Araştırmada Sınanacak Hipotezler

Bu çalışmada sınanacak hipotezlerin bir kısmı, SKK, SBK, ÖDGM’nin temel varsayımlarından türetilmiştir. Her hipotez ilgili kuramların başlığı altında yer almaktadır.

3.3.1. SKK’dan hareketle hazırlanan hipotezler

Minimal grup çalışmaları kişilerin puan dağıtımlarında grup üyelerini tanımıyor olsalar da, içinde bulundukları grupların üyelerine diğer grup üyelerine kıyasla daha fazla puan dağıttıklarını göstermiştir. SKK bu durumu kişilerin içinde bulundukları grup yoluyla elde ettikleri sosyal kimliklerine olumlu katkı sağlama amacıyla açıklamışlardır.

Bu çalışmada da katılımcıların içinde bulundukları grup üyelerine diğer grup üyelerine kıyasla daha fazla puan dağıtmaları beklenmektedir. Bu nedenle Hipotez 1a ve 1b şu şekilde oluşturulmuştur:

58

H1a: Katılımcıların iç grup üyelerine dağıttıkları puanlar ile dış grup üyelerine dağıttıkları puanlar arasındaki fark sıfırdan anlamlı olarak farklı olacaktır.

H1b: Katılımcıların ayrımcı stratejilere ilişkin çekim skorları sıfırdan anlamlı olarak farklı olacaktır.

Çeşitli araştırmalar, gruplar arası puan dağıtımlarında bireylerin içinde bulunduğu grupla özdeşleşme düzeyinin önemli rol oynadığını göstermiştir. Grubuyla yüksek düzeyde özdeşleşen katılımcılar, düşük düzeyde özdeşleşenlere kıyasla puan dağıtımlarında kendi grup üyelerine diğer grup üyelerinden daha fazla puan dağıtmışlardır (Örneğin, Gagnon ve Bourhis, 1996:1294). Bu bulgulardan hareketle Hipotez 2a ve 2b şu şekilde oluşturulmuştur:

H2a: Katılımcıların grupla özdeşleşme düzeyi arttıkça, kendi grup üyelerine verdikleri puanlar ile diğer grup üyelerine verdikleri puanlar arasındaki fark artacaktır.

H2b: Katılımcıların grupla özdeşleşme düzeyi arttıkça, ayrımcı stratejilere ilişkin çekim skorları artacaktır.

3.3.2. SBK’dan hareketle hazırlanan hipotezler

SBY kişilerin gruplar arasında eşitsiz bir ilişkiyi ne derece arzuladığını ifade etmektedir. Eşitsiz ilişki arzusu yüksek olan kişilerin gruplar arası puan dağıtımlarında eşitsiz dağıtımları eşit dağılımlara kıyasla daha fazla tercih etmesi beklenmektedir.

SKK’nın bireylerin olumlu sosyal kimlik sahibi olmayı istedikleri varsayımından da hareketle, bu eşitsiz dağıtımların gelişigüzel değil de daha çok üyesi bulunduğu grubun lehine olması beklenmektedir. Bu nedenle, Hipotez 3a ve 3b şu şekilde oluşturulmuştur:

H3a: SBY düzeyi yüksek katılımcıların iç grup üyelerine dağıttıkları puanlar ile dış grup üyelerine dağıttıkları puanlar arasındaki fark SBY düzeyi düşük olan katılımcılarınkine kıyasla daha yüksek olacaktır.

H3b: SBY düzeyi yüksek katılımcıların ayrımcı stratejilere ilişkin çekim skorları SBY düzeyi düşük olan katılımcılarınkine kıyasla daha yüksek olacaktır.

59

3.3.3. ÖDGM’den hareketle hazırlanan hipotezler

Kişisel düzeydeki benlik kaynakları tükenmesi bulguları, benlik kaynakları tükenmesinin kişilerin dürtüsel ve otomatik davranışları arttırdığını ortaya koymaktadır.

