırgızistan 1991’de bağımsız oldu ve yine ilk tanıyan Türkiye oldu. Bişkek’te Kırgızistan - Türkiye Manas Üniversitesi açıldı. Dünyaca ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov önemli bir simgedir, bilinmelidir. TÜRKSOY ve Türk Keneşi üyesidir.
Özbekistan Cumhuriyeti Kurucu: İslam Kerimov
Başkent: Taşkent
Basmacılık Hareketi Özbekistan’da başladı. İslam Abduğanıyeviç Kerimov, 31 Ağustos 1991’de bağımsızlığı ilan etti.
% 86 oy ile Özbekistan Cumhuriyet’inin ilk devlet başkanı oldu. Pamuk, doğal gaz, altın, uranyum bakımından zengin bir ülkedir. Şanghay’a en son katılan devlettir. TÜRKSOY üyesidir.
Türkmenistan Cumhuriyeti Kurucu: Saparmurad Niyazov Başkent: Aşkabat
1991’de bağımsız oldu. Tanıyan ilk ülke Türkiye oldu. Aşkabat’ta Türkmenistan - Türk Üniversitesi kuruldu. TÜRKSOY üyesidir ayrıca BM, İKÖ, BDT, IMF gibi uluslararası kuruluşlara üyedir.
25
Murat Çınar Şanlı Tarihimiz MÇ Diğer Türk Toplulukları: Altay
Cumhuriyeti, Başkurdistan, Çuvaş- istan, Dağıstan, Gökoğuz, Hakas, Kabardin - Balkar, Yakutistan (Saha), Tataristan, Tuva, Karakalpak, Nahçıvan, Sincan Uygur Özerk bölgesi ve Kırım Cumhuriyeti
Bağımsız Devletler Topluluğu BDT – 21 Aralık 1991
Başkent: Minsk
En Gelişmiş Şehir: Moskova
SSCB dağılmasıyla 1991 yılında 15 devletin 11’inin katılımıyla kuruldu.
(Alma Ata Zirvesi) Rusya federasyonu, Belarus (Beyaz Rusya) ve Ukrayna akabinde Ermenistan, Özbekistan, Tacikistan, Kazakistan, Türkmenistan, Moldova, Kırgızistan, Azerbaycan yer aldı. Gürcistan 1993’de katıldı. 2008 Osetya Olayı sonrası ayrıldı. 2005’te Türkmenistan ayrıldı ama gözlemci göndermektedir. Dünya kaynaklarının % 25’ini sahipler. 2014 yılında Rusya, Kırım’ı işgal edince Ukrayna ayrıldı.
Avrupa’da Yeni Arayışlar
SSCB dağılmasıyla Doğu Bloku ve Berlin Duvarı çöktü. Varşova Paktı ve Comecon dağıldı. Dünyada çoğulcu demokrasi ve pazar ekonomisi yaygınlaştı. BDT kurulurken bazı devletler Batı Blokunu tercih edip NATO’ya üye oldu. 14 Ocak 1990’da Almanya’da Utanç Duvarı (Berlin Duvarı) yıkıldı. 3 Ekim 1990’da iki Almanya resmen birleşti.
Avrupa Birliği (AB)
1957 yılında AET olarak kuruldu.
1967’de Avrupa Topluluğu (AT) adını aldı. 1972’de İngiltere, İrlanda ve Danimarka ile üye sayısı 9 oldu. 1986
Avrupa Tek Senedi ile iç sınırlar kaldırıldı, büyük bir pazar oluştu. 1993 yılında yürürlüğe giren Maastricht Anlaşması ile Avrupa Birliği (AB) oldu.
Tek para birimi ve Avrupa vatandaşlığına geçildi. AB girmenin kriterleri bu antlaşma ile belirlendi. Enflasyon oranı, bütçe açığı, gayrisafi yurt içi hasılası, kamu borcu vs. hep oranları burada belirlendi. BİO (Barış İçin Ortaklık) ile NATO’ya yakınlaşma sağlandı. AB üyeliğinde Kopenhag ve Maastricht Kriterleri aranmaktadır.
Ek Bilgi: Türkiye, Helsinki Zirvesi ile 1999’da birliğe adaylık sürecinin başlamasıyla topluluğun program- larından faydalanmaya başlamıştır.
