Araştırmaya Katılan Annelerin Kavram Öğretimi Üzerine Olan

mı? Sorusuna İlişkin Bulgular ve Yorumlar

Araştırma kapsamında hazırlanan aile eğitim programları için aile eğitimi 2 ay süreyle ailelerle yüz yüze yapılmış ve karşılıklı ya da telefonla bireysel destek eğitimleri şeklinde toplam 4 ay devam etmiştir. Tüm öğretim çalışmaları araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiştir. Annelerin kavram öğretimi bilgilerinde aile eğitimi öncesi ile aile eğitimi sonunda anlamlı bir farklılık var mı sorusuna Ek 5 ve Ek 6 da bulunan ön ve son görüşme formlarına verdikleri cevaplar tarafımızca analiz edilerek yorumlanmıştır.

Tablo 12. Annelerin Evin Fiziki Durumu Başlığı Altında Yer alan Sorulara Verdikleri Cevapların Dağılımı

Ana başlık Evin Fiziki Durumu

Sorular Eviniz kaç odalı? Çocuğun çalışması için ayrılmış bir

1 oda 1 salon 2 oda 1 salon 3 oda 1 salon 1 oda 1 salon 2 oda 1 salon 3 oda 1 salon Var Yok Var Yok Mutfak Salon Odasında/çalışma masasında Odasında/çalışma masasında

V1 1 1 1 1 1

Annelerin “Evin Fiziki Durumu” başlığı altında yer alan sorulardan evin kaç odalı olduğu sorusuna öğretim öncesinde ve sonrasında verdikleri cevaplar incelendiğinde; annelerin tamamının bu eğitim süreci içerisinde ev değişikliği yapmadığı anlaşılmaktadır. Otizmli çocukların yaşadıkları fiziksel çevreye karşı aşırı duyarlı oldukları bilinmektedir (Diken,

81

2012, s.425). Yaşam düzenlerinde yapılan değişiklikler, karşısında huzursuzluk yarattıkları ve ani davranış değişiklikleri gösterdikleri göz ardı edilemez. Bu nedenle, ailelerin ev değişikliğinde bulunmaması tarafımızca olumlu olarak değerlendirilmiştir. Aynı şekilde çocuklar için ev ortamında da bir eğitim ortamı yaratılması ve çocukların evde eğitime devam etmesi için ailelerden beklentilerimiz olmuştur. Çocukların kavram öğretimi uygulamalarını kendilerine ayrılmış ve sadece ders amaçlı kullanılan bir masada veya odada yapmaları sonucu motivasyonlarının da artması beklenmiştir. Tablo 12’de görüldüğü gibi öğretim öncesinde uygulamaya dahil edilen çocuklardan yalnız birinin kendine ait çalışma ortamı olduğu; öğretim sonrasında ise tüm çocukların ayrı bir odada olmasa bile bir çalışma masasına sahip oldukları görülmektedir.

Tablo 13. Annelerin İletişim Başlığı Altında Yer Alan Sorulara Verdikleri Cevapların Dağılımı

Ana başlık

Veli ile Okul Arasındaki İletişim Sorular Okula ne sıklıkta

gelirsiniz?

Okula geliş amacınız nedir? Öğretmeni ile genel olarak nasıl

görüşürsünüz?

Öğretmeni ile genel olarak

neler konuşursunuz? Çocuğun gelişimi ve eğitiminde hangisinin etkisi en fazladır?

Her gün Haftada bir Ayda iki Her gün Haftada bir Ayda iki Tuvalet eğitimi olmadığı için Problem davranışlarının çözümü ve eğitim durumlarını görüşmek için Tuvalet eğitimi olmadığı için Problem davranışlarının çözümü ve eğitim durumlarını görüşmek için Telefon ile Yüz yüze Yüz yüze Okuldaki durumlarını ve okulda yapılan çalışmaları Davranış problemleri için neler yapılması gerektiğini Konular farklılık gösterse de "siz nasıl yapıyorsunuz" ve "ben neler yapmalıyım" sorularına cevap aramaya yönelik Anne/Baba Okul/Öğretmen Kanun/Yönetmelikler Anne/Baba Okul/Öğretmen Kanun/Yönetmelikler

V1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Çocuğa verilecek eğitimin etkili ve başarılı olması, ev-okul gibi farklı iki ortamdaki yaklaşım ve davranışlar arasındaki tutarlılıklarla yakından ilgili olduğu bilinmektedir.

