YÖNETĐM, PLANLAMA VE KENTSEL ALTYAPI KONULARINDA
DÜZENLEMELERE YÖNELĐK ÖNERĐLER
"Konut Politikaları Geliştirme Çalışmaları" kapsamında yukarıda belirtilen ana noktalar göz önüne alınarak kısa dönemde gerçekleştirilebilecek düzenlemeler ile arsa piyasasının yeniden yapılandırılmasını sağlayacak kentsel yönetim, planlama ve kentsel altyapı konularında düzenlemeleri ve gerekli yeni kurumları öneriler dizileri hazırlanmıştır. Bu bölümde kısa dönemde yapılabileceklere ilişkin çok ayrıntılı ve somut içerikli önerilere değinilmemekte, arsa piyasasının yeniden yapılandırılması konusunda geliştirilen öneriler ve oluşturulan yeni çerçeve özet olarak sunulmaktadır.
13.1. Yerel Yönetim Birimlerinin Yeniden Düzenlenmesi Yerel Yönetim Birimleri ve Yetki Alanları
a. Özellikle kentsel alanların giderek yayılması gözönüne alındığında, belediye sınırlarının ilçe sınırları ile çakıştırılarak, yerel yönetimlerin/belediyelerin etki alanlarının, tüm ülkeyi kapsayacak duruma getirilmesi gelecekteki yerel yönetim konusunda yapılacak düzenlemelerin ana ilkesini oluşturmalıdır.
Belediye sınırlarının genişleyerek kırsal niteliği değişmekte olan alanları içine almasının sağlanması, kırsal ve kentsel alanların birbirinden bağımsız gelişen birimler gibi ele alınmasını önleyebilecek ve bir bütün olarak planlanması ve hizmet sunulmasını sağlayabilecektir. Bu amaçla kentsel alanların hızla genişlediği ve kırsal yerleşmelerin kentsel nitelik kazandığı alanlardan başlayarak mevcut belediyeler ve kırsal birimler birleştirilerek (mümkün ise) ilçe sınırları ile çakışan "Yerel Yönetim Birimleri" nin oluşturulması kır-kent ayrımı üzerinde kurulan yönetim düzenlemesinin ortadan kalkmasını sağlayabilecektir. Bu yeni birimler Avrupa Birliğinin NUTS III
olarak tanımladığı yönetsel birimleri oluşturabilir.
Bu nedenle metropoliten alanlarda uygulanan Büyükşehir Belediyeleri modeli yanı sıra toplam nüfusları düşük olsa bile kentsel yerleşmelerin hızla yaygınlaştığı
bölgelerde yeni bir yönetim MODELĐNĐN oluşturulması gereklidir.
Mevcut yerel yönetim sistemine Büyükşehir Belediyeleri ve Muhtarlıklar yanı sıra Yerel Yönetim Birimleri (kentsel saçaklanmanın olmadığı yerlerde Belediyeler sürecektir) eklenmesi ile kentleşmenin yeni evresinde oluşan yaygın kentleşmeye koşut olarak yeni bir yönetim modelinin tasarımı gereği vardır.
Kentsel alanların genişlemesi ve özellikle yeniden oluşturulacak Yerel Yönetim Birimlerinin yaygınlaşması merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasındaki yetki ve sorumlulukların yeniden tanımlanmasını gerektirecek ve merkezi hükümet ile yerel yönetimlerin çeşitli yetki ve sorumluluklarının alan ve sektör bazında ayrımına dayanan bir örgütlenme yerine, merkezi yönetimin eşgüdüm, denetleme ve destek görevlerini, yerel yönetimlerin plan/strateji uygulama ve hizmet ağırlıklı görevleri üstlendiği yeni bir sistem oluşturulması yararlı olacaktır.
Yeni oluşturulan "Yerel Yönetim Birim’lerinin yönetsel sistem içindeki konumunun tanımlanması ve yerel yönetimlerle merkezi yönetim arasındaki yetkilerin ölçek ve konu bağlamında ki bölüşümünün belirlenmesi amacıyla "Yerel Yönetim Birimleri Yasası" çıkarılmalıdır.
