Araştırmada veri toplama sistemi olarak anket uygulama sistemi kullanılacaktır. Veriler 6 ayrı form ile ele alınmıştır. Katılımcıların sosyodemografik bilgilerini içeren ‘Sosyodemografik Bilgi Formu’, çocukluk çağı travmalarını ölçen ‘Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği’, disossiyatif yaşantıları ölçen ‘Dissosiyatif Yaşantılar Ölçeği’, kendine zarar verme davranışını ölçen ‘Kendine zarar verme Davranışı Değerlendirme Envanteri’, alkol kullanımını ölçen ‘Alkol Kullanım Bozukluklarını Tanıma Testi’, madde kullanımını ölçen ‘Madde Kullanım Bozukluklarını Tanıma Testi’ ölçekleri kullanılacaktır.
3.3.1. Katılımcılar İçin Aydınlatılmış Onam Formu
Çalışmanın amacı, katılma koşulları, katılımcı sayısı, tahmini katılım süresi, çalışmaya katılım ile sağlanacak yarar ve çalışmaya katılma hakkında bilgiler verilmektedir.
3.3.2. Sosyodemografik Bilgi Formu
Kişisel bilgiler kapsamında toplam 21 soru katılımcılara yöneltilmiştir. Bunlardan bir kaçı cinsiyet, yaş, eğitim durumu, çalışıyor mu, anne baba durumu, sağlık güvencesi var mı, romantik ilişki durumu vb. soruları kapsamaktadır.
Katılımcıların kişisel bilgileri, ebeveyn bilgileri, ölçekler ile alakalı sorular ve psikiyatrik öykülerine yönelik verilerin toplanabilmesi için sosyodemografik veri formu anketi kullanılacaktır.
3.3.3. Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği
İngilizce özgün biçimi 1995 yılında David P. Bernstein tarafından geliştirilmiş olan bu ölçek yazarından izin alınarak 1996 yılında Prof. Dr. Vedat Şar tarafından Türkçe’ye uyarlanan bir ölçektir. Beşli likert tipi bir özbildirim ölçeğidir.96
Özbildirim ölçeği olarak tanımlanmaktadır. Çocukluktaki yaşantıları ölçmeye yarayan bir ölçektir. 97 Ölçekte duygusal, fiziksel ihmal ve cinsel kötüye kullanım puanları vardır.98
Çocukluk çağı travmaları ölçeği, 20 yaş öncesi istismar ve ihmal gibi yaşantıları ölçmeye yarar. Özbildirime dayalı, geçerliliği ve güvenirliliği gösterilmiştir. Açık uçlu sorulardan oluşmaktadır. Toplamda 5 çeşit çocukluk çağı travması doğrudan soruşturmaktadır. Bazılarını derecelendirme imkanı sunmaktadır. Yargıç, Tutkun ve Şar tarafından geliştirilmiştir. Birçok çalışmada başarılı olarak kullanılmıştır.
Test-tekrar-test güvenilirliği Pearson korelasyonu kullanılarak hesaplandığı açıklanmaktadır. Pearson korelasyon yöntemi ile cinsiyetler arası fark t testi ile incelendiği söylenmiştir.
Bulgular çocukluk çağı travmaları ölçeğinin Türkçesinin de İngilizcesi kadar geçerli ve güvenilir olduğunu destekler niteliktedir. Ölçeğin iç tutarlılığı ve test- yeniden-test uyumu yüksek düzeyde olduğu görülmüştür.
3.3.4. Dissosiyatif Yaşantılar Ölçeği
Bernstein ve Putnam tarafından geliştirilmiştir. Özbildirim ölçeğidir. Geçelilik ve güvenilirliğini Vedat Şar yapmıştır. Bu soru formunda 2 bölüm vardır. Giriş bölümünde kişisel bilgiler sorulup ölçülmektedir. 2. Bölümde her soruda bir yaşantı tarif edilerek sizde ne derecede görüldüğü sorulmaktadır.
Güvenirlik için, Ölçeğin iç tutarlılığını gösteren Cronbach Alfa değeri tüm deneklerden oluşan grup için (N=167) 0.98 olarak bulundu.99Geçerlik için, Tüm deneklerden oluşan grupta DIS-Q toplam puanı ile yaş (r=0.28, N=167 p<0.001)
96 Örsel vd., a.g.e., 130-136.
