ARAŞTIRMANIN MODELİ

Tüm sektörlerde olduğu gibi termal turizm konaklama sektöründe de ciddi bir rekabet bulunmaktadır. Rekabetin düzeyini ve koşullarını belirleyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Konaklama işletmelerinin rekabet gücü ve rekabet düzeyleri; girişlerin tehdidi, sektördeki mevcut firmalar arasındaki rekabetin yoğunluğu, ikame hizmet sınıflarının tehdidi, alıcıların ve tedarikçilerin gücüne göre değişiklik göstermektedir (Karacaoğlu, 2009: 165-167).

Karacaoğlu’nun bu görüşlerinden yola çıkarak, termal konaklama işletmelerinin ‘rekabet gücü’ veya ‘rekabet düzeyi’ bağımlı değişken olarak tanımlanmıştır. Araştırmanın bağımsız değişkenleri ise Porter tarafından Beş Güç olarak adlandırılan; “Girişlerin Tehdidi, Sektördeki Mevcut Firmalar Arasındaki Rekabetin Yoğunluğu, İkame Hizmet Sınıflarının Tehdidi, Alıcıların Gücü ve Tedarikçilerin Gücü” dür. Bu araştırma sürecinde, bağımlı değişken ve/veya değişkenler olarak kabul edilen rekabet gücünün/düzeyinin, bağımsız değişkenler

olarak tanımlanan Porter’in Beş Güç Modeli Faktörleri ile olan ilişkisi incelenmiştir. Araştırmanın modeli aşağıda yer alan Şekil 6.1’de gösterilmiştir.

Şekil 6.1: Araştırmanın Modeli 6.4.1. Modelin Temel Savı

Termal konaklama işletmelerin rekabet gücü üzerinde Porter’in Beş Güç olarak ifade ettiği faktörlerin etkisi bulunmaktadır.

6.4.2. Araştırmanın Hipotezleri

‘Termal Konaklama İşletmelerinin Beş Güç Modeli İle Rekabetçilik Analizi” başlıklı bu araştırma çalışmasında, aşağıda yer alan hipotez, istatistiksel analizler yardımı ile test edilerek sınanacaktır. Ayrıca ilgili hipotezler, demografik özellik değişkenlerine göre de alt hipotezler olarak sınanacak ve hipoteze ilişkin ulaşılan sonucun, demografik özellik bağımsız değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı sınanacaktır.

H1: Termal turizm konaklama işletmelerinin rekabet gücü ile Porter’in Beş

Güç olarak ifade ettiği faktörler arasında anlamlı bir ilişki vardır.

6.4.3. Evren ve Örneklemi

Bu çalışmada evren olarak Türkiye’de termal turizm konaklama işletmesi olarak faaliyet gösteren işletmelerden, Ege Bölgesinde faaliyet gösteren termal konaklama işletmeleri seçilmiştir. Örneklem seçiminde ise belirli bir bölgeyi kapsayan alan örneklemesi yöntemi tercih edilmiştir. Bu yöntemin seçiliş amacı ise, verilere daha hızlı ulaşmaktır. Belirlenen örneklem üzerinde termal turizm

BEŞ GÜÇ MODELİ

konaklama işletmelerinin rekabet gücü faktörlerini belirlemek ve bu işletmelerinin rekabeti ne şekilde kullandıklarının, rekabete ne derece önem verdiklerinin, hangi rekabet gücü faktörlerini nasıl değerlendirdiklerinin ve rakipleri karşısında kendi işletmelerinin durumun belirlenmesine ne ölçüde çalıştıkları değerlendirilmiştir. Ancak, alan örnekleme yönteminde örneklem grubunu oluşturan konaklama işletmelerinin tüzel kişilik olmaları ve tüzel kişiliklerden veri toplanması mümkün olmadığından, bu çalışmada konaklama işletmelerinin orta ve üst düzey yöneticileri araştırma birimini oluşturmaktadır.

