Tarihçi Strabon’un tanımlaması ilk kez antik çağdaki bir krallık olarak tanımladığı Kapadokya bugün, Nevşehir, Aksaray, Niğde, Kayseri ve Kırşehir illerinin kapladığı alandan oluşmaktadır. Daha dar bir alan olan kayalık Kapadokya ise Uçhisar, Ürgüp, Avanos, Göreme, Derinkuyu, Kaymaklı, Ihlara ve çevresinden ibarettir. Bu kayalık oluşum, Erciyes, Melendiz, Hasan ve Göllüdağ dörtlüsünün bundan yirmi beş milyon yıl önce harekete geçerek yağmur ve rüzgârların da yardımıyla eşsiz bir görünüme neden olmuştur. Dünyanın pek çok yerinde yanardağ bulunmasına rağmen, bu kültürel mirasın yalnızca Kapadokya’da var olması, sadece doğal değil, aynı zamanda tarihin ve insanın katkısı sayesindedir (Korat, 2010). Günümüz Kapadokya’sı denildiğinde, turizm hareketlerinin ve turizm işletmelerinin yoğunlaştığı Nevşehir ili ve ilçeleri algılanmaktadır (Karamustafa ve diğerleri, 2010). Bu nedenle bu çalışmada Kapadokya bölgesi turistik destinasyonu, Nevşehir ili ve ilçeleri ile sınırlandırılmıştır.
Nevşehir, tarih ve doğanın iç içe geçerek, bütünsel bir güzellik sergilediği beldeleri ve bölgede yaşamış uygarlıkların zenginleştirdiği kültürel birikimi ile Türkiye’nin eşsiz turizm cennetlerinden biridir. Bugün Nevşehir ilinde gördüğümüz peribacaları, vadiler, yeraltı şehirleri, kiliseler, kervansaraylar, medreseler ve bölgeye has diğer mimari ve doğal unsurlar ve çeşitli turizm aktiviteleri, bölge için çok önemli birer çekicilik unsuru oluşturmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığının Kültür İstatistikleri, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması, müzeler, eser ve ziyaretçi
72
(Türkiye İstatistik Kurumu [TUIK], 2012: 9). Ziyaretçi sayısının her geçen yıl artması yerli ve yabancı birçok otel işletmesi yatırımlarının bölgeye yönelmesine neden olmuştur. Bölgenin yatak kapasitesi de bu artışa uyum sağlayarak her geçen gün büyümektedir. Nevşehir iline bağlı ilçe ve kasabalarda daha önce konak, han ve benzeri amaçlarla kullanılmış yapılar da Nevşehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulundan gerekli izinler alınarak konaklama işletmelerine dönüştürülmektedir.
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünden alınan verilere göre, ilde 2013 yılında 54 adet turizm işletme belgeli konaklama tesisi bulunmaktadır. Turizm yatırım belgeli ve belediye belgeli tesisler de dâhil edilince bu sayı 318’e çıkmaktadır. Turizm İşletme Belgeli Tesislerde 10284 olmak üzere toplam yatak sayısı 25909’dur. (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013). Tablo ’da 2009-2013 yılları için Nevşehir iline ait işletme ve yatırım belgeli tesis istatistikleri verilmektedir.
Tablo 1: 2009-2013 Yılları için Nevşehir İline Ait Turizm Belgeli Tesis İstatistikleri
TURİZM YATIRIMI BELGELİ TURİZM İŞLETMESİ BELGELİ
YILLAR TESİS SAYISI ODA SAYISI YATAK SAYISI TESİS SAYISI ODA SAYISI YATAK SAYISI 2009 10 784 1774 44 3852 8324 2010 10 809 1694 45 3928 8424 2011 8 784 1638 46 4067 8710 2012 12 911 1826 49 4552 9683 2013 19 1579 3366 54 4855 10284
Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013
Tablo 1’de görülebileceği gibi 2009-2013 yılları arasında konaklama tesisi sayısında genel bir artış söz konusudur. Buna paralel olarak oda ve yatak sayılarında da bir artış görülmektedir.