97 Vedat Şar vd., Çocukluk Çağı Ruhsal Travma Ölçeğinin Türkçe Uyarlamasının Geçerlilik ve
Güvenilirliği, Orijinal Araştırma Türkiye Klinikleri, 2012, 32(4), 1054-1063.
98 Örsel vd., a.g.e., 130-136.
99 Vedat Şar, Dissosiyasyon Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenilirliği, 33.Ulusal Psikiyatri Kongresi, Bildiri Tam Metin Kitabı, 1997, s.43-52.
arasında negatif korelasyon vardı.100 28 maddeden oluşan bir özbildirim ölçeği olarak tanımlanmaktadır. Dissosiyatif yaşantıları niceliksel olarak derecelendirmektedir. Türkçesinin geçerlilik ve güvenilirliği gösterilmiş olarak açıklanmaktadır.
Bulgular Dissosiyasyon Ölçeğinin Türkçesinin geçerli ve güvenilir olduğu açıklanmıştır. Türkiye’de ki dissosiyatif kimlik bozukluğu hastalarının dissosiyatif yaşantılar ölçeği puanları bildirilen vaka serilerindekine yakın olduğu yönündedir. Sonuç olarak dissosiyatif yaşantılar ölçeğinin geçerli ve güvenilir olduğu kanısına varılmıştır. Dissosiyatif bozuklukları konu alan çalışmalarda kullanılmasında başarılı olduğu gözlemlenmiştir.
3.3.5. Kendine Zarar Verme Davranışı Değerlendirme Envanteri
Klonsky ve Glenn tarafından geliştirilmiştir. Tezan Bildik, Oya Somer, Bürge bukçu, Ömer ,Başay, Burcu Özbaran tarafından türkçeye uyarlamasını yapılmıştır. İki bölümden oluşan bir ölçek olarak tanımlamaktadır. İlk bölümde kasıtlı olarak yapılan ama intihar amacı taşımayan 12 çeşit KZVD’nin yaşam boyu sıklığı sorgulanmaktadır. Ayrıca 5 ek soru ile bu davranışların tanımlayıcı ve yapısal özellikleri araştırılıp ortaya konmaktadır.101
Test-tekrar test güvenilirlik analizleri yapılmıştır. Geçerliği için; dış kriter ölçeklerle ilişkiler hem toplam puan için hem de her bir KZVD için ayrı ayrı incelenmiş olup, KZVD toplam puanı açısından cinsiyet farkı bulunup bulunmadığını incelemek için uygulanan analizlerde, kız ve erkek öğrenciler arasında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılık bulunmadığı ifade edilmektedir.102
Kendine zarar verme davranışı değerlendirme envanterinin yapı geçerliliğini incelemek amacıyla doğrulayıcı faktör analizinin kullanılması uygun görülmüştür. Güvenilirlik çalışmaları ise; iç tutarlılık ve test-tekrar-test, güvenilirlikleri incelenmiş ve madde analizlerinin yapılması uygun görülmüştür. Çalışmada yapı geçerliliği bağlamında kendine zarar verme davranışı değerlendirme envanteri işlevinin yapıya uygun olup olmadığı doğrulayıcı faktör analizi ile incelenmiş olduğu açıklanmaktadır.
100 Şar, a.g.e., 43-52.
101 Tezan Bildik vd., Kendine Zarar Verme Davranışı Değerlendirme Envanteri’nin Türkçe Formunun
Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması, Türk Psikiyatri Dergisi, 2013, 24(1) s.1-10.
3.3.6. Alkol Kullanım Bozukluklarını Tanıma Testi
Orijinali Saunders ve ark, tarafından 1993 yılında geliştirilmiştir. Bireylerin alkol kullanım bozukluğunu ölçer. Toplamda 10 soru mevcuttur.103
Alkol kullanımının derecelerine yönelik sorular mevcuttur. Örneğin tehlikeli alkol kullanımını ölçen sorular mevcuttur. 2002 yılında gecelik ve güvenirlilik çalışması yapılmıştır.104
3.3.7. Madde Kullanım Bozukluklarını Tanıma Testi
Berman ve ark, tarafından 2004 yılında geliştirilmiştir. Kişilerin madde kullanım problemlerini taramak için geliştirilmiş 11 soruluk bir test olarak tanımlanmaktadır. Testten alınan puan ne kadar fazla ise o kadar tehlikeli bir durum vardır. 2002 yılında Türkçe çevirisi yapılmıştır. Testten alınan puanlar 0-44 arasında farklılık göstermektedir.105
3.4. VERİLERİN İSTATİKSEL ANALİZİ