Araştırmanın Yöntemi

Kooperatiflere yönelik kurumsal performans karnesinin boyutlarına ilişkin amaç ve ölçütlerin belirlenmesinde kullanılacak olan anket formunun tasarımı iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşama literatür taramasıdır. İkinci aşama ise literatür taraması sonucu elde edilen veriler ışığında Tarım Kredi Kooperatiflerinde çalışan iki bölge müdür yardımcısı, bir bölge birliği kontrolörü, bir yönetmen ve bir yönetmen yardımcısı olmak üzere toplam beş kişinin katıldığı toplantılar yapılmasıdır. Bu aşamalardan sonra kurumsal performans karnesinin boyutlarına ilişkin amaç ve ölçütleri belirlemeye yönelik anket formu oluşturulmuştur.

Bu bağlamda ilk aşama kapsamında yapılan literatür taramasında kurumsal performans karnesinin boyutlarına ilişkin amaç ve hedefler ile bu amaç ve hedefleri test edecek ölçütlerin belirlenmesinde yararlanılan temel kaynaklara ilişkin olarak; öncelikle Kaplan ve Norton (1996) stratejilerin ölçülmesi kısmında her bir boyuta ilişkin amaç ve ölçütlerin esası ve kapsamından ayrıca bu bölümde belirtilen kurumsal performans karnesini başarılı bir şekilde uygulayan şirketlerin amaç ve ölçütlerinden yararlanılmıştır. Ayrıca

107

Niven (2003)’de yer alan kamu kurumları ve kar amacı gütmeyen kuruluşlara ilişkin amaç ve ölçütlerden yararlanılmıştır. Bununla birlikte Coşkun (2006) ve Güner (2006) tarafından sanayi işletmelerine yönelik yapılan çalışmalarda yer alan amaç ve ölçütler ile Gencay (2010) tarafından turizm işletmelerine yönelik çalışmada yer alan kurumsal performans karnesine ilişkin amaç ve ölçütlerden yararlanılmıştır.

Literatür taraması sonucu elde edilen amaç ve ölçütler belirlendikten sonra anket formunun oluşturulmasına yönelik Tarım kredi Kooperatifi çalışanlarının yapacakları toplantılara yönelik çalışma programı belirlenmiştir. Bu çalışma programı haftada iki gün ve her toplantı iki saat olacak şekilde dokuz hafta olarak planlanmıştır. İlk hafta toplantılarda kurumsal performans karnesinin genel yapısı, daha önce yapılan çalışmalar ve kooperatifler için kurumsal performans karnesinin nasıl olacağı ele alınarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda Kaplan ve Norton tarafından önerilen dört boyutun yeterli olup olmayacağı tartışılmış dört boyutun kooperatifler için yeterli olduğuna karar verilmiştir. Fakat müşteri boyutunun kooperatiflerin yapısı da dikkate alınarak ortak boyutu olarak ele alınmasının daha doğru olacağı düşünülmüştür. Nitekim Gumbus vd. (2002) hastanelerde kurumsal performans karnesi ile ilgili yapmış oldukları çalışmada boyutları organizasyon, süreçler, kalite, pazar payı ve finansal boyut olarak ele almıştır. Harold ve Bensimon (1999) tarafından üniversitelerde kurumsal performans karnesine yönelik çalışmada boyutlar akademik yönetim boyutu, pay sahipleri boyutu, süreçler boyutu ve yenilik ve öğrenme boyutu olarak ele alınmıştır. Başpınar (2016) tarafından kurumsal performans karnesinin belediyelerde uygulanması ilgili yaptığı çalışmada müşteri boyutunu “vatandaş boyutu” olarak ele almış yine Korkmaz (2011) tarafından kurumsal performans karnesinin hastanelerde uygulanması ile ilgili yapmış olduğu çalışmada müşteri boyutunu “hasta boyutu” olarak ele almıştır. İlk hafta yapılan toplantılarda ayrıca sonraki haftalarda hangi boyutun hangi hafta ele alınacağı ve toplantıların nasıl gerçekleştirileceği belirlenmiştir.

