1. BÖLÜM: GİRİŞ
1.4. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ VE VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ
TEKNİKLERİ
Kullanıcı beklentilerini karşılayacak bir web tabanlı kaynak keşif aracı modeli geliştirmeyi amaçlayan bu araştırmada betimsel nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Sosyal bilimler alanında yapılan pek çok araştırma, olguları ve olayları betimleme amacı ile yapılmaktadır (Babbie, 2013). Betimsel araştırmalarda incelenen olgu ya da olay ile alakalı davranış, tutum, inanç, görüş, demografik özellikler ve beklentiler sorgulanmaktadır. Bu sorgulamada neden-sonuç ilişkisini ortaya koymak yerine nasıl, ne şekilde, ne zaman ve kim tarafından yapıldığı ya da algılandığını tespit ederek detaylı biçimde betimlenmesi amaçlanmaktadır (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2011; Neuman, 2014). Bu nedenle betimsel araştırmalarda olgu ya da olaylar müdahale edilmeden, olduğu gibi ölçülerek elde edilen bulgular sunulmaktadır (Singh, 2007). Bu özellikleri ile betimsel araştırma, anket, içerik analizi, etnografik çalışma ve diğer farklı veri toplama tekniklerinin kullanılmasına imkân sağlamaktadır (Neuman, 2014).
Bu araştırmada kullanıcı beklentilerini tespit etmek için araştırmacılardan ve kütüphane daire başkanlarından veri toplama aracı olarak, internet üzerinden gerçekleştirilen kesitsel anket tekniği tercih edilmiştir. Anket, bir olgu ya da olaya ilişkin olarak bir grup katılımcının duygu, düşünce, yetenek, bilgi, tutum ve inançları gibi özelliklerini tespit etmek amacıyla, geniş örneklemler üzerinde ölçmeyi kolaylaştıran ve standart veri
toplamaya imkân veren bir tekniktir (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2011). Kesitsel anket tekniği ise söz konusu anket çalışmasının tespit edilen örneklemin belirlenen bir zaman dilimindeki araştırılan konu açısından durumuna ilişkin veri toplanmasıdır (Babbie, 2013).
Anket çalışmalarında veri yüz yüze görüşme, telefon görüşmesi, mektup ve internet (web sayfaları, e-posta ya da bunların kombinasyonu) gibi çeşitli türden araçlar ile toplanabilmektedir (De Vaus, 2002). İnternet üzerinde gerçekleştirilen anket çalışmaları hakkında Babbie (2013, s. 259), Couper ve Miller (2008)’ın çalışmasına dayanarak şunu ileri sürmektedir:
“Görece olarak yeni sayılabilecek bir veri toplama tekniği olan internet temelli anketler şimdiden anket araştırmaları üzerinde ciddi bir etki yaratmıştır.
....
İnternet üzerinde yapılan ilk anketin gerçekleştiği 1996 yılından günümüze internetin anket çalışmalarında veri toplama aracı olarak kullanımında gözle görülür bir artış olmuştur.”
İnternet temelli anketlerin yalnızca araştırma maliyetini düşürmekle kalmadığı; aynı zamanda toplanan verinin anında analizini sağlayarak veri girişi ve kodlama sürecinde insan kaynaklı hata payını düşürdüğü bilinmektedir. Sayılan bu avantajların yanında, düşük yanıtlanma oranı ve internet erişiminde oluşabilecek sorunlar dezavantajları arasında sayılmaktadır (Dillman, Smyth ve Christian, 2014; Iarossi, 2006). Ancak, araştırma evreninde yer alan araştırmacıların ve kütüphane başkanlarının en azından çalışma ortamlarında internet erişimlerinin olması ve araştırma konusunun profesyonel kariyerleri ile doğrudan ilgili olması gibi nedenlerle, uygulanacak internet anketinin yukarıda belirtilen dezavantajlardan fazla etkilenmeyeceği düşünülmektedir.
