Araştırmada üzüm çeşitlerine ait fenolojik gözlemler ile ben düşme döneminden olgunluk tarihine kadar fiziksel ve kimyasal değişiklikler takip edilmiştir.
3.2.1.1. Fenolojik Gözlemler
Deneme yıllarında; uyanma,gözlerde sürme, çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme, tane tutumu, ben düşme ve olgunlaşma tarihleri ile ilgili gözlemler yapılarak kaydedilmiştir. Yapılan fenolojik gözlemler ve dönemlere ait dikkate alınan özellikler Şekil 3.1.’de verilmiştir. Ayrıca, tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen gün sayıları ise her çeşit için ayrıca belirlenmiştir.
Şekil 3.1.Üzüm Çeşitlerinde Yapılan Fenolojik Gözlemler
Uyanma Gözlerde sürme
Tam Çiçeklenme
(% 70 çiç.)
Tane tutumu Ben düşme Hasat
3.2.1.2. Etkili Sıcaklık Toplamlarının Hesaplanması
Denemeye ait üzüm çeşitlerinde, günlük ortalama sıcaklık değerlerinden yararlanılarak fenolojik safhalara göre etkili sıcaklık toplamları (EST) hesaplanmıştır. Hesaplamada kullanılan günlük ortalama sıcaklık değerleri Turhal Đlçesi Meteoroloji Đstasyonundan alınan iklim verilerinden ve U10 Logger marka hobo aletiyle bağda yapılan ölçümlerden(15 dakikada 1 kayıt) yararlanılarak hesaplanmıştır.
Her çeşit için uyanma- tam çiçeklenme, uyanma-ben düşme ve uyanma-hasat dönemleri için etkili sıcaklık toplamları (eşik sıcaklık 10 oC) ayrıca belirlenmiştir.
Örnek: Uyanma - tam çiçeklenme döneminde EST şu şekilde hesaplanmıştır. EST= (Tomurcukların uyandığı günün ortalama sıcaklığı -10 oC) +…..….+(Tam çiçeklendiği günün ortalama sıcaklığı – 10 0C) = XXX gün derece.
3.2.1.3. Olgunlaşma periyodunda Belirlenen Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikler
Olgunlaşma periyodu ile ilgili örneklemeler her çeşitte ben düşme döneminden hasada kadar bir hafta arayla yapılmıştır. Beyaz çeşitlerde (Narince ve Gewürztraminer) SÇKM % 19,5-21,5, kırmızı şaraplık siyah çeşitlerde (Pinot Noir ve Sirah) SÇKM % 22-23’e ulaşınca analizlere son verilmiştir.
Fiziksel ölçümler ve kimyasal analizler, her dönemde her çeşitten alınacak 10’ar salkımdan alınan numunelerde yapılmış olup, salkım numunesi alırken tüm çeşitlerde Kuzey ve Güney kısmından homojen bir şekilde alınmıştır. Üzümler alındıktan sonra GOÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü laboratuarına getirilerek aşağıdaki ölçüm ve analizler yapılmıştır. Tanelerde yapılan analizler, asmaların değişik yöneylerinden alınan salkımların üst, orta ve alt kısmından seçilen 100 tane üzerinde gerçekleştirilmiştir.
Fiziksel özellikler
Tane irilikerindeki değişmeler: Ben düşme döneminden itibaren her çeşitte 100 üzüm tanesinde dijital terazide yapılan tartım sonucunda saptanmıştır.
Kimyasal özellikler
SÇKM (%): Tülbentte elle sıkılan üzüm şırasında FG103/113 (0-32 %) marka el refraktometresi ile yapılan üç okumanın ortalaması alınarak belirlenmiştir.
Toplam asitlik (g/l): Tülbentte elle sıkılan üzüm şırasında pH’metrik yöntemle tartarik asit cinsinden saptanmıştır. 10 ml şıra örneğine 50 ml saf su ilave edilmiş ve 8,2 pH’ya kadar 0,1 N NaOH ile titre edilmiştir (Ough ve Amerine, 1988).
pH: Tülbentte elle sıkılan üzüm şırasında doğrudan cam elektrotlu pH metre ile ölçülerek saptanmıştır.
Olgunluk indisi: Hasat döneminde üzüm örneklerinde saptanan SÇKM ve asit miktarı analiz sonuçlarından yararlanarak hesaplanmıştır.
Fitokimyasal analizler
Asmalardan laboratuara getirilen üzümler fitokimyasal analizler yapılıncaya kadar üzüm numuneleri derin dondurucuda muhafaza edilmiştir. Denemenin ilk yılında fitokimyasal analizler ön çalışma olarak yapılmış olup, ikinci yılında çeşitlerde olgunlaşma periyodunda tanede analizler yapılırken, hasat döneminde tanenin kabuk, çekirdek ve pulp kısmında ayrı ayrı analizler yapılmıştır.