108

Tablo 9

Kooperatifler İçin Kurumsal Performans Karnesi Anket Formu Oluşturma Toplantı Programı

Toplantı

Haftası ^{Kurumsal Performans Karnesi}

Anket Formu Oluşturma Çalışmalarında Ele Alınan Konular

1.Hafta Kurumsal Performans Karnesinin Genel Yapısı, Literatürde Taraması,

Kooperatifler İçin Kurumsal Performans Karnesi

2.Hafta Finansal Boyuta İlişkin Amaç/Hedeflerin ve Bunları Test Edecek

Ölçütlerin Belirlenmesi (Kooperatif Faaliyetleri, Gelir Artışı )

3. Hafta Finansal Boyuta İlişkin Amaç/Hedeflerin ve Bunları Test Edecek

Ölçütlerin Belirlenmesi (Faaliyetlerin Verimliliği, Güçlü Finansal Yapı)

4.Hafta Ortak Boyutuna İlişkin Amaç/Hedeflerin ve Bunları Test Edecek

Ölçütlerin Belirlenmesi (Ortak Kazanma, Ortakları Elde Tutma)

5.Hafta Ortak Boyutuna İlişkin Amaç/Hedeflerin ve Bunları Test Edecek

Ölçütlerin Belirlenmesi (Ortakları Elde Tutma, Ortak Memnuniyeti)

6.Hafta Öğrenme ve Gelişme Boyutuna İlişkin Amaç/Hedeflerin ve Bunları Test

Edecek Ölçütlerin Belirlenmesi (Beşeri Sermaye, Teknolojik Sermaye)

7.Hafta Öğrenme ve Gelişme Boyutuna İlişkin Amaç/Hedeflerin ve Bunları Test

Edecek Ölçütlerin Belirlenmesi (Teknolojik Sermaye, Örgütsel Sermaye)

8.Hafta İç Süreçler Boyutuna İlişkin Amaç/Hedeflerin ve Bunları Test Edecek

Ölçütlerin Belirlenmesi (Operasyonlar Süreci, Satış Sonrası Hizmetler)

9.Hafta Yapılan Çalışmanın Genel Değerlendirmesi

Bu doğrultuda boyutlar finans, ortak, öğrenme ve gelişme, iç süreçler boyutları sırasıyla ele alınmış olup Tablo 9’da toplantı programına yer verilmiştir. Boyutların ele alınarak değerlendirildiği toplantılarda kooperatifler açısından stratejik hedef ve amaçlar ile bunları test edecek ölçütlerin neler olabileceği ile ilgili olarak katılımcılar fikirlerini gerek literatürde yer alan gerekse daha önce yapılan çalışmalar ışığında açık bir şekilde dile getirmiştir. Bütün katılımcılar tarafından önerilen fikirler tartışılmış ve son olarak herkes tarafından onaylanan öneriler kabul edilmiş olup bütün boyutlara ilişkin stratejik amaç ve hedefler ile bunları test edecek ölçütler belirlenirken bu tekrarlanmıştır.

Bu kapsamda oluşturulan anket formunda katılımcılara değerlendirmeleri için finansal boyuta yönelik 11 stratejik hedef ve amaç ile bunları test edecek 21 ölçüt, ortak boyutunda 10 stratejik amaç ve hedef ile 15 ölçüt, öğrenme ve gelişme boyutunda 8 stratejik amaç ve hedef ile 16 ölçüt ve iç süreçler boyutunda 9 stratejik amaç ve hedef ile 11 ölçüt için önemsizden çok önemliye doğru yer almaktadır. Ayrıca her bir boyut için katılımcılara ilave stratejik amaç ve hedef ile bunları test edecek ölçütlere yönelik önerileri de açık uçlu sorular yardımıyla sorulmuştur.

Anket formu oluşturulduktan sonra uygulama öncesinde geçerlilik ve güvenirlilik konularında öncelikle dört akademisyen ve dört yönetici tarafından incelenmiştir.

