Çocuk oyun alanı olarak sokağın çocukların gözünden ele almak amacı ile Đzmir’de, Mimar Sinan Đlköğretim Okulu, Selçuk Yaşar Đlköğretim Okulu ve Đzmir Türk Koleji Đlköğretim Okulu öğrencileri ile “sokak ve oyun” konulu “atölye çalışması” yapılmıştır. Çalışmada çocukların sokak mekânı hakkındaki olumlu ve olumsuz tüm görüşleri alınmıştır. Çocuklardan sokağı sadece fiziksel yönü ile değil, sosyal yönü, oyun alanı işlevi ile de değerlendirmeleri istenmiştir.
6.2 Çalışmanın Amacı
“Oyun alanı olarak sokak” temalı atölye çalışmasında amaçlanan sokak mekânlarını çocuk gözünden yeniden değerlendirmektir. Bu değerlendirmede günlük yaşantının önemli bir parçası olan sokaklarımızın çocuklar için ne ifade ettiğini anlamak, sokak yaşantısını, sokakların eksikliklerini ya da olumlu taraflarını onlarla birlikte saptamak amaçlanmıştır.
Sosyal ve fiziksel bir mekân olmanın yanı sıra çocuklar için birçok potansiyeli ve çeşitliliği de içinde barındıran sokakların oyun alanı olarak günümüz şehir yaşantısına yeniden kazandırılabilmesine ilişkin çocuklardan gelen fikirleri değerlendirmek de çalışmanın ileriye dönük önemli bir amacıdır.
Çocuklar bu çalışma ile aynı zamanda takım çalışması yapmak konusunda deneyim kazanmakta ve en önemlisi kent ve yapılı çevre hakkında bilgi edinebilmektedir, Geleceğin yetişkinleri olan çocuklarımızı tasarım sürecine dâhil etmek ve onlarla birlikte düşünmek çalışmanın yönteminde belirleyici bir unsur
olmuştur. Çünkü yapılı çevrenin geliştirilmesinde, çevrenin yaygın eğitime dâhil edilmesi büyük önem taşımaktadır.
Yapılı çevre hakkında bilgisi ve görüşü kısıtlı ya da eksik olan bireylerin toplumsal konularda ihtiyaç ya da isteklerini dile getirmeleri de problem haline gelmektedir. Bu konuda yapılabilecek en önemli müdahalelerden biri yapılı çevre hakkındaki bilgileri mümkün olan en kısa sürede çocuklara aktarmaya başlamaktır. Bu tarz bir uygulama ile hayat standartları gelişmiş, sorumluluk duygusuna sahip ve yapılı çevrenin değerini arttırabilecek görüş seviyesine sahip bireyler yetiştirilmesi hedeflenmektedir. Batı ülkelerinin büyük bir kısmında (Amerika ve Avrupa) bu konu ile ilgili olarak mimarlıkla bağlantılı kurumlar çeşitli kurs, atölye ve programlar düzenlenmektedir. Sayısı gün geçtikçe artan bu programlar ile birlikte mimarlık eğitiminin toplumun tüm tabakalarına ulaşmasını amaçlayan kurumlar, mimarlığın eğitim müfredatlarına girmesi için yoğun çaba sarf etmektedirler. Çalışmalarda çocukların çevreyi analiz etme, gözlemleme ve keşfetme becerilerinin yanı sıra çevreye olan ilgileri arttırıp katılımcı yönleri geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu durum, çocukların yapılı çevrelerinden nasıl etkilendiklerini ya da yapılı çevreyi nasıl etkilediklerini düşünmelerine fırsat verir (Gökmen, 2010).
6.3 Çalışmanın Yöntemi
"Çocukların Gözünden Sokak Mekânları Atölye Çalışması” sunum, anket ve resim çalışması olmak üzere üç aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Đlk aşamada çocukları yapılı çevre ile tanıştırma ve bu bilinci yaratmak amacı ile sokak ve kent hakkında kısa bir sınıf tartışması yapılmıştır.
