Arazi ÇalıĢmaları

Arazi çalıĢmaları, kıyı ölçmeleri, hidrografik ölçmeler ve su kalitesi ölçümleri olarak gerçekleĢtirilmiĢtir.

5.4.1. Kıyı ölçmeleri 5.4.1.1. ĠstikĢaf çalıĢması

Uygulama alanımız olan Altınapa Baraj sahasına ait nirengi ve poligon noktaları belirlenmiĢtir. Bu çalıĢmada 4 adet nirengi noktası, 15 adet poligon noktası kullanılmıĢtır (ġekil 5.4).

ġekil 5.4. Tesis Noktalarının röper çalıĢması 5.4.1.2. Geometrik Nivelman

Arazide tesis edilen nirengi ve poligon noktalarının yükseklikleri sayısal nivo ve barkodlu miralar kullanılarak geometrik nivelman ile gidiĢ-dönüĢ olarak belirlenmiĢtir (ġekil 5.5).

5.4.1.3. GPS ölçmeleri

Altınapa barajı etrafında bulunan nirengilerden çıkıĢ alınarak araziye tesis etmiĢ olduğumuz 4 adet C3 nirengilerinin koordinatlarını belirlemek amacıyla Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği‟ ne göre için 35 dakikalık statik ölçme yöntemi ile yapılmıĢtır.

Koordinatlarını belirlediğimiz C3 nirengilerden, N.1 nolu noktadan çıkıĢ alınarak poligon noktalarının Real Time Kinematic (RTK) yöntemiyle koordinatları belirlenmiĢtir. Bu ölçümler iki oturum Ģeklinde gerçekleĢtirilmiĢ ve 1. oturum sabah saat 10‟ da, 2. oturum ise öğlen vakti saat 12‟ de gerçekleĢtirilmiĢtir. Yönetmeliğe göre RTK da iki oturum yapılması ve bu iki oturum arasının en az bir saat arayla olması zorunludur. Ölçüm süresi en az 10 saniye olmak koĢuluyla ölçüm neticesinde elde edilen sonuçların ortalaması alınarak poligon noktalarının koordinatları bulunmuĢtur (ġekil 5.6).

5.4.1.4. Topografik ölçmeler

Baraj göl kıyısına ait topografik ölçmeler Topcon GPT 3007 ve Topcon GTS 226 elektronik takeometre aletleri kullanılarak gerçekleĢtirilmiĢtir (ġekil 5.7). Bu ölçümler 2 ekip tarafından 5 günde tamamlanmıĢtır.

ġekil 5.7. Topografik ölçmeler

5.4.2. Hidrografik ölçmeler

Baraj gölünün hidrografik ölçme çalıĢmasında Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sualtı Arkeolojisi Ana Bilim Dalı‟ na ait 4,5 m uzunluğunda Zodiac bot ve Matrix GPS 97 Humminbirdmarka derinlik ölçme aleti (echo sounder=sonar) ve Harita Mühendisliği Bölümü ait 2 adet TOPCON Hiper Pro GPS alıcısı kullanılmıĢtır. GPS alıcılardan biri sabit (referans) olarak kurulmuĢtur. Diğer alıcı (gezici) ve sonar aleti aynı düĢey doğrultuda olacak Ģekilde hidrografi botuna monte edilmiĢtir (ġekil 5.8). Gezici GPS alıcısı 3‟‟ epok aralıklı, yatay ve düĢey konum ± 0.5 cm olarak ayarlanmıĢtır. Su yüzeyinde belirlenen hat üzerinde yaklaĢık 10 m aralıklarla yatay konum bilgileri RTK-GPS ile derinlik bilgileri ise eĢ zamanlı olarak sonar cihazı ile ölçülmüĢtür. Hidrografik ölçmeler 2650 noktada ve 6 saatte tamamlanmıĢtır (ġekil 5.9).

ġekil 5.8. GPS alıcısının yerleĢtirilmesi ġekil 5.9. Hidrografik ölçme çalıĢması

5.4.3. Su kalitesi ölçümleri

Hidrografik ölçümler sırasında su kalitesi ölçümleri de gerçekleĢtirilmiĢtir. 31 noktadan alınan numuneler sayesinde suyun pH değeri, bulanıklık değeri, çözünmüĢ oksijen değeri ve sıcaklık değerleri elde edilmiĢtir. Bu değerler Tablo 5.3 gösterilmektedir.

pH bir çözeltinin asit veya baz olma özelliğinin Ģiddetini gösteren bir terim olup çözeltide bulunan H+

iyonu konsantrasyonunu ve daha kesin bir ifade ile hidrojen iyonunun aktivesini göstermektedir.

Cam elektrot diğer iyonlar ile giriĢim olmaksızın hidrojen iyonu konsantrasyonuna bağlı olarak potansiyel verir. Cam elektrodu pH ölçümlerinde standart yöntem haline gelmiĢtir. Cam elektrodu kullanan pek çok pH metre çeĢidi geliĢtirilmiĢtir. TaĢınabilir pille çalıĢan tiplerden oldukça hassas laboratuar tiplerine kadar çok çeĢitli pH-metre pH ölçümü içi kullanılmaktadır. pH-metreler normal olarak, pH değerleri bilinen tampon çözeltiler yardımı ile standardize edilmiĢtir ve kalibrasyon kontrolleri yapılmıĢtır. ÇalıĢma sırasında WTW 340i multiparameter aleti kullanılmıĢtır (Samsunlu, 1999).

