3.1. Araştırmanın Amacı
Günümüzde çocukların eğitimlerine çoğunlukla erken yaşlarda başlanmaktadır. Çocuk bu yaşta kurallarla ve sınırlamayla karşılaşınca uyum gösterebileceği gibi zaman zaman uyum ve davranış problemleri de sergileyebilir. Öğretmenler gözlemledikleri uyum ve davranış sorunlarını çözmede aileden ve diğer meslektaşlarından yardım isteyebilir. Ancak bazı hallerde sorunun kaynağı aile ile ilgili olabilir ve öğretmen gerekli yardımı alamayabilir. Bazı hallerde de öğretmen ve meslektaşları sorunun ne olduğunu anlamakta ve dolayısıyla çözümlemekte zorlanabilir. Bazı davranışlar öğretmenin bir takım müdahaleleri ile kısa dönemde çözümlenebilirken, bazı davranışlar uzun dönemli olur ve davranış problemi niteliğini taşıyabilir.
Okul öncesi dönem çocuklarında var olan veya yeni yeni ortaya çıkan davranış problemleri erken fark edilebilirse, gerekli yöntemler ile çocukların hayatlarına yerleşmesi önlenebilir ya da erken tedavi edilmesi ileri yıllarda yaşanması olası pek çok sorunu çözmeye yarayabilir. Bu tür hareketlerin davranış problemi niteliğinde olup olmadığını belirleyebilmek, şiddetini ölçebilmek ve çocuğa ve aileye gerekli yardımların sağlanabilmesi için öncelikle bu davranış problemlerinin saptanması gerekmektedir. Bu saptamada uygulanan ölçekte öğretmen görüşlerine dayandığı için öğretmenlerin aldıkları eğitimin yeterliliği, kendilerini nasıl geliştirdikleri, kimlerle işbirliği içerisinde oldukları ve davranış sorunlarını çözmede nasıl bir yol izlediklerinin de ortaya konulması gerekmektedir.
Bu gereksinimden yola çıkarak, bu araştırmada, “Çocuk Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği’ni” kullanarak 5-6 yaş grubunda anasınıfına devam eden çocuklardaki uyum ve davranış sorunlarını saptamak ve bu konuda öğretmenlerin görüşlerini ele alarak çözüm önerileri geliştirebilmek amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür.
3.2. Alt Amaçlar
Bu araştırmada aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: Çocukların davranış sorunlarını gösterme sıklıkları, a) Çocukların yaşlarına,
b) Çocukların cinsiyetine, c) Çocuk sayısına,
d) Annenin eğitim durumuna, e) Babanın eğitim durumuna, f) Babanın çalışma durumuna, g) Annenin çalışma durumuna,
h) Ailenin yapısına göre anlamlı farklılık göstermekte midir? Okul Öncesi öğretmenleri aldıkları eğitime göre,
ı) Çocuklarda görülen davranış sorunları konusunda aldıkları eğitimi yeterliliği,
i) Çocuklarda görülen davranış sorunları konusunda kendilerini geliştirme yolları,
j) Çocuklarda görülen davranış sorunlarını çözmede işbirliği içinde olduğu kişi veya kişiler,
k) Çocuklarda görülen davranış sorunlarını çözmede izledikleri yollar arasında farklılık var mıdır?
3.3. Araştırmanın Önemi
0–6 yaşları kapsayan okul öncesi dönem kişiliğin oluşumu ve şekillenmesi, temel bilgi, beceri ve alışkanlıkların kazanılması ve geliştirilmesinde ileri yıllara olan etkisi nedeniyle, yaşamın en kritik dönemlerinden biridir. Çocuğa erken yaşlarda sağlanacak deneyimlerle elde edilecek temel bilgi beceri ve alışkanlıklar çocuğun daha sonraki öğrenim yaşantısının yanı sıra sosyal ve duygusal yaşamını da biçimlendirecek güçtedir.
Bu yıllarda temeli atılan beden sağlığı ve kişilik yapısının, ileri yaşlarda yön değiştirmekten daha çok, aynı yönde gelişme olasılığı çok daha fazladır. Uzun yıllara dayalı araştırmalarla, çocukluk yıllarında kazanılan davranışların büyük bir kısmının, yetişkinlikte de, bireyin kişilik yapısını, tavır, alışkanlık, inanç ve değer yargılarını biçimlendirdiği gözlenmiştir.