Ulusal Ajans görevini üstlenmek için AB Eğitim ve Gençlik Programları Dairesi kurulmuştur. Sokrates, Leonardo da Vinci gibi programlar yürütmeye başlamıştır.
Kopenhag Kriterleri
1993’te Avrupa Konseyi birlik kriterlerini açıkladı, siyasi talepler ağırlıklıdır.
» Demokrasi
» İnsan Hakları
» Azınlık Hakları
» Hukukun Üstünlüğü
» İşleyen Piyasa Ekonomisi
Türkiye’den beklentiler çok büyük özellikle Kıbrıs ile ilgili... Türkiye 1959’da AET için üyelik başvurusu yaptı, kabul edilmedi. 1963’te ortaklık antlaşması Ankara’da imzalandı. 1980’de Yunanistan’ı aldılar. Bizi almadılar…
1996’da Tansu Çiller, AB ile Gümrük Birliği Antlaşması yapıldı. 1997 Lüksemburg Zirvesinde Türkiye ilişkileri tekrar gözden geçirildi. 1999 Helsinki Zirvesinde Türkiye’nin adaylığı kabul edildi. AB ile müzakereler başladı.
Bugün de devam etmektedir…
26
Murat Çınar Şanlı Tarihimiz MÇ
Balkanlar Yeni Oluşum Süreci Balkanların önemli liderlerinden Tito, 1943’de Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyetini kurdu. Yugoslavya, Karadağ, Hırvatistan, Bosna - Hersek, Slovenya, Voyvodina, Kosova ve Sırbistan oluşumun içerisinde yer almaktadır. 1989’da birlik dağıldı. Sırplar özellikle Bosnalılar karşı baskıcı bir tutum içerisindeydi. BM, “Dünya Barış Gücünü” kurup bölgeye gönderdi. Türk askeri, burada görev aldı. NATO güçleri de bölgede görev almaktadır. Dayton Antlaşması ile Bosna – Hersek Bağımsızlığını ilan etti. Balkanlarda ve Bosna’da Müslümanları katleden Sırp despot Miloseviç sonunda yargılandı, suçlu bulundu. l. Balkan Savaşı sonrası Osmanlı’dan ayrılan Arnavutluk ancak bu süreçte demokrasiyi benimseyip liberal ekono- miye geçti.
MÇ Ek Bilgi: Bilge Kral Aliya İzzetbegoviç Bosna Hersek’in ilk cumhurbaşkanıydı. İslam Manifes- tosu adlı eseri vardır.
Orta Doğu ve Afganistan Körfez Savaşları
Irak hükümeti bozulan ekonomisini düzeltmek için petrol bölgesi olan Kuveyt’i işgal etti. BM Güvenlik Konseyi olaya müdahale etti. Merkezi Türkiye İncirlik olan Çekiç Güç kuruldu. Irak’taki nükleer silahları denetlemek için müdahale yapıldı. ABD ve kankası İngiltere Irak’a müdahale edip Günah keçisi Saddam Hüseyin’i idam etti.
Irak’ta Nükleer silah bulunamadı. 2003 yılında Geçici Irak Yönetimi Komisyonu kuruldu. Celal Talabani Cumhurbaşkanı oldu. Bu arada (2017) bölgede referandum kararı alındı bağımsız Kürt Devleti için Türkiye gelişmeleri yakından takip ediyor.
Ek Bilgi: TBMM, 1 Mart Tezkeresini onaylamadı ve 2003’te Kuzey Irak’a asker göndermedi. ABD – TÜRKİYE İlişkileri gerildi. Bağlantısızlar, İslam Birliği hatta tüm dünya karşı çıktı ama ABD - İngiltere durmadı.
Türkiye ve Uluslararası Yardım
» Endonezya – Pakistan
» Tayland – Sri Lanka
» Sudan – Bosna – Arakan
» Gürcistan - Irak
» Lübnan - Filistin vs.
Nerede yardıma muhtaç orada Türk Kızılay’ı görev almaktadır.
» Somali
» Afganistan
» Bosna
» Arnavutluk
» Kosava
» Lübnan vs.
Nerede ezilen bir millet orada Türk Silahlı Kuvvetleri
Afganistan
SSCB çekilmesinden sonra Taliban, İslam Cumhuriyetini kurdu. 11 Eylül 2001’de ikiz kulelerinin vurulması üzerine ABD yönetimi, suçlu ilan ettiği Afganistan’a müdahale edip Taliban yerine Hamid Karzai Hükümetini kurdu. Güvenliğini bugün BM bağlı ISAF (Uluslararası destek Gücü) sağlıyor ve DİKKAT komutanlığını Türkiye yapıyor.