Bu çalışmanın evrenini, araştırma evreni olarak belirlenen Ege Bölgesinde yer alan 112 termal turizm konaklama işletmesi1, örneklemini ise bu termal turizm konaklama işletmelerinde çalışan orta ve üst düzey yöneticiler oluşturmaktadır. Araştırma örneklem büyüklüğünün hesaplanmasında, evreninin büyüklüğü bilinmekle birlikte evrendeki örneklem sayısının bilinmemesi kullanılacak örneklem büyüklüğü hesaplaması yöntemini etkilemektedir. Buna göre, çalışan orta ve üst düzey yöneticilerin sayısı bilinmiyorsa, örneklem büyüklüğünün hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılmalıdır (Özdamar, 2003: 116):

Buna göre, %95 güvenilirlikte ve %5 hata payında sonuçlar elde edebilmek için, sadece termal konaklama işletmesi bazında asgari 87 işletmenin araştırma kapsamına alınması gerekmektedir. Ancak, ulaşılan sonuçların homojen bir dağılım göstermesi ve bulguların daha gerçeği yansıtabilmesi açısından, işletme bazında örneklem büyüklüğü yerine işletmede çalışan üst ve orta düzey yöneticilerin araştırmaya dahil edilerek, örneklem grubunun oluşturulmasına karar verilmiştir. Her termal konaklama işletmesinde ortalama, 10 üst ve orta düzey yönetici olabileceği varsayımından hareketle, 112 termal konaklama işletmesinde 1120 üst ve orta düzey yönetici araştırma örneklem büyüklüğüne esas teşkil edecek ana kütle olarak kabul edilmiştir. Bu durumda araştırma evreninin büyüklüğünün bilindiği varsayılmakta ve aşağıdaki formül kullanılmaktadır (Özdamar, 2003: 117-118):

1 _{İşletmelerin açık isim ve/veya unvanları, türleri ve iletişim bilgileri liste olarak ekler bölümünde}

n = Asgari Örneklem Büyüklüğü (Sayısı)

N = Hedef Kitledeki Birey Sayısı

p = Hata Payı (İncelenen Olayın Gerçekleşme Olasılığı)

q = Güvenilirlik Oranı (İncelenen Olayın Gerçekleşmeme Olasılığı)

Z (t) = Anlamlılık Düzeyinin (Güven Düzeyi/Hata Payına Göre) Tablo Değeri:

%95 (%5 Hata Payı) Güven Düzeyinde = 1,96

%99 (%1 Hata Payı) Güven Düzeyinde = 2,58

%99,9 (%0,1 Hata Payı) Güven Düzeyinde = 3,28 olarak alınmaktadır.

B (d) = Örneklem Hatası (%95 güven düzeyinde kabul edilebilir örneklem hatası 0,049’tur)

S = Evren İçin Tahmin Edilen Standart Sapma

Araştırma evrenindeki kişi sayısının bilindiği varsayılarak formülde değerler yerine konmuş ve %95 güvenilirlikte, %5 hata payında sonuçlara ulaşabilmek için, asgari örneklem büyüklüğünün n=287 kişi olması gerektiği belirlenmiştir.

Her ne kadar bu araştırmanın asgari örneklem büyüklüğü n=287 olsa da, örneklem sayısının fazlalığının evrenin genelini daha çok yansıtacağı gerçeği ve düşüncesi ile eldeki kullanılabilir düzeydeki 304 anket formu, araştırmanın örneklem büyüklüğü olarak düşünülmüş ve n=304 olarak kabul edilmiştir.

Araştırma evrenini oluşturan 112 termal konaklama işletmesi, otel, tatil köyü ve pansiyon olarak, türelerine göre sınıflandırıldığında;

65 termal konaklama işletmesinin otel olduğu ve bunların 40 tanesinin 5 yıldızlı, 21 tanesinin 4 yıldızlı ve 4 tanesinin ise 3 yıldızlı termal otel olarak,

22 termal konaklama işletmesinin tatil köyü olarak,

22 termal konaklama işletmesinin apart otel olarak,

3 termal konaklama işletmesinin ise pansiyon olarak hizmet verdikleri görülmektedir.