Araştırmanın Amacı, Kapsamı ve Yöntem

Kadınları konu alan çalışmalarda, kadın bakış açısından hareketle, feminist araştırma yöntemlerinin kullanılması büyük önem taşımaktadır. Kadın araştırmaları sürecinde kadınların “bilen kişiler” veya “bilginin taşıyıcısı olma” olasılıkları göz önünde tutularak, onlara nesne muamelesi yapılmaması gereklidir ve katılımcılar bu sürece bilgi verici sıfatı ile dâhil edilmelidir (Harding, 1995: 36). Bu çalışmada, kullanılan metaforlar ile kadınların gerçek hayatına dönük bir dil ile ev-eksenli çalışma süreçleri anlatılmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla bu bölümde akademik dilden çok, alan çalışmasının yapıldığı mahallede ikamet eden kadınların direkt kullandığı ve zaten feminist kuramın da gerektirmiş olduğu gibi kadının kendi gözünden, kendi hayatını kendi dilinden anlatabilmek amaçlanmıştır. 2005 yılında R. Atasü-Topçuoğlu’nun yazmış olduğu ‘‘Home-Based Work and Informal Sector In The Period Of Globalization An Analysis Through Capitalism and Patriarchy The Case of Turkey’’, adlı yüksek lisans tezini bu konuda örnek verebiliriz. R. Atasü-Topçuoğlu, alan çalışması olarak seçtiği Ankara ilinin farklı birkaç ‘‘gecekondu mahallesi’’nde gerçekleştirmiş olduğu anket çalışmasında kadınların görüş, duygu ve düşüncelerine fazlaca yer vermiş ve tezin anlatım dili olarak da kadınların direkt kendilerinin anlatmış oldukları hikâyeler esas alınmıştır.

Nitekim bu alanda yapılan gerekli literatür araştırması sırasında benzer çalışmalarda yapılmış olan alan araştırmaları da incelendiğinde kadının sadece ‘‘ezilenler’’ rolünü oynadığı vurgulanarak, kadının tarihinden hiç bahsedilmediği farkedilmiştir. Bu bağlamda birçok çalışma da feminist hareketin Osmanlı’dan 21. yüzyıla uzanan serüvenine yer verilmemiştir. Oysa feminist hareketin dönüşümü ve

devamlılığını sağlamak özellikle de ev-eksenli çalışan kadınları anlayabilmek adına son derece önemlidir.

Bu çalışmada okura bir tarih okuması yapmasının yanı sıra erkek egemenliğine karşı kadınların süre giden maddi ve manevi mücadelesini kolayca gözlemleyebilme imkânı sunulmaya çalışılmıştır. Nitekim işgücü piyasasında ataerkil bağlamda ev- eksenli çalışan olarak yer alan kadınların toplum içindeki ve ailelerindeki konumlarını, sorunlarını ve özellikle günlük yaşamlarını analiz etmek üzere yapılmıştır. Alan çalışmasında kullanılan yöntem ve uygulanan anketin özellikleri sosyo-demografik, sosyo-ekonomik ve ev içi yeniden üretime ilişkin olarak hazırlanmıştır. Bu bağlamda feminist araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Zira feminist hareketin yöntemleri ve etkileri sadece kadınları değil tüm toplumu ilgilendirmektedir. Bu bağlamda alan çalışmasında daha doğru ve sağlıklı bilgileri sayısal çerçevelerin dışında verebileceğimize inanmaktayız.

Araştırmada ilk olarak çalışmanın geçerliliğini sağlamak amacıyla literatür taraması yapılmış ve literatür taraması neticesinde elde edilen bilgilerle çalışmanın kuramsal çerçevesi belirlenmiştir. Daha sonra ortaya konulan çerçeveden hareketle, bir alan araştırması planlanmıştır. Araştırmanın ana kütlesi İzmir ili Bayraklı ilçesinde bulunan Muhittin Erener Mahallesinde ikamet eden ve ev-eksenli çalışan kadınlardır. Tezin üçüncü bölümünü oluşturan alan araştırmasının sınırları sadece Muhittin Erener Mahallesi ile sınırlıdır, böyle bir sınırlama yapılmasının nedeni, araştırmanın bizzat yaşanılan yerde ve yüzyüze görüşme yöntemi ile yapılacak olmasıdır. Nitekim feminist araştırma yöntemleri de bunu gerektirmektedir. Ayrıca bu sınırlama ile kadınlara ulaşmada yaşanacak sorunları en aza indirgemek amaçlanmıştır.

