Olumlu söylem ortamının öğrencilere etkisini belirlemek amacıyla nitel ve nicel araştırma yöntemlerin kullanıldığı bu araştırma bir “karma yöntem” araştırması (mixed method research) olarak desenlenmiştir. Creswell ve Clark (2014)’e göre karma yöntem araştırma sürecinin pek çok aşamasında nitel ve nicel yaklaşımların karışımı ile veri toplama ve analiz işlemlerinin yöneltilmesine rehberlik etmektedir. Karma yöntem tek bir araştırmada veya bir araştırmalar dizisinde hem nitel hem de nicel verilerin toplanmasına, analiz edilmesine ve harmanlanmasına odaklanmaktadır. Temel amacı, nitel ve nicel verilerin birlikte kullanımı olup, araştırma probleminin tek başına kullanılan herhangi bir yöntemden çok daha iyi bir şekilde anlaşılmasını sağlamaktır (Creswell ve Clark, 2014). Bu sebeplere dayalı olarak bu çalışmada karma yöntemin kullanılması uygun bulunmuştur.
Karma yöntem araştırmalarında araştırma amaçlarına, araştırma örneklemine, araştırma kapsamına ve araştırmanın derinliğine bağlı olarak izlenebilecek çeşitli aşamalar mevcuttur. Ancak genel olarak bir karma yöntem araştırmasında izlenebilecek adımları planlama, uygulama ve değerlendirme aşamaları içerisinde özetlemek mümkündür. Şekil 3.2’te karma yöntem araştırmalarında izlenebilecek adımlar özetlenmiştir (Fırat, Yurdakul ve Ersoy, 2014).
PLANLAMA UYGULAMA DEĞERLENDİRME
Şekil 3.2.Karma yöntem araştırmalarında izlenebilecek adımlar
Şekil 3.2’ de görüldüğü gibi genel olarak karma yöntem araştırmalarında izlenen aşamaları; araştırma probleminin belirlenmesi, araştırmanın karma desene uygunluğuna karar verilmesi, karma yöntem veya karma model araştırma deseninin seçilmesi, verilerin toplanması, verilerin analiz edilmesi, verilerin yorumlanması, sonuçların ortaya konması
Araştırma Probleminin belirlenmesi
Karma yöntem veya karma model araştırma deseninin seçilmesi Araştırmanın karma desene uygunluğuna karar verilmesi Verilerin toplanması Verilerin yorumlanması Verilerin analiz edilmesi Sonuçların ortaya konması ve raporlaştırma
ve raporlaştrılması biçiminde sıralanabilir (Johnson ve Onwuegbuzie, 2004’den akt. Fırat, Yurdakul ve Ersoy, 2014 ).
Bu araştırmada karma yöntemin doğasına uygun bir biçimde yukarıda belirtilen işlem basamakları izlenerek gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte, öncelikle araştırmanın amacı ve alt amaçları dikkate alınarak karma yöntemin tanımına, amacına, desenlerine ilişkin alan yazın taranmış, karma yöntem ile gerçekleştirilen çeşitli çalışmalar incelenmiş ve araştırmanın karma yöntem ile gerçekleştirilmesine karar verilmiştir. Karar verilme süreci aynı zamanda araştırmada karma yöntemin kullanılma gerekçesinin de belirlenmesine zemin hazırlamıştır. Araştırmanın amacına ve alt amaçlarına dayalı olarak veri toplama stratejilerinin belirlenmesi, araştırmada hangi karma yöntem desenlerinin kullanılacağının ve bu desenlerin kullanılma gerekçelerinin belirlenmesine olanak sağlamıştır.
Karma yöntem araştırmalarıyla ilgili farklı yazarlarca bazı ayrıntılar eklenerek veya çıkarılarak çeşitli tanımlar yapılsa da alan yazındaki ortak görüş, karma yöntemde nitel ve nicel araştırma tekniklerinin, yöntemlerinin, yaklaşımlarının veya kavramlarının karıştırılarak veya birleştirilerek tek bir çalışmada kullanılması yönündedir. Bu ortak yaklaşımdan da anlaşıldığı gibi karma yöntemde nitel ve nicel veriler karıştırılarak veya birleştirilerek verilebilir.
