Araştırmanın evreni Kahramanmaraş iline farklı nedenlerle gelen ziyaretçiler ile Onikişubat ve Dulkadiroğlu ilçesinde yaşamakta olan yerel halktan oluşmaktadır.
Ancak hedef kitlenin tamamına ulaşılmasının mümkün olmaması nedeniyle örneklem açısından değerlendirildiğinde ziyaretçiler ve yerel halk olmak üzere iki ayrı düzey tespit edilmiştir. Alan örneklemesi, ana kütlenin bir haritasının çıkarılıp bu harita üzerinde eşit büyüklükte alanlar oluşturarak bu daraltılmış bölgelerden tesadüfi seçim yaparak örnek kütlenin belirlenmesidir. Dağılım dengesizlikleri veya eşitsizliklerinin olduğu durumlarda zümrelere göre örneklemeye yardımcı veya alternatif olarak alanlara göre örnekleme kullanılabilir (Küçük, 2016: 100).
Araştırmacılar yapılan çalışmada örneklemin alınacağı evreni, araştırılan olgunun standart sapmasını belirleyebiliyorsa, kabul edilebilir hata payını sınıflandırabiliyorsa ve sonucun öngörülen hata aralığını veren güven düzeyini tespit edebiliyorsa, örneklem büyüklüğünü sayısal olarak ortaya koyabilir (Sencer, 1989:
401). Bu açıdan örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde belirli istatistiki verilere sahip olmak gerekmektedir. Sonuç itibariyle araştırmacıların yapılan çalışma için gerekli temel istatistik bilgilerini almaları çalışmanın gelişimi açısından son derece önemlidir.
Tablo 3.1. Ana Kütleye Göre Farklı Güvenilirlik Düzeylerinde Örnek Kütle Büyüklükleri
Kaynak: Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2004: 50
140
Araştırmacılara kolaylık sağlaması bakımından belirli aralıklarla verilen örnekleme hataları için farklı evren büyüklükleri hesaplanmış şekliyle Tablo 3.1’de verilmiştir. (Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2004: 49-50).
Tablo 3.1 incelendiğinde örneklem hatalarının azaltılması için örneklem büyüklüklerinin artırılması gerektiği anlaşılmaktadır. Ayrıca belirlenmiş olan hata payına göre belirli bir sayısal büyüklükten sonra örneklem büyüklüğünü artırmanın gerekli olmadığı ifade edilebilir.
3.5.1. Ziyaretçilerin Örneklem Büyüklüğünün Tespiti ve Örnekleme Yöntemi Kahramanmaraş iline gelen ziyaretçilere yönelik alan çalışması yöntem olarak Tesadüfi Örnekleme Yöntemi içerisinde yer alan “Alan Örneklemesi” yöntemidir. Buna göre ilde işletme belgeli tesislere 2016 yılı içerisinde gelen yerli turist sayısı 144.734 kişidir. Bu açıdan değerlendirildiğinde %5 hata aralığında %95 güven aralığında 384 kişilik bir örneklem büyüklüğü kullanılmaktadır.
Kahramanmaraş’a gelen ziyaretçiler üzerinde tam sayılı alan çalışması yapılmadan önce elli anketten oluşan bir pilot çalışma gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler ışığında ziyaretçi anket formunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
Anket çalışması Kahramanmaraş’a gelen ziyaretçilerin kaldıkları ve ziyaret ettiklerinde konakladıkları ve ziyaret ettikleri yerlerde yapılmıştır. Araştırma Kahramanmaraş Havaalanı, Piaza Avm, Arsan Otel, Germanica Otel, Hampton by Hilton, Kahramanmaraş Öğretmenevi, Ramada Otel, Clarion Hotel’de uygulanmıştır.
Yapılan çalışmada verilerin toplaması için örnek kütleye anket uygulaması yapılmıştır.
Deneklere gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra 09-18 Nisan 2018 tarihleri arasında toplam 600 deneğe hazırlanan sorular sorulmuştur. Eksik ve hatalı doldurulan anketlerin çıkarılmasıyla birlikte anliz çalışması 531 anket üzerinden gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak anketlerin geri dönüş oranının %90,6 olduğu gözlemlenmektedir.
3.5.2. Yerel Halkın Örneklem Büyüklüğünün Tespiti ve Örnekleme Yöntemi
Kahramanmaraş ilinde yaşayan yerel halka yönelik yapılan araştırmada yöntem olarak Tesadüfi Örnekleme Yöntemi içerisinde yer alan “Alan Örneklemesi”
141
yöntemidir. Yerel halk anketi için araştırmanın evreni Kahramanmaraş ili merkez iki ilçesinde yaşayan yerel halktır. Bu amaçla Türkiye İstatistik Kurumu verilerinden yararlanılakta ve genel nüfus sayımı verilerinden faydalanılmaktadır. Bu bağlamda Onikişubat ilçesinde 407.956 kişi, Dulkadiroğlu ilçesinde 224.531 kişi yaşamaktadır.
