Araştırmanın evreni, İstanbul Üniversitesi’nde 2018 yılı Nisan Ayında çalışan akademik ve idari personelinden oluşmaktadır. İstanbul Üniversitesi’nin resmi web (http://www.istanbul.edu.tr/tr/content/universitemiz/bir-bakista-iu) sayfasından 04.04.2018 tarihinde alınan bilgilere göre; Nisan 2018 tarihinde üniversitede çalışan akademik ve idari personelin toplam sayısı 18.121 kişidir. İstanbul Üniversitesi’nde çalışan personelin toplam sayısına bakıldığında; anketi tüm personel üzerinde uygulamanın oldukça güç olacağı ve rasyonel gözükmediği için örneklem yöntemine başvurulmuştur.
Araştırma evreninin örneklem sayısının hesaplanması www.surveysystem.com sitesindeki tablo aracılığıyla yapılmıştır. Örneklem seçiminde kullanılan evrendeki personel sayısı 18.121 kişidir, toplam personel sayısının örneklem büyüklüğünün hesaplanması sonucunda %5 hata ile %95 güven aralığında elde edilen sayı 376 kişi olmuştur.
87
Şekil-13 Örneklem Büyüklüğünün Hesaplanması (Kaynak: http://www.surveysystem.com)
3.4.2. Veri Toplama Araçları
Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket kullanılmıştır. Anket formu üç bölümden oluşmaktadır. Anket formunun birinci bölümünde, çalışanların demografik bilgilerine ilişkin sorular, ikinci bölümünde örgüt kültürü algılarını ölçmeye yönelik ifadeler, üçüncü bölümünde örgütsel bağlılık düzeyini ölçmeye yönelik ifadeler yer almaktadır.
Anket çalışmasında, güvenirliği ve geçerliliği daha önce yapılan araştırmalarda ispatlanmış, Türkçe’ye uyarlanmış örgüt kültürü ve örgütsel bağlılık ölçekleri kullanılmıştır. Ankette yer alan örgüt kültürü ölçeği 26 adet ifadeyi, örgütsel bağlılık ölçeği 18 adet ifadeyi ve demografik bilgiler 10 adet soruyu içermektedir.
3.4.2.1 Örgüt Kültürü Ölçeği
Araştırmada örgüt kültürü ölçeği olarak, Chang ve Lin (2007) “Exploring Organizational Culture For Information Security Management” çalışmalarında oluşturdukları281, Ahmet Oran (2016) tarafından “Yükseköğretim Kurumlarında Örgüt
Kültürünün, Çalışanların Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmin Düzeyleri Açısından İncelenmesi” adlı tez çalışmasında Türkçe’ye uyarlanan ve güvenirliği ispatlanan ölçek kullanılmıştır.
Örgüt kültürü ölçeği, çalışanların örgüt kültürü algılarını ölçmeye yönelik 26 ifadeden oluşmaktadır. Bu çalışmada örgüt kültürü ölçeği özgün halindeki iş birliği boyutu (8 ifade), yenilikçilik boyutu (6 ifade), tutarlılık boyutu (6 ifade) ve etkililik boyutu (6 İfade) olmak üzere dört alt boyutuyla çalışılmıştır. Örgüt kültürü ölçeği, 5’li Likert Ölçek tipine göre hazırlanan olumsuzdan olumluya giden cevap seçeneklerini
281 Shuchih Ernest Chang ve Chin-Shien Lin, "Exploring Organizational Culture for Information
88
içermektedir. Ölçekte katılımcıya sunulan cevap seçenekleri, “1- Kesinlikle Katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3- Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 4- Katılıyorum ve 5- Kesinlikle Katılıyorum” ifadelerini içermektedir.
3.4.2.2. Örgütsel Bağlılık Ölçeği
Araştırmada örgütsel bağlılık ölçeği olarak literatürde yaygınlıkla kullanılan Meyer ve Allen (1990) tarafından geliştirilen ve Türkçe’ye uyarlanan ölçek kullanılmıştır. Araştırmacılar, örgütsel bağlılık ölçeğini 3 boyutlu ve 18 ifadeden oluşan bir modele göre oluşturmuştur. Bu çalışmada örgütsel bağlılık ölçeği ifadeleri, Oran’ın (2016) çalışmasından alınmıştır.
Örgütsel bağlılık ölçeği, çalışanların örgütsel bağlılık düzeylerini ölçmeye yönelik 18 ifadeden oluşmaktadır. Örgütsel bağlılık ölçeğinin alt boyutları duygusal bağlılık (6 ifade), devam bağlılığı (6 ifade), normatif bağlılık (6 ifade) olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Ölçek, 5’li Likert Ölçek tipine göre hazırlanan olumsuzdan olumluya giden cevap seçeneklerini içermektedir. Ölçekte katılımcıya sunulan cevap seçenekleri “1- Kesinlikle Katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3- Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 4- Katılıyorum ve 5- Kesinlikle Katılıyorum” ifadelerinden oluşmaktadır.