b. Türkiye'de metropoliten alanların sayısı giderek artarken, mevcut alanların tanımlanan sınırları yeterli olmamakta ve çeperindeki yerleşmeler artarken metropoliten bölgeler oluşmaktadır. Büyükşehir Belediyelerinin yetki ve görevlerinin yeniden tanımlandığı "Büyükşehir Yönetimi Yasası" çıkarılmalı ve bu yasa çerçevesinde metropoliten bölgeler tanımlanırken Büyük şehir Belediyeleri başta olmak üzere bölge içinde yetkili olan belediyeler ve merkezi yönetim birimlerinin katılımı ile "Büyükşehir Bölge Birlikleri”nin kurulması sağlanmalıdır. Büyükşehir Bölge Birlikleri öncelikle söz konusu bölgenin ekonomik ve sosyal gelişme planı ile stratejik mekânsal kararların yer aldığı plan çalışmaları ve hizmet sunumunda eş güdümün sağlanması başta olmak üzere tüm büyük şehir bölgesine yönelik görevleri yerine getiren kurumlar olarak tanımlanmalıdır.
c. Belediyeler örgütlenmesi içinde muhtarlık sisteminin güçlendirilmesi ve bu en küçük yönetim biriminde halk katılımının etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.
Muhtarlıklar,
i. Kentlinin yerel yönetimlerle olan işlerinin görülmesinde ilk adım olmalıdır.
ii. Kentsel önemli karar ve projelerle ilgili bilginin kentliye aktarılacağı noktalar olarak düzenlenmeli, belediye ve büyük şehir yönetimlerinden muhtarlıklara bu bilgi akışı sağlanmalıdır.
iii. Muhtarlıkların yer aldığı kent parçalarına ilişkin yapılan planlar ve yapılan plan değişiklikleri muhtarlıklarda sergilenmeli ve muhtarlar bu konuda mahalle halkına bilgi vererek görüşlerini alabilmelidirler.
iv. Muhtarların plan değişiklikleri ve diğer konularda mahalle halkının görüşlerini kent Konseylerine karar organlarına (Belediye Meclislerine) aktarmaları sağlanmalıdır.
d. Yerel Yönetim Birimlerinin oluşmadığı yerlerle, belirli konularda ortak çalışmanın gerekli olduğu yörelerde Belediye Birliklerinin oluşturulması teşvik edilmelidir.
Yerel yönetim birimleri arasındaki eşgüdüm
Yereldüzlemde mevcut kurumların (belediyeler ve merkezi hükümetin taşra teşkilatı ve (il özel idareleri) yetki ve sorumluluk alanlarında karmaşanın önlenmesi için ilçe ve belediye yönetimlerinin bütünleştirilerek özerk yerinden yönetim birimlerinin oluşturulması sağlanmalıdır. Yeni yerel yönetim sisteminde Valilikler merkezi hükümeti temsil ederken yönetim birimleri yerinden yönetim birimleri olarak devreye girmelidir.
Bu çerçevede yerel yönetimlerin hizmet performanslarına ilişkin bir hizmet performans denetim mekanizmasının kurulması gerekmektedir. Bu konuda bağımsız denetim kuruluşlarının oluşturulması ve ortaya çıkan sonuçların merkezi yönetim tarafından dikkate alındığı gibi, halka açıklanması/duyurulması sağlanmalıdır.
13.2. Yerel Yönetimlerin Finansman Kaynakları
Yerel yönetimlerin finansal açıdan özerk hale getirilmesi ve kaynakların etkin kullanılabileceği bir yeni sistemin geliştirilmesi gereklidir.
a. Değişik kentlerin burada yaşayanlara sağladığı fırsatlar farklıdır. Bu farklı fırsatların sağlandığı kentlerde yaşamın maliyeti farklılaşabilmelidir. Yerel kaynakların geliştirilmesi amacı ile yerel yönetimlere yerel vergi koyabilme veya mevcut vergilerin oranlarını belirli miktarda/oranda değiştirmek hakkı verilmelidir.
Merkezi idare tarafından toplanan bazı vergilere belirli sınırlar içinde kesir ekleme yetkisi yerel yönetimlere tanınmalıdır.
Yerel yönetim birimleri tarafından toplanan vergi, harç, resim. vb. gelir konularında oran ve miktarları belirleme hakkı yerel yönetimlere verilmelidir.
b. Belediyelere merkezden aktarılan paylar artırılmalıdır.
c. Belediyelerin büyük projelerini desteklemek üzere merkezden belediyelere aktarılan gelirlerin bir bölümü bir fonda "Büyük Projeleri Destekleme Fonu" gibi bir fon oluşturarak burada toplanmalıdır. Bu fondan sağlanan kaynakların geri dönüşü sağlanmalıdır.
d.Yerel yönetimlere borçlanma yetkisi verilmeli ve borçlanma yönetimini kendilerinin düzenlenmesi sağlanmalıdır.
14. YEREL YÖNETĐMLERDEKĐ KARAR SÜREÇLERĐNE YÖNELĐK