Kahramanmaraş’ta ikamet eden yerel halk üzerinde tam sayılı alan çalışması yapılmadan önce yüz anketten oluşan bir pilot çalışma gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler ışığında yerel halk anket formunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
Alan örneklemesi küme örneklemesinin özel ve geliştirilmiş bir türü olup ana kütle birimlerinin coğrafi konumlara göre düzenlenmesidir. Alan örneklemesi, tek aşamalı iki aşamalı veya çok aşamalı olabilir. Burada aşama sayısı ulaşılmak istenilen son kümenin tesadüfi olarak kaç aşamada seçildiğine bağlıdır. Tek aşamalı alan örneklemesi, küme örneklemesinin aynısı olup, ana kütleyi oluşturan eşit düzeydeki alt bölge örneklerinden bir yâda bir kaçının tesadüfi olarak seçilmesidir. Burada anket seçilen alt bölge örneklerinin bir yâda bir kaçının birimlerine uygulanabilmektedir. İki aşamalı alan örneklemesi ise bir ana kütlenin alt kümelere ayrıldıktan sonra ikinci alt kümelere bölünmesi, ikinci alt kümelerden de birinin veya bir kaçının örnek birimlerinin hepsinin çalışma kapsamına alınmasıdır. Aslında tek aşamalı alan örneklemesinde seçilen alanda (örneğin semt) yer alan bütün birimler çalışma kapsamına alınmaktadır. Çok aşamalı alan örneklemesi ise ardışıklı iki aşamadan fazla ve tesadüfi bir şekilde ana kütleden seçilme sürecidir (Nakip ve Yaraş, 2016: 253).
Uygulamada iki aşamalı alan örneklemesi yöntemi kullanılmıştır. Onikişubat ve Dulkadiroğlu ilçeleri mahallelere ayrıldıktan sonra aynı şekilde caddelere de bölünmüştür. Yapılan ayrım sonrası saha çalışması yapılacak mahalle ve caddeler basit tesadüfi örnekleme yöntemine göre belirlenmiştir. Bu anlamda Kahramanmaraş Onikişubat ve Dulkadiroğlu ilçeleri arasından basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen mahalle ve cadde isimleri aşağıdaki Tablo 3.2’de listelenmiştir.
142
Tablo 3.2. Onikişubat ve Dulkadiroğlu İlçeleri Mahalle ve Cadde İsimleri ve Yapılan Anket Sayıları
Onikişubat İlçesi Anket Sayısı
Dulkadiroğlu İlçesi Anket Sayısı
Mahalle Cadde/Bulvar Mahalle Cadde
Karamanlı Mahallesi Saparmurat
Niyaziov Caddesi 51 Aslanbey Mahallesi Şeyh Şamil
Caddesi 47
Haydarbey Mahallesi Başkonuş caddesi 37 Bahçelievler Mahallesi Cahit Zarifoğlu
Caddesi 78
Yunus Emre Mahallesi Ahmet Uncu
Bulvarı 90 İsmet Paşa Mahallesi Azerbaycan
Bulvarı 89
Binevler Mahallesi Köle Hafız Caddesi 96 Kurtuluş Mahallesi Demirci Caddesi 53 Selçuklu Mahallesi Dr Sait Bulvarı 41 Menderes Mahallesi Girne Caddesi 61 Necip Fazıl Mahallesi Kadir Paşa Bulvarı 50 Yenişehir Mahallesi Lütfi Köker
Bulvarı 46
Akif İnan Mahallesi Süleyman Çelebi
Caddesi 30 Kırım Mahallesi KSÜ Karacasu
Kampüsü 47
Mağralı Mahallesi Mağralı Ökkeş
Caddesi 26 Divanlı Mahallesi Abdal Halil Ağa
Caddesi 25
TOPLAM 421 TOPLAM 446
Kaynak: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi, 2018.
Saha çalışması 01.03.2018-30.03.2018 tarihleri arasında Onikişubat ve Dulkadiroğlu ilçe sınırları içerisinde bir haftalık süre zarfında 18 yaş ve üstü anketi doldurmaya gönüllü olan kişilerle tesadüfi olarak seçilen zaman dilimleri içerisinde yirmi anketör tarafından gerçekleştirilmiştir. Anket çalışması 1.000 kişi ile yüz yüze görüşme yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Cevaplanan 1.000 anket incelendiğinde 867 ankete verilen cevabın usulüne uygun olduğu tespit edilip değerlendirilmeye alınmış, yerel halk için yapılan çalışmada örneklem büyüklüğü 867 kişiden oluşmuştur.
3.6. ARAŞTIRMADA KULLANILAN VERİ TOPLAMA YÖNTEMİ VE ÖLÇEK