Araştırmanın Modeli ve Hipotezleri

Araştırma modeli, araştırmanın amacına uygun şekilde ve ekonomik olarak, verilerin toplanması ve çözümlenebilmesi için gerekli şartların düzenlenmesidir. Söz konusu şartların düzenlenmesinde ise kullanılan iki temel yaklaşım deneme ve tarama modelleridir (Karasar, 2008: 77). Var olan durumun ortaya koyulmasını tarama modelleri ile sağlamaktadır (Balcı, 2006). Araştırma, konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin tükenmişlik düzeylerini ve tükenmişliğin yaşam doyumuna etkisini belirlemeyi amaçladığından tarama modelindedir. Ayrıca araştırmada konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin demografik ve sektörde çalışma özelliklerinin farklılık yaratıp yaratmadığını belirlemek için ilişkisel tarama modeli de kullanılmıştır. İlişkisel tarama modellerinde, iki veya daha fazla değişken arasında değişimin varlığı ve/veya derecesi belirlenmeye çalışılır (Karasar, 2008: 77).

Araştırmada veri toplamak için anket formu kullanılmıştır. Anketin hazırlanmasında öncelikle tükenmişlik ve yaşam doyumu ile ilgili ulusal ve uluslararası yazın taranmıştır. Daha önce yapılmış çalışmalar da gözden geçirilerek, bir taslak anket oluşturulmuştur. Anketin geliştirilmesi aşamasında, akademisyenler ile uzman görüşlerine başvurulmuş ve gelen eleştiriler ve öneriler ışığında ankette bazı değişiklikler yapılarak içerik geçerliliği sağlanmaya çalışılmıştır.

89

Bireylerin anketi oluşturan ifadelere verdikleri yanıtlardan yola çıkarak, yöneltilen ifadelerin tamamının aynı konuyu ölçüp ölçmediği güvenirlik analizi yardımıyla test edilir (Ural ve Kılıç, 2013: 280). Analiz sonucunda ise alfa değeri, 0 ile 1 arasında değerler alır ve kabul edilebilir bir değerin en az 0.70 olması beklenir (Coşkun, Altunışık, Bayraktaroğlu ve Yıldırım, 2015: 126). Hazırlanan anketin güvenirlik analizinin yapılması amacıyla konaklama işletmelerinde çalışan 100 bireye Ocak 2017- Şubat 2017 tarihleri arasında ön-test uygulanmıştır. Ön-test sonucunda kullanılan tükenmişlik ölçeğinin Cronbach’s Alpha katsayısı 0,887, yaşam doyumu ölçeğinin ise Cronbach’s Alpha katsayısı 0,842 olarak bulunmuştur. Bu doğrultuda, ölçeklerin oldukça güvenilir olduğunu ve kapsam geçerliliklerinin sağlandığı sonucuna varılmıştır. Bu nedenle ankette herhangi bir değişiklik yapılmamasına karar verilmiş ve konaklama işletmelerinde çalışan 450 bireye Şubat- Mart 2017 tarihleri arasında anket uygulanmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan ankette ordinal, nominal ve aralıklı ölçme düzeylerinden yararlanılmıştır.

Konu ile ilgili önceki çalışmalarda cinsiyet, yaş, eğitim durumu, medeni durum, aylık gelir, çocuk, çalışılan departman, iş deneyiminin süresi gibi özelliklerinin tükenmişlik üzerinde etkili olduğu öne sürülmektedir (Maslach ve Jockson, 1981; Ergin, 1992; Lee ve Ashfoth, 1993; Izgar, 2003; Aydın, 2016). Nitekim Baysal (1995), cinsiyet ile tükenmişlik arasında, Tümkaya (1996) yaş, cinsiyet ve öğrenim derecesi ile tükenmişlik arasında, Claxton ve Catalan (1998), Shaddock, Hill ve Van Limbeck (1998), medeni durum ile tükenmişlik arasında yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ile tükenmişlik arasında, Babaoğlan (2006), çocuk sahibi olma ile tükenmişlik arasında, Basım ve Şeşen (2006), eğitim düzeyi ve yaş ile tükenmişlik arasında, Azizoğlu ve Özyer (2010), kariyerde ilerleme durumu ile tükenmişlik arasında, Aydın (2016), departman, aylık gelir ve sektörde çalışma süresi ile tükenmişlik arasında anlamlı farklılıklar saptamıştır. Yaşam doyumu ile ilgili alan yazın incelendiğinde; Dost (2007), cinsiyet ile yaşam doyumu arasında, Koydemir ve Schütz (2014), yaş ve eğitim düzeyi ile yaşam doyumu arasında, Doğan ve Şahin (2015), yaş, cinsiyet, gelir ve medeni durum ile yaşam doyumu arasında anlamlı farklılıklar belirlendiği görülmektedir. Ayrıca Özen (2002), yurtdışından uyarlanan

90

ölçeklerin, söz konusu sektörlerin yapısı, süreçleri ve özelliklerine dikkat edilmeden direkt uygulanmasının; örgütün örgüt cinsinden değil de algılamalar cinsinden ölçülmesine ve kuram geliştirmeye anlamlı katkı sağlamamasına neden olduğunu belirtmektedir. Bu doğrultuda günlük çalışma süresi, turizm eğitimi, ek iş, çalışılan otelin sınıfı, oda sayısı ve konumu ile tükenmişlik ve yaşam doyumu arasında ilişki olabileceği düşüncesinden hareketle hipotezler de kurulmuştur. İlgili alan yazından esinlenerek oluşturulan hipotezler aşağıda yer almaktadır:

H1: Tükenmişlik ve alt boyutları ile yaşam doyumu arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H2: Cinsiyet değişkeni ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H3: Yaş değişkeni ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H4: Eğitim düzeyi ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H5: Medeni durum ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H6: Çocuk sahibi olma durumu ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H7: Aylık gelir ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H8: Turizm sektöründe çalışma süresi ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H9: Günlük çalışma süresi ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

91

H10: Turizm eğitimine sahip olma durumu ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H11: Ek iş durumu ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H12: İşletmenin konumu ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H13: Otelin sınıfı ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H14: Konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin konumu ile a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H15: Konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin çalıştıkları departman ile a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.

H16: Otelin oda sayısı ile konaklama işletmelerinde çalışan bireylerin a) tükenmişlik ve b) yaşam doyumu arasında anlamlı bir farklılık vardır.