Meyve örneklerinin ekstraksiyonu: Farklı omca ve salkımlardan hasat edilmiş yaklaşık 100 g meyve blender (karıştırıcı) kullanılarak homojen hale getirilmiştir. Buradan alınan örnek aseton, su ve asetik asit (70:29.5:0.5) çözeltisi kullanılarak bir saat boyunca tüpler içerisinde ekstraksiyonu sağlanmıştır. Filtre edilen solüsyon diğer aşamalarda yapılacak fenolik asit, antosiyanin ve antioksidan kapasitelerinin belirlenmesinde kullanılmıştır. Ayrıca çekirdek, meyve eti ve meyve kabuğu gibi üzüm dokularındaki fitokimyasalları tespit etmek amacıyla bu dokular özenle ayrıştırılmış ve sıvı azot yardımıyla havanda homojen hale getirilmiştir.
Şekil 3.2. Üzüm Kabuğunun Sıvı Azot Yardımıyla Parçalanması.
Toplam fenolik bileşiklerin tayini: Toplam fenol miktarı (TF) Singleton ve Rossi, (1965)’ de tarif edildiği üzere Folin-Ciocalteu’s kimyasalı kullanılarak yapılacaktır. Bunun için yukarıda tarif edilen meyve ekstraktı, Folin-Ciocalteu’s kimyasalı ve saf su 1:1:20 oranlarında karıştırılarak 8 dakika bekletilmiştir. Sonra %7’lik sodyumkarbonat ilave edilmiştir. Đki saat inkübasyondan sonra mavimsi bir renk alan çözelti spektrafotometrede 750 nm dalga boyunda ölçülmüştür. Sonuçlar gallik asit cinsinden µg GAE/ g taze meyve olarak hesaplanmıştır.
Şekil 3.4.Folin-Ciocalteu’s kullanılarak yapılan spektrofotometrik toplam fenolik analizi
Toplam antosiyanin tayini: Meyvelerdeki toplam antosiyanin pH farkı metodu kullanılarak yapılmıştır (Giusti ve Wrolstad 2005). Ekstraktlar pH 1.0. ve 4.5 bafırlarında hazırlanarak 520 ve 700 nm dalga boylarında ölçülmüştür. Toplam antosiyanin miktarı (molar extinction coefficient of 28000 malvidin-3-glucoside) absorbanslar [(A520–A700) pH 1.0 - (A520–A700) pH 4.5] µg antosiyanin /g kuru madde olarak hesaplanmıştır.
Toplam antioksidant kapasitesi tayini: Üzümlerin antioksidan kapasiteleri Özgen ve ark. (2006) tarafından tavsiye edilen ve bitkisel materyaller için sık kullanılan TEAC (Trolox Equivalent Antioxidant Capacity) yöntemi kullanılarak yapılmıştır.
TEAC analizi için (Özgen ve ark 2006) 7 mM ABTS (2,2'-Azino-bis 3- ethylbenzothiazoline-6-sulfonic acid) 2.45 mM potasyumbisülfat ile karıştırılarak karanlık ortamda 12-16 saat bekletilmiştir. Daha sonra bu solüsyon 20 mM sodium asetat (pH 4.5) bafırı ile spektrofotometrede 734 nm dalga boyunda 0.700 ±0.01 absorbans olacak şekilde sadeleştirilmiştir. Nihayetinde 30 µL meyve ekstraktına 2.97 mL hazırlanan bafır karıştırılarak absorbance 10 dakika sonra spektrafotometrede 734 nm dalga boyunda ölçülmüştür. Elde edilen absorbans değerleri Trolox (10–100 µmol/L) standart eğim çizelgesi ile hesaplanarak µmol Trolox eşdeğeri/g yaş meyve olarak sunulmuştur.
3.2.1.4. Üzümlerde Hasat DönemindeAlınan Veriler
Kimyasal analizler
Pinot Noir, Gewürztraminer ve Sirah üzüm çeşitlerinde olgunlaşma döneminde, tanelerin kabuk, pulp ve çekirdeğinde fitokimyasal lokalizasyon tespit edilmiştir. Kabuk, pulp ve çekirdekte yukarıdaki yönteme göre toplam fenolik ve toplam antioksidan miktarları saptanmışttır.
Fiziksel ölçümler
Salkım Ağırlığı: Olgunluk döneminde her çeşitte omcalardan tesadüfen seçilen 20 salkım örneğinde dijital terazide yapılacak tartım ile saptanmıştır.
100 Tane ağırlığı (g) : Salkımlardan tesadüfen seçilen 100 üzüm tanesinde dijital terazide yapılan tartım sonucunda belirlenmiştir.
Tane kabuk rengi: Hasat döneminde Minolta renk ölçer cihazı ile tane k abukları pusu ile birlikte, Hunter renk ölçme sisteminde (L*, a*, b*) değerleri ölçülerek saptanmıştır(Cemeroğlu, 1992).