Orta Doğu ve Su Sorunu
Dicle, Fırat, Asi, Şeria ve Nil Orta Doğu’nun hayat damarlarıdır. Bu nehirlerin geçtiği ülkeler arasında sorunlar asla bitmiyor asla bitmeyecekte
Petrol ve su savaşları Orta
27
Murat Çınar Şanlı Tarihimiz MÇ
Doğu’nun birleşmesini ve birlik kurmasını engellemektedir. 1970 yılında Türkiye dev bir proje başlattı. GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) yıl 2016 halen istenilen başarıya ulaşıla- madı.
Belki de terör bölgede GAP Projesini engellemek için ortaya çıktı. Suriye ve Irak ile Türkiye’nin arası açıldı. 2016 yılında DEAŞ (IŞİD) terör örgütüne karşı Fırat Kalkanı Operasyonu başlatıldı.
Dicle Kalkanı da gündemde. Türk askeri Başika Kampında görev almaktadır.
Dünyadaki Gelişmeler
Bilimsel gelişmeler inanılmaz seviyelere ulaştı takip etmek, algılamak çok zor.
Reklamlar ile algı operasyonu çok etkili oluyor, bizim piyasada da algı operasyonu çok yapılıyor bazı çevreler kitabımızı kötüleyecek, beni en çok üzen okumadan kitabımı eleştirenlerdir. 14 yıllık bilgi birikimimizi hiçe sayarak yapılan hakarete varan eleştirilerdir yoksa eleştiriye açığız… Kırmızı Element KPSS müfredatına uygun tek roman hayallerinin ötesine ulaş… Vay arkadaş bu reklam ne biçim bir illet kurtulamıyoruz… Global büyük şirketler dünya yönetimini, insanların zihinlerini ele geçirdi. Bu gidişata neredeyse karşı koymak imkansız.
NANO Teknoloji arkadaş adamlar harbiden neler yapıyor bir saç tanesini enine değil boyuna 20 eşit parçaya ayırıyor… 1996’da ilk koyun kopyalandı adı Dolly... Bizde yaptık adını Oyalı koyduk. 2008’de ABD Anka Kuşu uzay aracı ile Mars’ta incelemeler yaptı. 2015 yılında Marsta su bulundu. 1986 Çernobil Faciası yaşandı. Doğaya olan duyarlılık az da olsa arttı Greenpeace gibi uluslararası çevre kuruluşları ortaya çıktı. Bizde de Çarşı var, Çarşı her şeye karşı… Bir Galatasaraylı olarak Beşiktaş Çarşı Grubuna çok imrenmişimdir.
Fenerbahçe’nin de basketbol takımına hayranım… Barcelona’yı Barcelona’da Real Madrid’i Madrid de devirdiler.
Değişen Dünya ve Türk Dış Politikası
SSCB’nin dağılmasıyla Türkiye’nin Orta Asya ve Balkan politikaları değişti.
Bölgede TİKA önemli çalışmalara imza attı. Rusya ile de ilişkilerimiz düzeldi.
İhracat listemiz de bir numaradır. Rus doğalgazı Mavi Akım Projesi ile Samsun’a kadar uzamaktadır. Kafkasya doğalgazı da Bakü – Tiflis - Ceyhan Boru Hattı ile ülkemizden geçmektedir. Ayrıca Güney Kafkasya Boru Hattı ile Azeri doğalgazı Şah Deniz Projesi ile ülkemizde geçecektir. Türkmenistan doğalgazı da Avrupa’ya Türkiye üzerinden Trans – Hazar Boru Hattı ile iletilecektir. Türkiye bölgede önemli bir güçtür barışçıl politikalar izleyerek Ermenistan’ı tanıyan ilk devlet oldu. Bu arada arkadaşlar günceli özellikle Meclis TV’yi izleyiniz apolitik olmayınız ama kendinizi fazla kaptırıp farklı görüşteki arkadaşlarınıza kötü davranmayınız…
KEİ
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü
Merkez: İstanbul Kuruluş: 25 Haziran 1992
Kurucu Üyeler: Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Rusya, Romanya, Ukrayna, Bulgaristan
Diğer Üyeler: Arnavutluk, Yunanistan ve Sırbistan: Üye ülkeler arasında ikili ve çoklu ekonomik, teknolojik, sosyal ilişkilerin geliştirilmesi için kurulan birlik.