109

Sonrasında örneklem içerisinde yer alan on yöneticiye pilot uygulama yapılarak, soruların anlaşılırlığı ve anket tamamlama süresine ilişkin bilgiler elde edilmiştir. Anket formlarının eksiksiz ve doğru şekilde doldurulabilmesi için Genel Müdürlük ve 17 Bölge Müdürlüğünden birer kişi belirlenerek, bu kişilere anketin nasıl uygulanacağı anlatılmıştır. Ek’1 de sunulan anket formları posta yoluyla belirlenen kişilere gönderilerek ilgili birimlerdeki yöneticilerle anketlerin yapılması ve verilerin toplanması sağlanmıştır. Elde edilen verileri frekans analizi yöntemiyle analiz edilmiş ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Toplanan verilerin analizi ve değerlendirilmesi ile elde edilen sonuçlar doğrultusunda amaçlanan örnek kurumsal performans karnesi oluşturulmuştur.

3.4. Kurumsal Performans Karnesi Oluşturma Süreci

Araştırma konusunu oluşturan kooperatiflerde kurumsal performans değerleme ve kurumsal performans karnesi oluşturulmasında temel konular şunlardır;

 Kooperatiflerde uygulanmakta olan kurumsal performans karnesinin yeterliliğinin sorgulanması,

 Kooperatiflerde kurumsal performans karnesi sisteminin uygulanabilirliğinin yöneticilerin görüşlerine başvurularak sorgulanması,

 Kooperatiflerde kurumsal performans karnesi oluşturulmasında kullanabilecek amaç ve hedefler ile bu amaçları test etmeye yönelik ölçütlerin belirlenmesi.

Bu doğrultudan hareketle yürütülen çalışmada, kooperatiflerde performans değerlemede kullanılan ve performans karnesi olarak ifade edilen yöntemde önemli eksikliklerin ve sorunların olduğu ve bu sorunların çözümüne yönelik izlenmesi gereken yolda kurumsal performans karnesi yönteminin örnek alınması ve önerilmesinin uygun ve gerekli olduğu sonucuna varılmıştır.

Kaplan ve Norton tarafından geliştirilen kurumsal performans karnesi (BSC) oluşturma süreci, Olve ve Wetter tarafından “Performance Drivers” isimli eserde şematize edilmiş olup, çalışmanın odağındaki kurumsal performans karnesi oluşturma süreci Gençay (2010: 191) den uyarlanarak oluşturulmuştur. Bu süreç, kooperatiflerin kendine özgü yapılarına uyarlayabilecekleri ve kurumsal performans karnelerini oluşturmada kullanabilecekleri bir modeli ortaya koymaktadır.

110

Şekil 8: Kurumsal Performans Karnesi ( BSC ) Oluşturma Süreci

Kaynak: İbrahim Gençay, “Kurumsal Performans Değerleme Ve Termal Turizm İşletmelerinde Kurumsal Performans Karnesi Oluşturulmasına Yönelik Model Önerisi” Doktora Tezi, 2010, s. 191.

Kurumsal performans karnesi oluşturma süreci Şekil 9’da gösterildiği üzere altı aşamadan oluşmaktadır. Kooperatifler öncelikli olarak vizyonunu belirlemeli ve bu vizyonu kooperatiflerin tüm kademeleri tarafından bilinmesini ve benimsenmesini sağlamalıdır. Sonraki aşamada belirlenen vizyon doğrultusunda her bir boyuta yönelik stratejik amaçlar ayrı ayrı sorgulanmalı ve cevaplanmalıdır. Üçüncü aşamada her bir boyut için belirlenen stratejik amaçları gerçekleştirebilmek için gerekli olan kritik başarı faktörlerinin, kaynak ve yeteneklerin neler olduğu ve işletmenin bunlara sahip olup olmadığı belirlenmelidir. Dördüncü aşama ise belirlenen stratejik amaçların gerçekleşip gerçekleşmediği ya da ne kadar gerçekleştiğini tespit edebilmek için kullanılacak ölçütlerin belirlenmesidir.

111

Sonraki aşama ise belirlenen stratejik amaçlar doğrultusunda hedeflerin neler olabileceğinin ve bu hedeflere ulaşabilmek için yapılması gereken girişimlerin ve eylemlerin belirlenerek planlanmasıdır. Son aşamada ise tüm faaliyetlerin sonuçları belirlenen ölçütler kullanılarak değerlendirilmeli ve elde edilen bilgiler doğrultusunda sürecin yenilenerek devam etmesi sağlanmalıdır.