Şekil 6.1 Sunum Aşaması ( Burcu Gülay Taşçı Arşivi )
Karşılıklı soru-cevap şeklinde geçen ilk aşamada çocuklara “Sokak nedir?, Mahalle nedir?, Sokakta ne tip yapılar görüyorsunuz?, Sokakta ne gibi işlevleri bulmayı umuyorsunuz?, Sokakta ne tip oyunlar oynayabiliyorsunuz?” gibi genel nitelikli sorular sorulmuş, çocukların sokak hakkında düşünmeleri sağlanmıştır.
Daha sonra sokak kavramı hakkında kısa bir bilgilendirme sunumu yapılmıştır (Şekil 6.1). Bu sunumda sokak tanımlarını içeren ve sokağın çeşitli işlevlerine dikkat çeken bölümlere yer verilmiştir. Literatürden “yaşayan sokak” örnekleri gösterilmiş, çocuklara bazı sokak görselleri verilerek, bu görseller hakkında yorum yapmaları istenmiştir. Çocuklar sunumda gördükleri dünya kentlerindeki sokaklar ile kendi sokaklarını karşılaştırma ve kendi sokaklarına eleştirel bir gözle bakma olanağı bulmuşlardır. Sokak sadece araçların mekânı olarak değil, sosyal yaşantının da bir parçası olarak ele alınmış, çocukların da bu sosyal yaşantının önemli bir parçası olduğu üzerinde durulmuştur. Sokağa taşan sosyal faaliyetler hakkında çocuklarla konuşulmuş ve günümüzde hala sürdürülebilen sokak oyunları hakkında onların bilgisine başvurulmuştur.
Karşılıklı soru-cevap ve bilgilendirme sonrasında, anket aşamasına geçilmiştir (Ek 2: Anket Formu Öğrenci). Anket aşamasında amaç, çocukların sokak mekânı hakkındaki olumlu ve olumsuz tüm görüşlerini yazılı olarak almaktır. Çocukların kolaylıkla cevaplayabileceği sorular hazırlanmış ve çocuklardan kısa cümlelerle bu soruları cevaplamaları istenmiştir (Şekil 6.2).
Şekil 6.2 Anket Aşaması ( Burcu Gülay Taşçı Arşivi )
Bu anketlerde kent ölçeğinden, mahalleye ve mahalle ölçeğinden sokak kullanımına kadar inilmiş, özel olarak çocukların ev ya da okullarına yakın olan sokakları nasıl kullandıkları, bu sokak hakkında ne hissettikleri, sokağı oyun alanı olarak görüp görmedikleri, sokak hakkındaki endişeleri ve rahatsızlıkları, hayallerindeki sokak gibi alt başlıklar araştırılmıştır.
Anket soruları içerisinde mimarlık ve planlama disiplinini ilgilendiren bazı terimler kullanıldığı ve ilköğretim seviyesinde bu terimlerin bilinemeyeceği düşüncesi ile “çocuk-mimarlık-kent” konulu basit düzeyde bir “kent sözlüğü” hazırlanmıştır (Ek 4: Kent Sözlüğü). Çocuklardan atölye boyunca çevrelerini bu terminoloji ile değerlendirmeleri istenmiş, mimarlık disiplini ve kent ile tanışmaları sağlanmıştır.
Anket sonrasında yapılan resim çalışmasında, çocuklardan kendi evlerine yakın sokakları anlatan bir resim yapmaları istenmiştir (Şekil 6.3). Sokakları oyunla ilişkili olarak yorumlatmak öncelikli amaçlanan olsa da, çocukların sokağı sosyal mekân olarak görüp görmediği, kent mobilyaları ve tüm kent çeperleri ile sokağı ele alabilme yeterlilikleri, psikolojik etkileri ile sokağı değerlendirmeleri gibi birçok konuda çocukların çalışmalarına başvurulmuştur.
Şekil 6.3 Resim Çalışması“Sokak ve Oyun” (Burcu Gülay Taşçı Arşivi)