28
Murat Çınar Şanlı Tarihimiz MÇ
Karadeniz Havzasında barışı sağlamak temel amaçlarındandır. 25. Kuruluş Yıldönümü ve Hükümet Başkanları Zirvesi Haziran 2017 yılında İstanbul’da yapılması öngörülmektedir.
(Kaynak Dışişleri Bakanlığı İnternet Sitesi)
Güncel Bilgi: Türk dış politikası Atatürk Döneminde olduğu gibi Yurtta Sulh Cihanda Sulh politikasına dayanmaktadır. Rusya, Ermeni, Bulgar, Yunan ile sorunlarımızı gidermek için gayret gösterdik ve göstermeye de devam ediyoruz. Kıbrıs Meselesinde BM Genel Sekreteri Kofi Annan Planını onayladık. Rum kesimi kabul etmedi. 2004 yılında Güney Kıbrıs Rum Kesimi AB üye oldu.
1980 Sonrası Türkiye
1983 Anavatan Partisi (Turgut Özal) ile ABD’ye yakınlaşma, liberalleşme ve Batılaşma süreci hız kazandı. 1987 yılında AB için tam üyelik başvurusu yapıldı. 1993 yılında Cumhurbaşkanı Turgut Özal vefat etti. Hiç unutmuyor TRT, FB - Kocaeli maçını verecekti. Ah ah o dönemlerde şifreli kanal yoktu. Bekle bekle iki saat TV karşısında bekledim yazık spiker de bilmiyor maçın neden başlamadığını, derken alt yazı geçti Cumhurbaşkanımız Turgut Özal hayatını kaybetti. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel oldu. Tansu Çiller de ilk kadın başbakan olarak tarihe geçti. 2000’de ortak karar ile Cumhurbaşkanlığına Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer getirildi. İlk renkli televizyon ülkemize 1984’de geldi.
1994’te de ilk özel kanal Magic Box adı ile Star TV açıldı. Apartmanın ortak anteni kanalı çekmiyordu, balkona kablonun ucuna bağlayıp astığım çatal ile çekiyordu. 3 – 3 biten Manchester United - GS maçını izlemiştim dün gibi hatırlıyorum sevinçten çıldırmıştım.
Bugün Tivibu, Dijturk, Uydu Net gibi onlarca platform ve 100’lerce kanal mevcut. Artık her evde hatta her cepte internet var. Bilgiye ulaşmak artık kolay.
Çağımız Bilgi Çağı oldu. Üç Maymun filmi ile yönetmen Nuri Bilge Ceylan Cannes Film Festivalinde birinci oldu.
2006’da Orhan Pamuk Edebiyat alanında 2015 yılında Aziz Sancar bilim alanında (kimya dalında) Nobel’i aldı.
Nobel’i Anıtkabir’de Atatürk’e armağan etti. Artık kabuğumuza sığmaz olduk, dünyaya açıldık. 1988’de Naim Süleymanoğlu Cep Herkülümüz Seul’da rekor kırarak altın madalya aldı. 1992’de Barcelona’da Akif Prim şampiyon oldu.
2000 UEFA kupasını Kopenhag’da ve ertesi yıl Süper Kupa’yı Galatasaray aldı.
Futbolcularımız dünyanın ünlü kulüplerine peş peşe transfer oldu.
Kenan Sofuoğlu, 2012 yılında Süper Sport Dünya Klasmanında dünya şampiyonu oldu. 1981 Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) yerini aldı. 2005 paradan altı sıfır silindi. Ben hala karıştırıyorum milyon kelimesi ağzıma yapıştı.
Özelleştirme Yüksek Kurulu oluşturuldu.
Atatürk Döneminde ekonomi de prensip millileştirme - devletleştirme idi bu dönemde tersine döndü özelleştirme oldu. Yabancı sermaye teşvik edildi. 17 Ağustos büyük Marmara Depremi çok cana mal oldu. Ekonomi zarar gördü.
Zorunlu Deprem Sigortası getirildi. İmar kanunu denetim sıkılaştı.
Son 25 Yılda Dünyada Görülen