Creswell ve Clark (2014) eğitsel araştırmalarda en sık kullanılan karma yöntem araştırmalarını; yakınsayan desen, açımlayıcı sıralı desen, keşfedici sıralı desen, iç içe desen, dönüştürücü desen ve çok aşamalı karma desen olmak üzere altı başlık altında sınıflandırmıştır. (1) yakınsayan karma yöntem araştırmacının nitel ve nicel aşamaları araştırma sürecinin aynı olan bir aşamasında eş zamanlı olarak uygulamasıyla oluşur. Bu desen yöntemlere eşit öncelik verir, çözümleme sırasında bu aşamaları birbirinden ayrı tutar ve daha sonra genel yorumlama yaparken sonuçları birleştirir. (2) Açımlayıcı karma yöntem araştırmalarında, nicel veriler toplanıp daha sonra nicel verileri açıklamak amacıyla nitel veriler toplanırken; (3) keşfedici karma yöntem araştırmalarında ise nitel veriler toplanıp çözümlenmesine öncelik verilir. Keşfedilen sonuçlar üzerinden araştırmacı ikinci aşamayı, yani nicel aşamayı uygulamaya başlar ve birincil sonuçları test eder veya genelleştirir. Daha sonra, nicel verileri birincil nitel verilerin üzerine nasıl inşa ettiğini açıklar (Creswell ve Clark, 2014). (4) İç içe karma yöntem araştırmalarında ise araştırmacının verileri geleneksel nicel ve nitel desenler içinde topladığı ve çözümlediği durumlarda oluşur. Bu desende araştırmacı, deneysel çalışma gibi nicel bir aşama içerisine, nitel bir aşama veya durum çalışması gibi nitel bir aşama içerisine nicel bir aşama ekleyebilir. (5) dönüştürücü karma yöntem araştırmalarında araştırmacının dönüştürücü bir
kuramsal çerçeve dahilinde şekillendirdiği bir karma desendir. Alınan bütün kararlar(etkileşim, öncelik, zamanlama ve birleştirme) dönüştürücü kuramsal çerçeve içerisinde biçimlenir. (6) çok aşamalı karma yöntem araştırmalarında araştırmacı sıralı ve eş zamanlı aşamalı genel program hedefini karşılayacak şekilde çalışmanın bir programı içinde belirli bir süre boyunca birleştirir (Creswell ve Clark, 2014).
İlkokul matematik derslerinde olumlu bir söylem ortamının etkisinin söylem analizi yöntemiyle incelendiği bu araştırmada iç içe karma yöntemi kullanılmıştır. Kullanılan bu yöntem Şekil 3.3.’de özetlenmiştir.
Şekil 3.3: İç içe Karma Yöntem
Araştırmanın alt problemlerinde, olumlu söylem ortamının öğrencilere etkisi ve bu etkinin söylem analizi yöntemiyle belirlenmesi amacıyla nicel ve nitel veriler toplanmıştır. Nicel veriler, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin doldurdukları başarı testi ve matematiğe yönelik tutum ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Nitel veriler ise, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin bulunduğu sınıflardaki matematik derslerinin video kayıtları ve araştırmacı notları ile toplanmıştır.
Araştırmanın nicel veri toplama aşamasında, deney ve kontrol grubu öğrencilerine Ondalık Sayılar Başarı testi ve Matematiğe yönelik tutum ölçeği verileri analiz edilmiştir.
Araştırmanın nitel veri toplama aşamasında, deney ve kontrol grubunda Ondalık Sayılar konusunun video kayıtları ve araştırmacı notları analiz edilmiştir.
İki yöntemle elde edilen bulguların sonuçları bütünleştirilerek olumlu söylem ortamının öğrencilere etkisi söylem analizi yöntemi ile yapılmıştır.