Nevşehir ili ve ilçelerinde bulunan bu tesislerin doluluk oranları 2012 yılında yüksek sezon olan Nisan, Mayıs, Haziran, Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında %51 ile %73 arasında gerçekleşmiştir. 2012 yılında konaklayan kişi sayısı yerli 264.599 ve geceleme sayısı 535.112; konaklayan kişi sayısı yabancı 492.758 ve geceleme sayısı 1.035.497, toplam konaklayan kişi sayısı 757.357 ve geceleme sayısı 1.570.609 olarak gerçekleşmiştir. Bu rakamlar ışığında Nevşehir ilinin 2012 yılı ortalama kalış
73
süresi 2,1 ve işletme belgeli tesislerin ortalama doluluk oranı %47,4 olarak belirlenmiştir. 2013 yılında ise, konaklayan kişi sayısı yerli 282.437 ve geceleme sayısı 516.564, konaklayan kişi sayısı yabancı 501 507 ve geceleme sayısı 1.128.833, toplam konaklayan kişi sayısı 783.944 ve geceleme sayısı 1.645.397 olarak
gerçekleşmiştir. Bu rakamlar ışığında Nevşehir ilinin 2013 yılı ortalama kalış süresi 2,1 ve işletme belgeli tesislerin ortalama doluluk oranı % 45,67 olarak belirlenmiştir. Bu toplam oran %57 ile en yüksek seviyeye 2010 yılında ulaşmıştır. Ayrıca Türkiye genelinde ortalama geceleme (kalış) süresi 3,2 ve ortalama doluluk %52,60 olarak gerçekleşmiştir (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013).
Ayrıca Nevşehir ilindeki turizm gelişimine bakıldığında, bölge olarak sahip olduğu şansı gereği gibi değerlendiremediği görülmektedir. Çünkü bölgenin temel çekicilik unsurları olan doğal, tarihi ve kültürel değerler yeterince korunamadığı gibi, kültür turizmine yönelik pazarlama çalışmaları da yeterince başarılı değildir.
Nevşehir ilinde ortalama kalış süresi, doluluk oranları ve konaklayan sayısı istatistik verilerinin beklenenden düşük olma nedenlerini ele alan bir çalışmada aşağıdaki saptamalara ulaşılmıştır (Yılmaz, 2012):
1.Bölgenin tanıtımında yeterince başarılı olunamaması ve somut olmayan kültürel varlıkların ziyaretçilere yeterince sergilenememesi nedenleriyle turistlerin kalış süreleri uzatılamamaktadır.
2.Bölgedeki kültürel çekicilikleri oluşturan peri bacaları, müzeler, yeraltı şehirleri ve kiliseler gerek doğal nedenlerle gerek ziyaretçi yoğunluğu nedeniyle olumsuz
etkilenmektedir ve doğal çekiciliklerini yitirme tehlikesi içindedir.
3.Turizm gelirlerinin önemli bir kısmı hediyelik eşya satışına odaklıdır ve bunların çoğu yerli üretimden ziyade ithal ürünlerden oluşmaktadır.
4.Yöresel mutfağı, turizm işletmeleri tarafından gerektiği kadar kullanılmamaktadır.
5.Özelikle çömlekçilik ve halıcılık gibi el sanatlarıyla ilgili usta sayısı azalmakta ve geleneksel üretim yöntemleri eskisi gibi tercih edilmemektedir.
74
6.Turizm istatistikleri düzensiz olabilmektedir ve gerekli istatistiksel verilere doğru bir biçimde ulaşmak bazen zordur.
Yukarıda Nevşehir ili turizm potansiyeli, arz kapasitesi ve pazar yapısı açısından kısaca ele alınmıştır. Pazardaki rakip sayısının artması bununla birlikte pazarın büyüme oranının düşmekte olması, söz konusu pazarda rekabet düzeyinin çok yüksek olduğunu göstermektedir. İlde faaliyet gösteren konaklama tesisleri yoğun rekabet içerisindedirler. Bu durum, daha yüksek pazar payı elde edebilmek için rekabet eden firmaların çeşitli faktörler üzerinden rekabet etmelerine neden olmaktadır (Okumus, Altinay ve Chathoth, 2011). Bilindiği gibi işletmelerin rekabet gücü ve üstünlüğü elde edebilmek amacıyla kullanabilecekleri çeşitli unsurlar söz konusudur. Bir sonraki kısımda Nevşehir ilini kapsayan bu araştırmanın amacı ve önemi konu edilmektedir.