Araştırma yöntemler

Çalışmamızda firmaların tarihçeleri ve ürünleri ile ilgili bilgilerin elde dilmesi için internet siteleri, broşürler vb. işletmeyi tanıtan kaynaklardan yararlanılmıştır. Bunun dışında asıl konumuzu oluşturan büyüme ile ilgili tepe yöneticileri ile yüz yüze görüşülerek saha çalışması yapılmış ve düşünceleri kayda alınmıştır. Yüz yüze görüşmelerde yöneticilerin işletmeleri ile ilgili fikirleri, beklentileri, hedefleri açıkça ortaya konmuş olup doğru saptamalar yapmamızı sağlamıştır. Kocaeli Sanayi Odası’na bağlı olan aile işletmeleri asıl inceleme konumuzu oluşturduğundan öncelikle işe odanın internet sitesini incelenmiş firmalar hakkında kısaca bilgiler edinildikten sonra içlerinden aile işletmesi olan bazıları seçilmiş ve çalışmamız bu işletmeler üzerinde yoğunlaştırılmıştır. Kocaeli Sanayi Odası’na bağlı bulunan İzmit, Derince, Gebze, Gölcük, Karamürsel, Kandıra ve Körfez ilçelerinde yaklaşık 1500 üyesi bulunmaktadır. Tam olarak tespit edilemese de bu rakamın % 80-90 oranındaki bölümü aile şirketlerinden oluşmaktadır.

Çoğu işletmenin birer sanayi kuruluşu olduğunu düşünürsek sanayicinin tanımına burada yer vermek doğru olacaktır. 5174 sayılı Kanunun 5 nci maddesine göre; Tezgah cihaz makine gibi muharrik kuvvet kullanarak ham madde yarı ve tam mamulleri özelik içerik bileşim veya şeklini kısmen veya tamamen değiştirmek amacıyla işleyerek, seri halde veya standart olarak yeni bir ürün üretmek suretiyle katma değer oluşturan işyerleri ile yer altı kaynaklarının çıkarılıp işlendiği yerleri işletenler ve bilişim teknolojisi ve yazılım üretenler en az 10 işçi çalıştırmak şartıyla bu kanunun uygulanması bakımından sanayici olarak adlandırılırlar. 49 Odaya üye olma kararı yasa ile zorunluluğa bağlanmıştır ancak mükellefiyeti bulunan ve odaya kayıt olmayan işletmeler de yok değildir. Belli bir aidat ücreti mevcuttur ancak getirileri göz önüne alındığında bir çok şirketin üye olmayı tercih ettiği görülmektedir. Örneğin, üyeler 5174 sayılı kanunun 26. maddesinde belirtilen hizmetlerden faydalanır ayrıca kamu adına yönetmelik ve tebliğlerle odalara devredilen hizmetler, üyelere verilmektedir. Örneğin, yatırım teşvik belgesi, süre uzatımı teşvik belgesinin kapatılması, ithalat ve ihracat işlemleri ile ilgili raporlar vb.. Kısaca, mükellefiyeti bulunan fakat odalara kaydolmayan tacirler özellikle sanayiciler, hammadde ve yardımcı madde tedarikinden, üretim süreci, üretim sonrası satış, ihracat aşamalarındaki problemlerini çözemedikleri için hedeflerine ulaşamazlar. Bu sorunların aşılması için odalara kaydolmak olmazsa olmaz koşuldur. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin bu kazançlardan daha farklı kazançları oda sayesinde olabilmektedir. Küçük ölçekli bir şirket oda sayesinde kalite kavramından ilk kez haberdar olup ISO hakkında bilgiler edinebilmektedir. Bir çeşit yönlendirici, bilgi edinilecek kurum, kazançları yükseltmek için aracıdır da demek mümkündür. Kocaeli Sanayi Odası’nın tercihiniz neden biz olmalıyız sorusuna cevap olarak şu sloganı daha açıklayıcı olabilir.’’Tercihim neden Kocaeli Sanayi Odası

olmalı sorusuna verilecek en güzel cevap, üyesi olduğum kurumumla gurur duymalıyım ve kurumumla birlikte, gelişmekte ve değişmekte olan dünyada yerimi almalıyım olmalıdır.’’ 50

Genel olarak gözlemlenen durum, odaya üye olmanın işletmelerin prestijlerine katkı sağladığını düşünmelerini sağlamaktadır. Bir çok yönetici ile yapılan görüşmelerde piyasada tanınmak, iş çevresi edinmek, oda başkan seçimlerinde yer almak, güçlü bir profil çizmek ve bir yere ait olmak duygusunun üyeliklere doğrudan etkisinin olduğu görülmüştür. Özellikle tek patron zihniyetinin hakim olduğu aile işletmelerinde, girişimci bazı duygularının tatmini için dahi odaya üye olmayı tercih etmektedir. Bu da konu hakkında yapılan araştırmalarda yönlendirici bir unsur olarak yer almıştır.

Araştırmamıza faaliyetleri iyi derecede süren ve aile işletmesi olarak bilinen işletmelerin ayıklanması ile başlanmıştır. Seçilen şirketlerin yetkilileri ile iletişime geçilmesi açısından telefon ile yaptığımız başvuruların bazıları ‘’ ne hakkında görüşmek istiyorsunuz ?, araştıracak konu mu bulamadınız ?’’ şeklinde ilginç cevaplar eşliğinde olumsuz sonuçlanmıştır. Bu cevapları veren işletme yetkililerinin de ayrı bir inceleme konusu olabileceğini düşünmeden edemedik. Bunun dışında daha önce de bahsedilen aile işletmelerinin dışarıya kapalı olan yapıları dikkat çekici bir unsur olarak dikkat çekmektedir. Buna rağmen yeniliklere açık olan, hatta araştırmayı ilginç bulan ve konuşmaktan zevk alan yöneticilere de rastlamak mümkün olmuştur. Öncelikle güvene dayalı ve iyi niyetli bir araştırma olduğuna inandırdığımız kültürlü ve aydın kişiler ile görüşmek oldukça keyifliydi. Seçilen işletmeler arasından olumlu sonuç aldığımız ve yetkilileri ile görüştüğümüz 18 adet işletmeden birkaç tanesi de aynı değerlendirme ile sonuçlandığı için çok faydalı olmayacağından eleme yapılarak 9 adet işletme araştırmamız için kullanılmak üzere değerlendirilmiştir. Bu işletmelerin kısa tarihçeleri, kurucuları, faaliyet alanları, personel sayıları hakkında incelemeler yapılmış ve görüşlerimiz belirtilmiştir. Aşağıda yer alan tabloda işletmelerin isimleri, kuruluş yılları, faaliyet alanları ve personel sayısı yer almaktadır.

Tablo 6

İncelenen aile şirketleri

Sayı İşletmenin ünvanı Faaliyet alanı Personel sayısı

1 Göktaş Proje İnşaat San. ve Tic. _Ltd.Şti. Proje, inşaat ve taahhüt işleri 23

2 Elkon Proje İnşaat

Ltd. Şti.

Proje, inşaat ve taahhüt işleri 14

3 Enpay Endüstriyel Pazarlama ve _{Yatırım A.Ş.} Transformatör nüveleri , alçak

gerilim transformatörleri ve kondansatör üretimi

140

4 Acar Kimya ve Gıda Ürünleri _Ltd.Şti. Temizlik malz. ve gıda üretimi 67

6 Atilla Alüminyum San.ve ve