3.4.2.3. Araştırmada Kullanılan Ölçeklerin Güvenirlik Analizi
Bir ölçeğin güvenilirliğinin test edilmesi için en yaygın uygulanan testler; “Cronbach Alpha, İkiye Bölme (split), Paralel ve Mutlak Kesin Paralel (strict)” şeklindedir. Cronbach Alpha testi sonucunda elde edilen değerin %70’in üzerinde olması anketin başarılı olduğunu ifade etmektedir. Kimi araştırmacılar tarafından ise bu değerin %75’in üzerinde olması beklenmektedir. Diğer güvenirlik kriterlerinin de %70’in üzerinde çıkması, anketin iç tutarlılığının sağlandığını ve çıkarımlara güvenilebileceğini göstermektedir. Tablo 5’den görülebileceği üzere her dört testin sonucunda da belirtilen ve olması beklenen yüzde değerleri güven kriterini sağlamıştır. Dolayısıyla örneklem sonuçlarının yüksek güvenirlilik değerleriyle tutarlı ve güvenilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ele alınan bütün güvenirlik kriterleri %70 değerini geçtiği için, uygulanan anketin başarılı olduğu, anketin kendi içinde tutarlılık gösterdiği, ulaşılacak sonuçların gerçek değerleri yansıtacağı sonucu ortaya koyulmuştur.
89
Tablo-5 Anketin Güvenirlik Analizleri Sonuçları Anketin Güvenirlik Sonuçları Cronbach_Alpha 0.942
Split 0.940-0.942
Parelel 0.942
Strict 0.941
3.4.3. Verilerin Toplanması
Bu araştırmanın temel amacı, İstanbul Üniversitesi çalışanlarının örgüt kültürü algılarını, örgütsel bağlılık düzeylerini ve demografik özelliklerini araştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda araştırmaya veri sağlamak amacıyla anket formları (EK-A) hazırlanmış ve matbu olarak çoğaltılmıştır. Çoğaltılan matbu anket formları akademik ve idari personele 05-15 Nisan 2018 tarihleri arasında şahsen dağıtılmış, toplanmıştır. Anket çalışması esnasında, araştırmanın amacı, katılımın gönüllü olduğu, isim belirtilmeyeceği ve verilerin gizli tutulacağı bilgileri katılımcılara sözlü olarak iletilmiştir. Anketin cevaplandırılması konusunda çalışanların bireysel tercihleri belirleyici olmuştur.
Anket formları toplamda 550 kişiye ulaştırılmış, 514 kişiden cevap alınmıştır, buna göre ankete katılım oranı %93,4 olmuştur. Cevaplandırılan anketlerden 40 tanesi hatalı ve eksik bilgiler içerdiği gerekçesiyle değerlendirme dışında bırakılmış, 474 katılımcının anketi araştırmanın örneklemi olarak değerlendirilmeye alınmıştır. Anketlerden elde edilen veriler Microsoft Office Excel’e girilmiş, IBM SPSS 22.0 Paket Programına aktarılmaya hazır olana kadar bu formatta saklanmıştır.
Tüm araştırma sürecinde verilerin gizliliğinin korunmasına ve etik değerlerin gözetilmesine dikkat edilmiştir. Araştırmanın amacına ulaşabilmesi ve anketlerin geçerli bir şekilde uygulanabilmesi için İstanbul Üniversitesi Genel Sekreterliği’nden resmi izin yazısı (EK-B) alınmıştır.
3.4.4. Verilerin Analizi
Çalışmada kullanılan ölçekten elde edilen verilerin analizi IBM SPSS 22.0 Paket Programı kullanılarak yapılmıştır. Birinci aşamada demografik bilgilerin bulunmuş olduğu genel bilgilere ilişkin sıklık(frekans) dağılımları sunulmaktadır. İkinci aşamada,
90
çalışmada kullanılan ölçeklerin dağılımı incelenerek güvenilirlik ve geçerlilik analizleri gerçekleştirilmiştir.
Hipotezleri test edebilmek açısından ilk olarak açıklayıcı faktör analizi (AFA) kullanılmıştır. Sonrasında alt boyutlarına ayrılan iki ölçeğin her bir alt boyutu için Kolmogorov-Simirnov ve Shapiro-Wilk normallik sınamaları yapılmıştır. Verilerin dağılımları normal dağılıma uymadığı için grup farklılıkları sınamasında her bir ikili grup için Mann-Whitney-U testi ve üçlü ve fazla grup için de Kruskal Wallis testleri yapılmıştır. Gruplar arasındaki farkların kaynağını tespit edebilmek için ortalama sıra (mean rank) değerleri incelenmiştir. Ölçeğin dağılımında normal dağılıma uyum sağlanamadığından ilişki analizlerinin sınanmasında Kendall’s tau_b korelasyon analizinden faydalanılmıştır.