Atılganlık ve Spor

Spor; yenme ve muktedir olma gibi, insanın Ģuuraltı arzularının tatminini amaç edinen, belirli kurallar içersinde yapılan, rekabete dayalı sosyalleĢtirici, bütünleĢtirici, fiziki, zihni ve ruhi faaliyetlerin tümüdür (70). Tek baĢına veya toplu olarak yapılan kendine özgü kuralları olan, genelde yarıĢmaya dayanan bedensel ve zihinsel yeteneklerinin geliĢimini sağlayan eğitici ve eğlendirici uğraĢlardır (54). Sporun amacı oyun ve eğlence olup rekabete dayanan ve performansı hedefleyen bedensel faaliyetlerdir.

Spor, insanların bedenlerini ve zekâlarını birlikte çalıĢtıran, beden, zekâ, ruhsal, sosyal, kültürel, ekonomik, antropolojik, eğitim, politik, teknolojik, ahlak, sanat gibi yapılarının çeĢitli yönlerden geliĢmelerini sağlayan, yarıĢmalı ve yarıĢmasız olarak yapılabilen, doğal, eğlenceli, organizeli ve bilimsel hareketlerin bütünüdür (35).

Spor, bireyin fizyolojik ve psikolojik yönden sağlığını geliĢtiren, sosyal davranıĢlarını düzenleyen, zihinsel ve motorik belirli bir düzeye getiren biyolojik pedagojik ve sosyal bir olgudur (90). Beden eğitimi ve sporun amaç ve fonksiyonlarına bakıldığında bunları genel anlamda 4 grupta toplamak mümkündür. Bunlar; Fiziki geliĢim, motor geliĢimi (sinir-kas geliĢimi), zihni (biliĢsel) geliĢim ve sosyal geliĢimdir (34).

Sporun amaç ve fonksiyonlarından fiziki geliĢim, organizmanın fonksiyonel etkinliğini artırmayı ve sağlıklı bir yapı kazandırmayı ifade eder (34). Organik geliĢime katkıda bulunmak sadece beden eğitimi ve spora özgüdür.

Kassal etkinlikler fiziksel uygunluk (kondisyon) ve dayanıklılığı, dolayısıyla iç organların fonksiyonlarını geliĢtirir. Devamlı yapılan bedensel etkinlikler, kemik özgül ağırlığını ve bağ dokuların esnekliğini artırarak bunların baskı ve gerginliklere karĢı direncini artırır. En fazla etki, becerilerin geliĢmesi, kassal harekette verimlilik ve ekonominin artması dolayısıyla kassal güç ve dayanıklılığın artmasında görülür (72).Motor geliĢim sisteminin geliĢmesine de en çok katkıyı beden eğitimi ve spor hareketleri sağlamaktadır (34). Psiko-motor geliĢimin sağlanması, genel olarak vücut kontrolünün ve koordinasyonunun geliĢmesi demektir. Böylece kiĢi daha zarif, kolay ve verimli bir Ģekilde hareket edebilir. Psiko-motor geliĢim, özel olarak çeĢitli spor becerileri, dans ve jimnastik hareketleri ile ilgilidir. Bu hareketler spor çeĢidine göre çok özel becerilerdir. Bu beceriler araç olup, amaç kiĢinin bir bütün olarak geliĢmesini sağlamaktır (72).

Sporun amaç ve fonksiyonlarından olan zihinsel geliĢim; etkinlikler yoluyla yapılan öğrenme sonucunda, öğrenme için gerekli algılama, düĢünme, akıl yürütme, kıyaslama ve temel kavramların geliĢmesidir. Motor becerilerin geliĢimi bireyin zihinsel, duygusal ve toplumsal geliĢimiyle ilgilidir.(motor becerileri; kuvvet sürat, dayanıklılık, hareketlilik ve beceri) (65). Sosyal geliĢlimde de gerek toplum ve gerekse kiĢisel olarak yapılan sportif etkinliklerin bedende olduğu kadar karakter üzerinde de yapıcı etkisi vardır. Oyun, müsabaka ve sportif etkinlikler yoluyla sosyalleĢme çok önemlidir (72).