Okuldaki eğitim ilkelerinin ev yaşantısı ile bağdaştırılması, eğitimcinin anne-babadan, anne-babanın da eğitimciden yararlanması şeklinde kurulan işbirliği, çocuğun eğitiminin yalnız okulda ya da herhangi bir eğitim merkezinde değil, evde ve sosyal yaşantıda da süreklilik kazanmasına neden olmaktadır. Belirlenen ortak amaçlar doğrultusunda, doğal ortamdaki etkileşimler temel alınarak hazırlanacak olan eğitim programları çocuk üzerinde daha etkili olmaktadır (Darıca vd., 2002, 163-164).

Tablo 13’den anlaşıldığı üzere öğretim öncesinde çocuğun gelişimi ve eğitiminde okul/öğretmen faktörünün etkili olduğunu düşünen anneler, öğretim sonrasında anne ve babanın daha etkili olduğunu düşünmüşlerdir. Ön görüşme ve son görüşme tarihleri arasında annelerin okula gelme sıklıklarında bir değişiklik görülmemekle birlikte, aile eğitim programının annelerin öğretmen ile yaptıkları rutin görüşme sorularının niteliğine olumlu yönde katkı sağladığı görülmektedir.

Tablo 14. Annelerin Kavram Öğretimi Öncesi Yapılması Gereken Maddeler Başlığı Altında Yer Alan Sorulara Verdikleri Cevapların Dağılımı

Ana başlık

Kavram öğretimi Öncesinde Yapılması gerekenler

Sorular Çocuğunuzun evdeki çalışma ortamını düzenlerken nelere

yönergeleri nasıl belirlersiniz? Pekiştireç kavramı size neyi ifade ediyor?

Bilmiyorum Ortamın düzgün olmasına Ortamda dikkat dağıtıcı materyallerin bulunmaması, masa ve sandalyenin çocuğun fiziki özelliklerine uygun olması, Çalışma masasının çocuğa uygun olmasına, masanın ders dışında kullanılmamasına, dikkatini dağıtacak eşya ve nesnelerin bulunmamasına Göz göze bakmaya, aynı ifadeleri kullanmaya Dikkatini bana yöneltmesine Bilmiyorum Karşılıklı oturmaya, olabildiğince aynı hizada olmaya, göz temasında bulunmaya Hep aynı ifadeleri kullanırım Anlaşılır olmasına Bilmiyorum Çocuğun anlayacağı sorular olmasına, kısa ve net olmasına Çocuğun anlayacağı sorular olmasına, kısa ve net olmasına, her seferinde aynı yönerge kullanılmasına Çocuğun sevdiği şeker, çikolata vb Bilmiyorum Çocuğa bir şeyler öğretmek için verilen çikolata, şeker vb veya söylenen aferin, bravo gibi sözcükler Bilmiyorum Evet, Yiyecek ve içecek pekiştireçleri ve sosyal oyun ve güzel sözler pekiştireçleri Evet, birincil pekiştireçler (yiyecek-içecek) ve ikincil sosyal pekiştireçler (oyun ve övgü sözcükleri)

V1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Eğitim ortamlarında dikkati dağıtıcı afiş, TV, bilgisayar, telefon vb. uyarıcıların olmaması, aydınlatmanın gözü yormayacak ya da uyku getirmeyecek düzeyde olması, oda ısısının ne çok soğuk ne de çok sıcak olması, ortamının ders dışı faaliyetlerde kullanılmaması, çalışma masasının pencereden uzakta olması, masada sadece çalışılan dersle ilgili araç ve gereçlerin bulunması, çalışmaya başlamadan önce çocuğun temel ihtiyaçlarının giderilmesi, pekiştireçler haricinde çalışma masasında bir şey yenilip içilmemesi, öğretim esnasında kullanılan yönergelerin çocuğun anlayacağı şekilde, kısa ve net olması ve her seferinde aynı yönergelerin kullanılması öğretimin gerçekleşmesi açısından önem teşkil etmektedir (Özyürek,2007,s.167-174; Odacı ve Uludağ, 2002, s.153-154; Cavkaytar ve Diken, 2007, s.63-64). Bu durumun anneler tarafından kabul edilmesi eğitim programının etkililiği açısından önemlidir.