Anket uygulaması Google Forms web sitesi üzerinden yapılmıştır. Google Forms oluşturulan her bir anket için farklı bir erişim adresi oluşturarak bunun katılımcılara e-posta aracılığı ile gönderilmesine imkân sağlamaktadır. Katılımcılar e-e-postalarına gelen bu bağlantıyı takip ederek hazırlanan ankete erişebilmekte ve soruları cevaplayabilmektedir. Ayrıca sistem üzerinde her katılımcının yalnızca bir kez yanıt gönderebileceği biçimde sınırlama getirilmektedir. Katılımcıların kendilerine belirtilen
süre içerisinde anketi cevaplamaları halinde, elde edilen verilerin anında analiz imkânı bulunmaktadır.
Araştırmada ön anket uygulaması yapılmıştır. Bu çalışmada araştırmacılar ve kütüphane daire başkanlarından toplam 20 kişilik ön anket değerlendirme grubu oluşturulmuştur. Her kullanıcı grubuna yönelik anket, 6-10 Nisan 2015 tarihleri arasında ilgili değerlendirme grubuna gönderilmiş ve anket soruları için geribildirimler alınmıştır. Tüm geribildirim ve öneriler değerlendirilerek anketlerde gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
Birinci anket İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi’nde görev yapan 846 tam zamanlı öğretim üyesi ve 1385 lisansüstü öğrenciden oluşan araştırmacı grubuna, üniversite yönetiminden alınan izinle, 10 Mayıs- 5 Haziran 2015 tarihleri arasında gönderilmiştir. Araştırmacıların bilgi arama davranışları, interneti kullanım özellikleri, kütüphane kaynaklarını kullanım davranışları kapsamındaki düşünce, davranış ve beklentilerini ölçmek için 7 kapalı ve 12 açık uçlu olamk üzere toplam 19 soru oluşturulmuştur. Açık uçlu sorularda katılımcılara sunulan seçeneklerin dışında kalan kavramları belirtebilmeleri için sorulara “diğer” seçeneği de eklenmiştir. Araştırma evreninin sınırı olan 2231 sayısı dikkate alındığında %95 güven sınırı ve %5 hata payı ile en az 328 araştırmacıya anket uygulanması gerekli bulunmuştur (Kotrlik, Higgins ve Bartlett, 2001). Bunun neticesinde, Google Forms üzerinden ulaştırılan anket 363 araştırmacı tarafından yanıtlanmıştır. Bu sayı belirlenen sınır değerinin üzerinde kaldığından, analiz 363 araştırmacı verisi üzerinden yapılmıştır.
Teknolojiyle beraber değişen kullanıcı arama davranışlarına ilişkin olarak kütüphanelerde yaygın bir şekilde kullanılmaya başlayan web keşif araçları konusundaki farkındalığı ve beklentileri ölçmek amacıyla ikinci anket düzenlenmiştir. Bu ankette, 2 kapalı ve 3 açık uçlu olmak üzere toplam 5 soru sorulmuştur. Açık uçlu sorularda, katılımcılara sunulan seçeneklerin dışında kalan kavramları belirtebilmeleri için sorulara “diğer” seçeneği de eklenmiştir. Google Forms bağlantı adresi 176 üniversitenin kütüphane daire başkanlıklarına e-posta olarak gönderilmiş, 13-30 Nisan 2015 tarihleri arasında anket uygulanmış ve analiz 83 kurumdan alınan veriler üzerinden yapılmıştır.
Anketten elde edilen veriler Google Forms üzerinden Microsoft Excel formatında dışa aktarılarak bu sayısal verilerin analizi için Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) yazılımının yirmi üçüncü sürümü kullanılmıştır. Analiz sürecinde öncelikle, birden fazla yanıt verilen soruların SPSS tarafından analizinin yapılabilmesi için düzenleme yapılmıştır.
Bu doğrultuda söz konusu soruların her bir yanıtı için kukla değişkenler (dummy variables) oluşturularak, katılımcılar tarafından işaretlenen seçenekler “EVET=1” işaretlenmeyen seçenekler “HAYIR=0” değerleri ile SPSS’e ham veri olarak girilmiştir. Daha sonra, her soru için işaretlenen seçenekleri temsil eden çoklu yanıt değişkenleri (multiple response variable) oluşturularak analiz için bu değişkenler kullanılmıştır.
Sonrasında ise her iki anketin tüm sorularına verilen yanıtların sayıları (sıklık) ve oranları (yüzde) hesaplanarak oluşturulan tablolar üzerinden bulguların sunumu ve değerlendirilmesi yapılmıştır.