Spor, gençlere kısa zamanda büyüme ile birlikte karĢılıklı denemeler, rekabet içinde yetiĢkinler topluluğuna transfer olmada karĢılaĢabileceği problemlerle baĢ etme gücü verir. Sportif baĢarı gençleri aralarında değerlendirmek ve benlik saygıları için önemli olabilir (68).

ÇeĢitli araĢtırmalarda bireylerin spor etkinliklerine katılımının beden, ruh ve kiĢilik yapısını geliĢtirdiğini, iradeyi güçlü kılma, grup çalıĢmasını kolaylaĢtırma, karĢılıklı dayanıĢma sağlama, özgüven geliĢtirme, kendini kontrol etme, baĢkalarına saygıyı öğrenmede önemli katkılar sağlandığını ve atılgan birey olmalarında rol oynadığını ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, sportif etkinliklerin, bireylerin atılganlık düzeyinde etkili olduğu düĢünülebilir (19).

Spor yapanlar ve yapmayanlar arasında yapılan çalıĢmalarda spor yapanların spor yapmayanlara göre daha canlı, dıĢa dönük, daha çalıĢkan, daha sabırlı toplumsal iliĢki kurmaya daha hazır, yeni bir duruma uyum sağlamalarının daha kolay, duygusal yönden daha dengeli oldukları bulunmuĢtur (77).

Egzersizin ve beslenmenin hastalıkların önlenmesi ve sağlığın desteklenmesi açısından önemini araĢtırdığı Akande ve ark. sporun yaratıcı ifade, özgüven, benlik kavramı ve atılganlığı geliĢtirdiğini, dolayısıyla okul, iĢ ve spor baĢarısını artırdığını belirtmiĢlerdir (3).

Etzelve Mears, uygulamalı beden eğitimi ve terapötik rekreasyonun eğlendiren anlamlı etkinlikler olduğunu, psikolojik ve sosyal bazı olumsuzluklarla baĢa çıkma aracı olarak kullanılabileceğini, atılganlığın bu etkinliklerde hedeflerden biri olduğu ve baĢlı baĢına bir eğitim olarak da ele alınması gerekliliğini vurgulamaktadır (25). Atılganlık kiĢinin düĢünce, inanç ve isteklerini karĢısındakilerin haklarını çiğnemeden ifade edebilmesidir. Birey duygu ve düĢüncelerini karĢısındakine direk ve dürüst bir Ģekilde ifade eder (10).

Bedensel etkinliklerin zihinsel geliĢime katkıda bulunması birkaç alanı kapsar (72).

A-Psiko motor beceriler, öğrencinin, zihni ile kasları arasında bir koordinasyon kurmayı düĢünmesini gerektirir. Beceri öğrenmek otomatik olmayıp zihnin uyanık ve hazır olmasını, ayrıca güç gerektirir.

B-DüĢünme, sadece hareket becerilerini öğrenmekle ilgili olmayıp aynı zamanda becerilerin öğrenilmesinde gerekli bilgileri de kapsar. Bu bilgiler, kuralların, tekniklerin, strateji ve kullanılan terimlerin öğrenilmesi ile ilgilidir. Bunlar bütün hareketin iyi yapılabilmesi ve hareketin öneminin daha da iyi anlaĢılması için gerekli bilgilerdir.

C-Sportif etkinlikler, sağlık, güzel vücut hareketleri ve egzersiz ilkelerinin hayattaki öneminin anlaĢılmasını sağlar.

Bedensel etkinliklerin zihinsel geliĢime olan katkısı öğrencinin akademik baĢarısını etkilemesi, sosyal geliĢime olan katkısıyla da atılganlıklarının geliĢtirmesi beklenebilir.

Atılganlık kiĢiye neler kazandırır?  ĠletiĢim becerilerini geliĢtirir  Kendine güveni artırır

 KiĢisel memnuniyet kazandırır

 BaĢkalarının size saygı duymasını sağlar  Karar verme becerinizi geliĢtirir (10).

Tüm bu bilgiler ıĢığında atılganlığın ve sporun kiĢiye ortak davranıĢ Ģekilleri kazandırdığı, gerek atılganlığın gerekse sporun özelliklerine bakıldığında söylenebilir. Ayrıca sporun ve atılganlığın kazandırdığı özelliklerin aynı olması birbirleriyle iliĢkili olduklarının göstergesidir.