Tablo 5.3. Su ölçümü sonuçları

Suyun bulanıklığı, içinden geçen ıĢığın askıdaki maddeler tarafından engellenmesinden oluĢmaktadır. Bulanıklığın nedeni su içinde kil, silis, organik maddeler, mikroskobik organizmalar, çökelebilir haldeki kalsiyum karbonat, alüminyum hidroksit, demir hidroksit veya benzer maddelerden ileri gelir. Bunlar kolloid büyüklüğünden, iri taneciklere kadar değiĢik tane büyüklüklerinde olabilir. Göllerde ve diğer durgun sularda bulanıklık koloidal (askıdaki) haldeki maddelerden dolayı olmaktadır. Su bulanıklığı içme suyun temininde kullanılan sularda üç ana nedenle önemlidir. Bu üç neden estetik, filtre edilebilirlik ve dezenfeksiyon Ģeklindedir (Samsunlu, 1999).

Bulanıklık tayinin de enstrümental ve gözle mukayese olmak üzere iki yöntem kullanılır. Su bulanıklığı secchi disk ile belirlenmiĢtir. Bulanıklık ölçümü için 30 cm

Nokta Y X Sıcaklık (OC ) Çözünmüş Oksijen (Ç.O) mg/l pH değeri Seki Diski Derinliği (cm) S1 438687.060 4193417.583 11.7 9.8 8.08 90 S2 438349.020 4193367.595 11.5 7.39 8.44 125 S3 438043.951 4193382.409 11.2 7.75 8.46 125 S4 438226.047 4193399.410 11.4 7.8 8.51 120 S5 438658.188 4193396.380 11.2 7.81 8.57 120 S6 437677.241 4193208.759 11.1 7.61 8.66 110 S7 437657.958 4193065.001 11.2 7.73 8.68 100 S8 438926.311 4193224.700 11.5 7.45 8.64 80 S9 437965.427 4192988.979 11.1 7.15 8.6 110 S10 438143.241 4192970.302 11.1 7.27 8.68 95 S11 438879.810 4193106.042 11.5 7.7 8.67 80 S12 438139.007 4192894.789 11.2 7.8 8.64 110 S13 438780.423 4193011.812 11.4 8.45 8.69 110 S14 438392.873 4192799.540 11.2 7.63 8.57 90 S15 438360.650 4192764.931 11.2 7.43 8.74 90 S16 437098.145 4194385.147 11.2 7.43 8.74 100 S17 437662.942 4194778.765 11.2 7.62 8.7 70 S18 437807.736 4194730.598 11.3 7.31 8.73 60 S19 437655.115 4194540.279 11.4 7.33 8.72 110 S20 437374.722 4194123.945 11.2 7.11 8.75 80 S21 437882.192 4194430.045 11.2 7.42 8.77 90 S22 437660.836 4194124.727 11.6 7.79 8.77 100 S23 437794.440 4194002.473 11.3 7.45 8.78 80 S24 438233.777 4194285.742 11.3 8.3 8.76 50 S25 438302.585 4194261.046 11.5 7.44 8.76 50 S26 438188.660 4193930.956 11.2 8.1 8.89 100 S27 438629.411 4194126.300 11.3 7.74 8.85 80 S28 438330.995 4193860.744 11.5 8.12 8.82 120 S29 437822.892 4193464.251 11.3 8.97 8.74 90 S30 438280.818 4193704.780 11.3 9.14 8.8 100 S31 438890.340 4193871.732 11.2 8.32 8.83 80

çapında siyah-beyaz standart secchi diski kullanılmıĢtır. Derinlik ölçümü ucunda Secchi diskin bağlı olduğu 10 cm aralıklarla iĢaretli metrajlı bir ip kullanılmıĢtır.

ÇözünmüĢ oksijen (CO) su içinde çözünmüĢ halde bulunan oksijen konsantrasyonu anlamındadır ve mg/L olarak ifade edilir.

Tatlı sularda 1 atm basınçta, havanın oksijen çözünürlüğü, 0 o_{C‟ de 14.6 mg/L,}

35 oC‟ de 7 mg/L‟ dir. Oksijen suda çok az çözünen bir gaz olduğundan çözünürlüğü verilen sıcaklıkta atmosferlik basınç ile doğrudan değiĢmektedir. Sıcaklık artığında çözünmüĢ oksijen konsantrasyonu düĢmektedir (Samsunlu, 1999).

Membran elektrotlarının kullanılması sayesinde çözünmüĢ oksijeninin yerinde ölçülebilmesi sağlamıĢtır. Membran elektrotlar suyun çeĢitli derinliklerine kadar daldırılabilir. Su yüzeyinde elektrotlara bağlı bulunan mikroampermetre ile çözünmüĢ oksijen konsantrasyonu okunabilir. Ayrıca membran elektrodlar, özellikle çok sayıda numunenin ölçülmesi gereken anlarda çözünmüĢ oksijen ölçümüne imkan verme özelliğinden dolayı avantajlıdır. ÇözünmüĢ oksijen elektrodları ortam sıcaklığına karĢı çok duyarlıdırlar. Bu yüzden ölçümler esnasında gerekli düzeltmelerin yapılabilmesi için hassas sıcaklık ölçümleri de yapılır. Kendisinden termostatı bulunan ve sıcaklık değiĢimlerini ölçümlere otomatik yansıtan aletler kullanılır (Samsunlu, 1999). ÇalıĢmamızda WTW 340i multiparameter çok ölçümlü aleti kullanılmıĢtır.