Bu dönemdeki eğitim, çocuğun gelecekteki yaşamını önemli ölçüde etkiler. Sağlıklı ve istenilen davranışlara sahip çocuklar yetiştirebilmek için ilk önce onların gelişim özelliklerini ve psiko-sosyal ihtiyaçlarının neler olduğunun bilinmesi, daha sonrada bunların yerinde ve zamanında karşılanması gerekmektedir. Çocukların özelliklerini, neler hissettiklerini bilmeden yapılan bir eğitimin amacına ulaşması mümkün değildir. İhtiyaçların karşılanmaması çocuğu gergin ve huzursuz yapacağından sağlıklı kişilik gelişimini engeller. Bu çağda çocuklar henüz kendi gelişim özelliklerini, ilgi ve yeteneklerini tanımazlar ve düşüncelerini ifade etmekte zorluk çekerler. Çocuğun eğitimine destek olan öğretmen ve ebeveynlerin bilinçli davranmaları gerekmektedir(Aral, 2001, s.13).
Çocuğun yaşamında önemli yere sahip olan 0–6 yaş döneminde, çocukların özelliklerinin bilinmesi, davranışlarının takip edilmesi, gerektiğinde zaman kaybetmeden önlemlerin alınması önemlidir. Bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için de çocukların uyum ve davranış sorunlarının neler olabileceğinin saptanması ve öğretmen ve ebeveynlerin dikkatinin bu konulara çekilmesi gerekir.
Okul öncesi çağdaki çocukların uyum ve davranış problemleri daha çok eğitim almaya başladıklarında fark edilmektedir. Çok kere okul çocukta uyum ve davranış problemleri olduğunu söylerken, aileyle fikir ayrılığına düşmektedir. Bazı hallerde de, problem davranışın ne olduğu tanımlanamamaktadır. Okul ve ailenin çocuğun gelişimi ve uyumu için, eğer varsa problem davranışlarını çözümlemek için birlikte, uyumlu hareket etmesi uygundur. Böyle durumlarda çocuğun uyum ve davranış problemlerini tanımlamak önceliklidir.
Bu çalışmada; çocukların uyum ve davranış sorunlarının neler olduğunu saptamış, gösterdikleri uyum ve davranış sorunları bazı değişkenlere göre incelenmiştir. Ayrıca öğretmenlerin, bu konuda aldıkları eğitimin yeterliliği, kendilerini nasıl geliştirdikleri, kimlerle işbirliği içerisinde oldukları ve davranış sorunlarını çözmede nasıl bir yol izledikleri değerlendirilmiştir.
3.4. Varsayımlar
1. Öğretmenler, ölçme aracında yer alan soruları doğru bir şekilde cevaplandırmıştır.
2. 5-6 yaş grubunda anasınıfına devam eden çocuklardaki davranış sorunlarını belirlemede öğretmenlerin görüşlerinin temel alınabileceği kabul edilmiştir.
3.5. Kapsam ve Sınırlılıklar
Bu araştırma; 5-6 yaş grubunda anasınıfına devam eden çocuklardaki uyum ve davranış sorunlarını belirlenen demografik değişkenlere göre incelenmesini içermektedir. Çalışma Şubat 2008- Haziran 2008 tarihleri arasında Ankara iline bağlı Sincan ilçe merkezinde gerçekleştirilmiştir.
1. Araştırma, Ankara iline bağlı Sincan ilçe merkezinde bulunan okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarla ve bu çocukların öğretmenleri ile yapılmıştır.
2. Çocuklarda görülen davranış sorunlarının bir kısmı(isyankar davranışlar, uyum ve sosyal kaygı) ele alınmıştır.
3.Çocukların davranış sorunları sadece öğretmen görüşleri ile sınırlıdır.
3.6. Tanımlar
Davranış: Bireyin gözlenebilen eylemleridir(Cüceloğlu, 1997).
Davranış Bozukluğu: Başkalarının temel haklarına saldırıldığı ya da yaşa uygun başlıca toplumsal değerlerin, kuralların hiçe sayıldığı; yineleyici bir biçimde veya sürekli olarak görülen bir davranış örüntüsü olarak tanımlanır(Yörükoğlu,2000).
Uyum: Bireyin sahip olduğu özeliklerinin kendi benliğiyle içinde bulunduğu çevre arasında dengeli bir ilişki kurabilmesi ve bu ilişkiyi sürdürebilmesi şeklinde tanımlanabilir(Yavuzer,2006)
Uyumsuz Çocuklar: Kendi benliği ile ve çevresiyle dengeli ve etkili ilişki kurma, geliştirme ve sürdürmede güçlük çeken, bu yüzden gelişimleri sekteye uğrayan ve çevresindekilerin olağan ilişkileriyle düzeltilemeyen davranış kalıplarına sahip olan çocuklardır(Çetinkaya,2004).
Sosyal Beceri: Başkalarından olumlu tepkiler getirecek ve olumsuz tepkiler gelmesini önleyerek, başkalarıyla iletişimi mümkün kılan, sosyal açıdan kabul edilebilir, çevrede etki bırakan, hedefe yönelik, sosyal içeriğe göre değişebilen hem belirli gözlenebilir hem de gözlenemeyen bilişsel ve duyuşsal öğeleri içeren ve öğrenilebilir davranışlar(Yüksel, 1997).