Tablo 14’de annelerin, kavram öğretimi öncesi yapılması gerekenler başlığı altında yer alan sorulara verdikleri cevapların dağılımına bakıldığında; öğretim öncesinde sorulara

“bilmiyorum” seçeneği ile cevap veren anne sayısının %60’ın üzerinde olduğu ve öğretim sonrasında birbirinden farklı da olsa doğru nitelikte cevap verme oranının % 100 olduğu görülmektedir.

Bu durum aile eğitimi sonrasında eğitim ortamlarını olması gerektiği gibi düzenlediklerini, iletişim kurarken nelere dikkat edilmesi gerektiğini bildiklerini ve kullanılacak yönergeler ile pekiştireçler hakkında yeterli bilgiye sahip olduklarını ortaya koymaktadır.

Tablo 15. Annelerin Kavram Öğretimi Başlığı Altında Yer Alan Sorulara Verdikleri Cevapların Dağılımı

Ana

başlık Kavram Öğretimi

Sorular Sizce Kavram nedir? Kavram çeşitlerini

Hayatımızda bize gerekli olan her şey Nesneler Bilmiyorum Herkes tarafından aynı şeyi ifade eden şeyler Bir nesnenin kendisi olmasını sağlayan özelliklerin tümü Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımı Bilmiyorum/cevap verilmemiş Soyut ve somut kavramlar Evet Evet Bilmiyorum Somut Bilmiyorum Yapısı, sınıflandırması ve ilişkili ilişkisiz nitelikleri- kırmızı kavramı renk kavramının niteliğidir, renk kavramının altında sıralanır. İlişkili niteliği renk olması, ilişkisiz niteliği kırmızı daire, kırmızı bardak, kırmızı lego, kırmızı kalem gibi örnekler farklı ama doğru yapılmıştır. Bilmiyorum Önce aynı büyüklük ve aynı şekildeki kavramlar, sonra farklı büyüklükte farklı şekildeki kavramlarla çalışılmalıdır. Önce gerçek nesneler üzerinden sonrada resim üzerinde çalışılır. Önce aynı şekilde ve renkte mesela kırmızı ve mavi renkte iki mandal sonra üç ve dört mandalla çalışılmalı, bunu öğrendikten sonra başka malzemelerle çalışılmalı sonra farklı malzemeler bir arada çalışılmalı yani mandal ve toka gibi

V1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Bir nesnenin ya da durumun kendisi olmasını sağlayan özelliklerin tümü, kavramı ifade etmektedir. Kavram analizinin sağlıklı bir biçimde yapılabilmesi için, kavramın yapısına ve sunulmasına ilişkin özelliklerin bilinmesinin öğrenci başarısında önemli olduğu vurgulanmaktadır. (Kulaksızoğlu, 2003, s.195-196; Varol, 1992, s.23).

Tablo 15’de öğretim öncesinde annelerin kavram öğretimi başlığı altında yer alan bilgi sorularına verdikleri cevaplar incelendiğinde “Sizce kavram nedir?” sorusuna sadece bir kişinin “bilmiyorum” yanıtını verdiği görülmüştür. Diğer beş soruya ise annelerin tamamı

“bilmiyorum” yanıtını vermiştir. Öğretim sonrasında yapılan görüşme formu verilerine bakıldığında, annelerin tamamının sorulara doğru nitelikte cevaplar verdikleri görülmektedir. Bu durum, araştırma kapsamında hazırlanan aile eğitim programının etkililiğini ortaya koymaktadır.

89

BÖLÜM V

SONUÇ VE TARTIŞMA