Araştırma evrenine ait çerçeveyi oluşturmak ve örneklem planında kullanılacak oranları elde etmek amacıyla Bayraklı Belediyesi ile Muhittin Erener Mahallesi Muhtarlığı ile birebir görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen verilere göre, gelir durumu orta düzey olan mahalleler içerisinden seçilen Muhittin Erener Mahallesi’nde yaşayan kayıtlı seçmenlerden yaklaşık 4100 kadın içerisinden tekstil sektörüne bağlı olarak ev- eksenli çalışan yaklaşık 2345 civarında kadın işgücü olduğu görülmüştür. Alan çalışmasının yapıldığı Muhittin Erener Mahallesi’nde ev-eksenli çalışan kadın sayısı araştırılırken beklenen durumun aksine ev-eksenli çalışma yaşının kadınlarda 10 yaşa

kadar düştüğü ve 60 yaşa kadar çıktığı gözlemlenmiştir. Bu bağlamda yukarıda verilmiş olan 2345 ev-eksenli çalışan kadın yaş aralığı 10–60 yaş aralığından güncellenerek tekrar oluşturulmuştur. Alan pilot uygulamasının ardından sorularda yapılan gerekli düzenlemelere ilişkin açıklamalar her sorunun veri analizlerinde belirtilmiştir.

Çalışmanın örneklemini ise, bu evren içinden rastlantısal olarak belirlenen evlerde toplam 250 ev-eksenli kadın çalışan oluşturmaktadır. Alan çalışması neticesinde 250 ev-eksenli çalışan kadınla görüşmenin ardından artık kadınlarla iletişimimiz farklılaşmıştır. Nitekim kadınlar olarak artık sorunları birbirimizle konuşarak, anlatarak, dinleyerek çözebileceğimizin farkındayız ve kadınların ezilmemesinden, değersiz görülüp yok sayılmamasından yanayız. Bu nedenle feminist metodoloji bağlamında, Muhittin Erener Mahallesinde ev-eksenli çalışan kadın işgücünün durumunu belirlemede kullanılan temel kriter, kadını etkileyen temel etkenler olan kadının yaşı, medeni durumu, eğitim düzeyi, ücret düzeyi ve birlikte yaşadığı ailesinin sosyal ve ekonomik yapısıdır.

Başka bir ifade ile araştırmamızda kullanılan anket formunda demografik özellikleri belirlemeye yönelik genel nitelikteki soruların yanı sıra, ataerkil bağlamda kadın işgücünün ekonomik bağımsızlığına, iş yaşamı ve aile yaşamı bilgileri ile karşılaştığı sorunlara yönelik sorular yer almıştır. Bu bağlamda iktisat literatüründe kadınların çalışma yaşamındaki konumunu çözümlemek amacıyla geliştirilen çeşitli kuramsal yaklaşımlar vardır, fakat çoğunda kadının tarihine yer verilmemiştir. Oysa bu çalışmada erkek egemen yasaların kadın emeği üzerindeki etkilerini doğru anlamak ve aktarabilmek adına, kadınların nasıl patriyarkadan olumsuz etkilendiği feminist mücadele bağlamında incelenmiştir. Feminist mücadele dili ve ilkeleri çalışmanın alan araştırmasında yön gösterici bir işleve sahip olmuştur. Biz de alan araştırması sonucu elde edilen verileri bilgisayar ortamında SPSS 18 Paket Programına tabi tutarak basit tablolar ve frekans dağılımları yanında ilgili değişkenler arasında özellikle görüşmeler bağlamında anlamlı bazı ilişkiler arayarak ve çalışmanın ilk iki bölümünde verilen teorik kısım içerisindeki kavramsal açıklamalar göz önünde tutularak kadının hem ev- eksenli çalışarak üretim alanındaki yerini hem de ev içi işleri gerçekleştirerek yeniden üretim alanındaki yerini, tarihini anlamaya ve açıklamaya çalıştık. İstatistiksel olarak veriler tanımlayıcı ve çıkarımsal istatistik açısından ele alınmıştır. Bu nedenle demografik soruların frekans dağılımları öncelikli ele alınmıştır.