NİTEL
İÇ İÇE KARMA YÖNTEM NİCEL
3.1.1.Nicel Boyut
Araştırmada, yarı deneysel desen uygulanmış olup, olumlu bir söylem ortamının yaratılması ve ondalık sayılar konusunda bu tür bir ortamın öğrenci başarısı ve tutumuna etkisi söylem analizi yoluyla incelenmiştir. Bu araştırmada ön-test ve son-test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Bu nedenle, araştırmada deney ve kontrol grubunun seçiminde rasgele atama yapılmamış ve grupların eşitliği üzerinde durulmuştur. Araştırmada nicel araştırma metotları ve söylem analizinden faydalanılmıştır. Araştırmada, Ondalık Sayılar konusunda olumlu bir söylem ortamının etkililiğini görmek için bir deney ve bir kontrol grubu oluşturulmuştur. Bu deney grubunda Ondalık sayılar konusuna başlamadan önce öğretmene araştırmacı tarafından olumlu bir söylem ortamının yaratılması ve yapılması gerekenlerle ilgili bilgi verilmiştir. Danışman, Matematik uzmanı ve araştırmacı tarafından oluşturulan matematiksel söylem modülü detaylı bir şekilde deney grubu ders öğretmenine anlatılmıştır. Ondalık kesirler konusundaki başarı testi hem deney hem de kontrol grubu öğrencilerine ön test, son test ve kalıcılık testi olarak uygulanmıştır. Aynı zamanda deney ve kontrol grubu öğrencilerine matematiğe yönelik tutum ölçeği de ön test, son test ve kalıcılık testi olarak uygulanmıştır.
3.1.2.Nitel Boyut
İç içe karma yöntem araştırması olarak desenlenen bu araştırma, olumlu söylem ortamının öğrencilere etkisinin söylem analizi yöntemiyle belirlenmesi açısından bir örnek olay çalışmasıdır. Yıldırım ve Şimşek (2011: 277) örnek olay çalışmasını "nasıl ve niçin sorularını temel alan, araştırmacının kontrol edemediği bir olgu ya da olayı derinlemesine incelemeye olanak veren araştırma yöntemi.” olarak tanımlamaktadır. Karasar (2012: 86)’a göre örnek olay çalışması, belli bir ünitenin derinliğine ve genişliğine, kendisini ve çevresi ile olan ilişkilerini belirleyerek, o ünite hakkında bir yargıya varmayı amaçlayan düzenlemelerdir. Örnek olay çalışmaları, daha ayrıntılı ve gerçeğe yakın bilgiler verir. Olayların olası nedenleri,
nasılları örnek olaylarla daha kolay görülebilir (Karasar, 2012: 86). Araştırmada nitel veriler
olarak da deney ve kontrol grubunda her sınıfın kendi öğretmeni ile işlenen dersler video kayıtlarına alınmış ve araştırmacı derslerde notlar da almıştır. Deneysel öğretim süresince deney grubunda her dersin videosu ders sonrası izlenip değerlendirilmiş, değerlendirmeler öğretmenle paylaşılmıştır. Bu sayede daha olumlu bir söylem ortamı oluşturulması desteklenmiştir. Kontrol grubunda da ders öğretmeninin Ondalık sayılarla ilgili dersleri video kaydına alınmıştır. Analiz aşamasında da deney ve kontrol grubunun video kayıtları
aynı zamanda izlenerek öğrencilerin aralarında söylem farklılıkları analiz edilmiştir. Bu video kayıtlarının ve araştırmacının notlarının analizi Gee’nin söylem analizi metodu ile yapılmıştır.
Araştırma modeli aşağıdaki tabloda belirtilmiştir: Tablo 3.2
Araştırma Modeli
Ölçme Aracı Ölçme Aracının Kullanım Amacı
Araştırmanın Hangi Aşamasında Kullanılacağı Ön Test Son Test Video
kaydı
Kalıcılık Testi Ondalık Sayılar
Başarı Testi Öğrencilerin bilgilerinin sınanması X X
X
Tutum Testi Öğrencilerin matematiğe yönelik
tutumlarının ölçülmesi X X Söylem Dökümanları Öğrencilerin kendi aralarında ve öğrenci-