Kişiler arası ilişkilerdeki bulgular, kişilerin benlik kaynakları tükendiğinde daha az yardımsever, daha fazla saldırgan davranışlar gösterdiklerini ortaya koymuşlardır. Bu bulgular, kişilerin tükendiklerinde daha az toplum yanlısı, daha çok otomatik güdülerine uygun davrandıklarına işaret etmektedir. Kişiler arası ilişkilerde kaynak dağıtımı alanındaki bulgular, kişilerin öz-kontrol gücündeki azalmaların eşitsiz ve kendi çıkarlarıyla paralel dağıtımlar yaptıklarını göstermektedir. Gruplar arası ilişkilerdeki bulgular da kişilerin benlik kaynakları tükendiğinde diğer gruplara yönelik önyargılı tutumları ve ayrımcı davranışları daha fazla sergilediklerine işaret etmektedir. Minimal grup araştırmaları da kişilerin kendi gruplarına daha fazla puan dağıttıklarını göstermiştir.

Tüm bu bulgulardan yola çıkarak, iç grup yanlılığının özellikle otomatik süreçleri açığa çıkardığı öne sürülen benlik kaynakları tükenmesi koşullarında daha fazla ortaya çıkması beklenmektedir. Bu nedenle Hipotez 4a ve 4b şu şekilde oluşturulmuştur:

H4a: Benlik kaynakları tükenen katılımcıların iç grup üyelerine dağıttıkları puanlar ile dış grup üyelerine dağıttıkları puanlar arasındaki fark kontrol grubundaki katılımcılarınkine kıyasla daha yüksek olacaktır.

H4b: Benlik kaynakları tükenen katılımcıların ayrımcı stratejilere ilişkin çekim skorları kontrol grubundaki katılımcılarınkine kıyasla daha yüksek olacaktır.

Araştırmalar tutarlı olarak, kişilerin öz-kontrol gücündeki azalmaların, hiyerarşik değerlere verilen önemde artışa sebep olduğunu ortaya koymaktadır. Eşitlikçi değerlere yönelim ise, kişilerin benlik kaynakları tükendiğinde azalmaktadır. Buradan hareketle Hipotez 5a ve 5b şu şekilde oluşturulmuştur:

H5a: Benlik kaynakları tükenen katılımcıların öz-genişletim değerleri kontrol grubundaki katılımcılara kıyasla daha yüksek olacaktır.

60

H5b: Benlik kaynakları tükenen maruz kalan katılımcıların öz-aşkınlık değerleri kontrol grubundaki katılımcılara kıyasla daha düşük olacaktır.

61 bağlı bölümlerde öğrenim gören lisans öğrencilerinden gönüllülük esasına dayalı olarak toplanmıştır. Fen-Edebiyat Fakültesi dışındaki bölümlerde (Veterinerlik) öğrenim gören bir öğrenci de örnekleme dâhil edilmiştir. Çalışmaya katılan toplam 87 öğrencinin 54’ü (% 62.1) kadın, 31’i (%35.6) erkek olup, 1’i (%1.1) cinsiyetini belirtmemiştir.

Katılımcıların yaşları 18 ile 33 arasında değişmektedir. Örneklemin yaş ortalaması 21.26, standart sapması ise, 2.62 olarak belirlenmiştir. Kadınların yaşları 19-32 arasında değişmekte, yaş ortalaması 21.13, standart sapması ise, 2.45’tir. Erkeklerin yaşları 18-33 arasında değişmekte, yaş ortalaması 21.42, standart sapması ise, 2.95’tir. Kadın ve erkek katılımcıların yaş ortalamaları arasında istatiksel olarak anlamlı bir fark yoktur (t (83)= -.49, p>.05). Katılımcıların, bölümleri, cinsiyetleri ve sınıflarına göre dağılımları Tablo 3’te yer almaktadır.

Tablo 3. Katılımcıların Bölümlere, Sınıflara ve Cinsiyete Göre Dağılımları

1.sınıf 2.sınıf 3. sınıf 4.sınıf Toplam